Bài giảng Chiếc lược ngà

Tiết 71, 72
CHIẾC LƯỢC NGÀ
(Nguyễn Quang Sáng)

MỤC TIÊU BÀI HỌC
Giúp Hs:
- Cảm nhận được tình cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của cha con ông Sáu trong truyện.
- Nám được nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật, đặc biệt là nhân vật bé Thu, nghệ thuật xây dựng tình huống truyện bất ngờ mà tự nhiên của tác giả.
 - Rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm, biết phát hiện những chi tiết nghệ thuật đáng chú ý trong một truyện ngắn.
 Trọng tâm: đọc, tóm tắt, tìm hiểu chung về tác phẩm.
 Đồ dùng thiết bị: Chân dung nhà văn.
TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
A. Ổn định lớp – kiểm tra bài cũ
 Kiểm tra: Ấn tượng của em khi đọc truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” về mảnh đất và con người Sa Pa như thế nào? Nhận xét nghệ thuật độc đáo của truyện.
B. Tổ chức hoạt động dạy – học 
 
Hoạt động của Thầy và Trò
Ø Hoạt động 1: Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.
- Trình bày những hiểu biết của em về nhà văn Nguyễn Quang Sáng?
- Giới thiệu chân dung nhà văn, nhấn mạnh một số đặc điểm tiêu biểu về tác giả và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Quang Sáng.
Hỏi: Hiểu gì về xuất xứ tác phẩm?
GV hướng dẫn đọc, tóm tắt.
- GV giới thiệu phần đầu của truyện (Cô giao liên tên Thu … mà người kể chuyện tình cờ gặp …).
- GV đọc mẫu 1 đoạn -> HS đọc.
- Tóm tắt truyện trong khoảng 8 ->10 câu (GV hướng dẫn HS tóm tắt).
Hỏi: Truyện (đoạn trích) tạo mấy tính huống? (2 tình huống). Nêu mục đích của mỗi tình huống? Truyện có nhiều từ địa phương Nam Bộ, hãy chứng minh và giải thích từ ngữ đó?
Ø Hoạt động 2: Hướng dẫn phân tích nhân vật Thu.
- HS đọc lại tình huống khi anh Sáu mới về nhà và bé Thu không nhận anh là cha.
Hỏi: Những từ ngữ hình ảnh nào chứng tỏ bé Thu không nhận anh Sáu là cha và chỉ ra diễn biến tâm lí đang diễn ra trong lòng cô bé?
Hỏi: Phản ứng tâm lí đó của Thu diễn ra trong mấy hoàn cảnh cụ thể? Phân tích tâm lí của Thu trong từng hoàn cảnh đó?
Hỏi: Vì sao bé Thu có phản ứng đó? Có phải em hỗn láo với cha không?
Ø Hoạt động : Hướng dẫn phân tích nhân vật Thu (Tiếp).
- HS đọc đoạn văn.
Hỏi: Buổi sáng cuối cùng khi anh Sáu lên đường, thái độ và hành động của Thu thay đổi như thế nào? (Hãy tìm những chi tiết thể hiện sự thay đổi, so sánh với hoàn cảnh trước để đánh giá).
Hỏi: Hình dung và phân tích tâm trạng tình cảm của Thu khi gọi và ôm ba? Vì sao Thu có sự thay đổi đó?
Hỏi: Nếu chứng kiến cảnh này em sẽ cảm thấy như thế nào? (Xúc động).
Hãy lý giải tâm trạng của người kể chuyện “Như có bàn tay ai nắm lấy trái tim mình”.
Hỏi: Hiểu gì về nhân vật bé Thu qua đoạn trích? Đánh giá như thế nào về nghệ thuật xây dựng nhân vật của tác giả.
Ø Hoạt động 5: Hướng dẫn tổng kết.
Nhận xét gì về nghệ thuậ trần thuật của tác giả?
Hiểu gì về ý nghĩa câu chuyện? HS đọc ghi nhớ.
Ø Hoạt động 6: Hướng dẫn luyện tập.
GV nêu câu hỏi 2 phần luyện tập và hướng dẫn HS cách kể.
Nội dung cần đạt
I. TÍM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: Quê An Giang.
- Nhà văn quân đội trưởng thành trong quân ngũ từ 2 cuộc kháng chiến của dân tộc.
- Đề tài: Viết về cuộc sống và con người Nam Bộ.
2. Tác phẩm
Sáng tác năm 1966, khi tác giả hoạt động ở chiến trường Nam Bộ.
3. Đọc, tóm tắt, tìm hiểu chung về tác phẩm
- Đọc đúng giọng điệu, ngôi kể, lối kể.
- Tóm tắt: ngắn gọn, đầy đủ.
- Giới thiệu tác phẩm: đề tài, nhân vật, thể loại.
II. PHÂN TÍCH
1. Hình ảnh bé Thu trong lần gặp cha về thăm nhà
a. Trước khi Thu nhận ông Sáu là cha
- Khi anh sáu định ôm hôn con – Thu hốt hoảng, tái mặt bỏ chạy, thét lên. 
=> Sự sợ hãi xa lánh.
- Khi mẹ nó bảo nó mời ba vô ăn cơm - con bé nói trổng, không chịu kêu ba và khi cần nhờ cha chắt nước cơm dùm => tỏ thái độ ương ngạnh bất cần.
=> Cá tính mạnh mẽ, tình cảm sâu sắc và chân thật với người ba -> tâm lý tự nhiên.
b. Thái độ và hành động của Thu khi nhận ra cha
- Thái độ: biểu hiện qua khuôn mặt sầm lại, đôi mắt mênh mông.
- Hành động: gọi thét “ba” chạy đến ôm chầm bíu chặt không muốn rời.
=> Sự thay đổi đột ngột và đối lập với những hành động của nó lúc trước => sự nghi ngờ về cha đã được giải tỏa, ân hận hối tiếc vì sự đối xử trước, tình yêu và nỗi nhớ mong bùng ra mạnh mẽ, hối hả cuống quýt.
=> Cô bé có tình cảm thật sâu sắc mạnh mẽ, cá tính cứng cỏi nhưng cũng rất hồn nhiên ngây thơ => nhà văn am hiểu tâm lí trẻ.
2. Tình cha con sâu nặng ở ông Sáu
- Trong chuyến về thăm nhà: háo hức gặp để ôm con vào lòng, suốt ngày quanh quẩn …
- Khi ở chiến trường trong khu căn cứ: ân hận vì đã đánh con, làm cây lược ngà rất kì công, hi sinh không kịp.
=> Thấm thía những mất mát đau thương, éo le mà chiến tranh mang đến cho bao người, bao gia đình.
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật: Cốt truyện chặt chẽ, tình huống bất ngờ.
2. Nội dung: Ghi nhớ SGK.
IV. LUYỆN TẬP
Thay lời kể bằng lời ông Sáu kể cảnh gặp gỡ cuối cùng giữa 2 cha con.

	C. Hướng dẫn học ở nhà
 - Nắm nội dung, nghệ thuật.
 - Chuẩn bị bài: Kiểm tra tiếng Việt.