Biện luận tìm công thức hóa học cho học sinh giỏi

BIEÄN LUAÄN TÌM COÂNG THÖÙC HOÙA HOÏC CHO HOÏC SINH GIOÛI
DAÏNG 1: BIEÄN LUAÄN THEO AÅN SOÁ TRONG GIAÛI PHÖÔNG TRÌNH
1) Nguyeân taéc aùp duïng:
GV caàn cho HS naém ñöôïc moät soá nguyeân taéc vaø phöông phaùp giaûi quyeát daïng baøi taäp naøy nhö sau:
- Khi giaûi caùc baøi toaùn tìm CTHH baèng phöông phaùp ñaïi soá, neáu soá aån chöa bieát nhieàu hôn soá phöông trình toaùn hoïc thieát laäp ñöôïc thì phaûi bieän luaän. Daïng naøy thöôøng gaëp trong caùc tröôøng hôïp khoâng bieát nguyeân töû khoái vaø hoùa trò cuûa nguyeân toá, hoaëc tìm chæ soá nguyeân töû caùc bon trong phaân töû hôïp chaát höõu cô …
- Phöông phaùp bieän luaän: 
+) Thöôøng caên cöù vaøo ñaàu baøi ñeå laäp caùc phöông trình toaùn 2 aån: y = f(x), choïn 1 aån laøm bieán soá ( thöôøng choïn aån coù giôùi haïn heïp hôn. VD : hoùa trò, chæ soá … ); coøn aån kia ñöôïc xem laø haøm soá. Sau ñoù laäp baûng bieán thieân ñeå choïn caëp giaù trò hôïp lí.+) Naém chaéc caùc ñieàu kieän veà chæ soá vaø hoaù trò : hoaù trò cuûa kim loaïi trong bazô, oxit bazô; muoái thöôøng £ 4 ; coøn hoaù trò cuûa caùc phi kim trong oxit £ 7; chæ soá cuûa H trong caùc hôïp chaát khí vôùi phi kim £ 4; trong caùc CxHy thì : x ³ 1 vaø y £ 2x + 2 ; …
Caàn löu yù : Khi bieän luaän theo hoùa trò cuûa kim loaïi trong oxit caàn phaûi quan taâm ñeán möùc hoùa trò cuûa Fe.
Ví duï 1:	Hoøa tan moät kim loaïi chöa bieát hoùa trò trong 500ml dd HCl thì thaáy thoaùt ra 11,2 dm3 H2 ( ÑKTC). Phaûi trung hoøa axit dö baèng 100ml dd Ca(OH)2 1M. Sau ñoù coâ caïn dung dòch thu ñöôïc thì thaáy coøn laïi 55,6 gam muoái khan. Tìm noàng ñoä M cuûa dung dòch axit ñaõ duøng; xaùc ñònh teân cuûa kim loaïi ñaõ ñaõ duøng.
* Gôïi yù HS :
Caëp aån caàn bieän luaän laø nguyeân töû khoái R vaø hoùa trò x 55,6 gam laø khoái löôïng cuûa hoãn hôïp 2 muoái RClx vaø CaCl2 
* Giaûi : 
Giaû söû kim loaïi laø R coù hoùa trò laø x Þ 1£ x, nguyeân £ 3 
soá mol Ca(OH)2 = 0,1´ 1 = 0,1 mol
soá mol H2 = 11,2 : 22,4 = 0,5 mol
Caùc PTPÖ: 
2R	+	2xHCl	® 	2RClx 	+	xH2 ­	(1)
1/x (mol)	1	1/x	0,5
Ca(OH)2 	+	2HCl	 ® CaCl2	+	2H2O 	(2)
0,1	0,2	0,1
töø caùc phöông trình phaûn öùng (1) vaø (2) suy ra:
nHCl = 1 + 0,2 = 1,2 mol 
noàng ñoä M cuûa dung dòch HCl :	CM = 1,2 : 0,5 = 2,4 M
theo caùc PTPÖ ta coù : 	
ta coù : 	 ×( R + 35,5x ) = 44,5 
Þ 	R	= 	9x
x
	1	2	3
R
	9	 18	27
Vaäy kim loaïi thoaõ maõn ñaàu baøi laø nhoâm Al ( 27, hoùa trò III )
Ví duï 2:	Khi laøm nguoäi 1026,4 gam dung dòch baõo hoøa R2SO4.nH2O ( trong ñoù R laø kim loaïi kieàm vaø n nguyeân, thoûa ñieàu kieän 7< n < 12 ) töø 800C xuoáng 100C thì coù 395,4 gam tinh theå R2SO4.nH2O taùch ra khoûi dung dòch.
Tìm coâng thöùc phaân töû cuûa Hiñrat noùi treân. Bieát ñoä tan cuûa R2SO4 ôû 800C vaø 100C laàn löôït laø 28,3 gam vaø 9 gam.
* Gôïi yù HS:	
laäp bieåu thöùc toaùn : soá mol hiñrat = soá mol muoái khan.
Löu yù HS : do phaàn raén keát tinh coù ngaäm nöôùc neân löôïng nöôùc thay ñoåi.
* Giaûi:
S( 800C) = 28,3 gam Þ trong 128,3 gam ddbh coù 28,3g R2SO4 vaø 100g H2O
Vaäy :	1026,4gam ddbh ® 226,4 g R2SO4 vaø 800 gam H2O.
Khoái löôïng dung dòch baõo hoaø taïi thôøi ñieåm 100C:
	1026,4 - 395,4 = 631 gam
ôû 100C, S(R2SO4 ) = 9 gam, neân suy ra: 
109 gam ddbh coù chöùa 9 gam R2SO4 
vaäy 631 gam ddbh coù khoái löôïng R2SO4 laø : 	 
khoái löôïng R2SO4 khan coù trong phaàn hiñrat bò taùch ra :	226,4 – 52,1 = 174,3 gam
Vì soá mol hiñrat = soá mol muoái khan neân : 
442,2R-3137,4x +21206,4 = 0	Û R = 7,1n - 48 
Ñeà cho R laø kim loaïi kieàm , 7 < n < 12 , n nguyeân Þ ta coù baûng bieän luaän:
n
8	9	10	11	
R
8,8	18,6	23	30,1
Keát quaû phuø hôïp laø n = 10 , kim loaïi laø Na ® coâng thöùc hiñrat laø Na2SO4.10H2O
DAÏNG 2 : 	BIEÄN LUAÄN THEO TRÖÔØNG HÔÏP
1) Nguyeân taéc aùp duïng:
- Ñaây laø daïng baøi taäp thöôøng gaëp chaát ban ñaàu hoaëc chaát saûn phaåm chöa xaùc ñònh cuï theå tính chaát hoùa hoïc ( chöa bieát thuoäc nhoùm chöùc naøo, Kim loaïi hoaït ñoäng hay keùm hoaït ñoäng, muoái trung hoøa hay muoái axit … ) hoaëc chöa bieát phaûn öùng ñaõ hoaøn toaøn chöa. Vì vaäy caàn phaûi xeùt töøng khaû naêng xaûy ra ñoái vôùi chaát tham gia hoaëc caùc tröôøng hôïp coù theå xaûy ra ñoái vôùi caùc saûn phaåm.
- Phöông phaùp bieän luaän:
+) Chia ra laøm 2 loaïi nhoû : bieän luaän caùc khaû naêng xaûy ra ñoái vôùi chaát tham gia vaø bieän luaän caùc khaû naêng ñoái vôùi chaát saûn phaåm.
+) Phaûi naém chaéc caùc tröôøng hôïp coù theå xaûy ra trong quaù trình phaûn öùng. Giaûi baøi toaùn theo nhieàu tröôøng hôïp vaø choïn ra caùc keát quaû phuø hôïp.
2) Caùc ví duï:
Ví duï 1:
Hoãn hôïp A goàm CuO vaø moät oxit cuûa kim loaïi hoùa trò II( khoâng ñoåi ) coù tæ leä mol 1: 2. Cho khí H2 dö ñi qua 2,4 gam hoãn hôïp A nung noùng thì thu ñöôïc hoãn hôïp raén B. Ñeå hoøa tan heát raén B caàn duøng ñuùng 80 ml dung dòch HNO3 1,25M vaø thu ñöôïc khí NO duy nhaát.
Xaùc ñònh coâng thöùc hoùa hoïc cuûa oxit kim loaïi. Bieát raèng caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.
* Gôïi yù HS:
HS: Ñoïc ñeà vaø nghieân cöùu ñeà baøi.
GV: gôïi yù ñeå HS thaáy ñöôïc RO coù theå bò khöû hoaëc khoâng bò khöû bôûi H2 tuyø vaøo ñoä hoaït ñoäng cuûa kim loaïi R.
HS: phaùt hieän neáu R ñöùng tröôùc Al thì RO khoâng bò khöû Þ raén B goàm: Cu, R
 Neáu R ñöùng sau Al trong daõy hoaït ñoäng kim loaïi thì RO bò khöû Þ hoãn hôïp raén B goàm : Cu vaø kim loaïi R.
* Giaûi:
Ñaët CTTQ cuûa oxit kim loaïi laø RO.
Goïi a, 2a laàn löôït laø soá mol CuO vaø RO coù trong 2,4 gam hoãn hôïp A
Vì H2 chæ khöû ñöôïc nhöõng oxit kim loaïi ñöùng sau Al trong daõy BeâKeâToâp neân coù 2 khaû naêng xaûy ra:
- R laø kim loaïi ñöùng sau Al :
Caùc PTPÖ xaûy ra:
CuO	+	H2	® 	 Cu 	+ 	H2O
 a	 	 a
RO	+	H2	® 	 R 	+ 	H2O
	2a 	 	2a
3Cu	+	8HNO3 	® 3Cu(NO3)2	+ 	2NO ­ 	+	4H2O
a	
3R	+	8HNO3 	® 3R(NO3)2	+ 	2NO ­ 	+	4H2O
 2a	 
Theo ñeà baøi:	
Khoâng nhaän Ca vì keát quaû traùi vôùi giaû thieát R ñöùng sau Al
- Vaäy R phaûi laø kim loaïi ñöùng tröôùc Al 
CuO	+	H2	® 	 Cu 	+ 	H2O
 a	 	 a
3Cu	+	8HNO3 	® 3Cu(NO3)2	+ 	2NO ­ 	+	4H2O
a	
RO	+	2HNO3 	® R(NO3)2	+	2H2O
 2a	4a
Theo ñeà baøi : 
Tröôøng hôïp naøy thoaû maõn vôùi giaû thieát neân oxit laø: MgO.
Ví duï 2: 
Khi cho a (mol ) moät kim loaïi R tan vöøa heát trong dung dòch chöùa a (mol ) H2SO4 thì thu ñöôïc 1,56 gam muoái vaø moät khí A. Haáp thuï hoaøn toaøn khí A vaøo trong 45ml dd NaOH 0,2M thì thaáy taïo thaønh 0,608 gam muoái. Haõy xaùc ñònh kim loaïi ñaõ duøng.
* Gôïi yù HS:
GV: Cho HS bieát H2SO4 chöa roõ noàng ñoä vaø nhieät ñoä neân khí A khoâng roõ laø khí naøo.Kim loaïi khoâng roõ hoùa trò; muoái taïo thaønh sau phaûn öùng vôùi NaOH chöa roõ laø muoái gì. Vì vaäy caàn phaûi bieän luaän theo töøng tröôøng hôïp ñoái vôùi khí A vaø muoái Natri.
HS: Neâu caùc tröôøng hôïp xaûy ra cho khí A : SO2 ; H2S ( khoâng theå laø H2 vì khí A taùc duïng ñöôïc vôùi NaOH ) vaø vieát caùc PTPÖ daïng toång quaùt, choïn phaûn öùng ñuùng ñeå soá mol axit baèng soá mol kim loaïi.
GV: Löu yù vôùi HS khi bieän luaän xaùc ñònh muoái taïo thaønh laø muoái trung hoøa hay muoái axit maø khoâng bieát tæ soá mol caëp chaát tham gia ta coù theå giaû söû phaûn öùng taïo ra 2 muoái. Neáu muoái naøo khoâng taïo thaønh thì coù aån soá baèng 0 hoaëc moät giaù trò voâlyù.
* Giaûi:
Goïi n laø hoùa trò cuûa kim loaïi R .
Vì chöa roõ noàng ñoä cuûa H2SO4 neân coù theå xaûy ra 3 phaûn öùng:
2R	+	nH2SO4 ® R2 (SO4 )n 	+	nH2 ­	(1)
 	2R	+	2nH2SO4 ® R2 (SO4 )n 	+	nSO2 	­ + 2nH2O	(2)
	2R	+	5nH2SO4 ® 4R2 (SO4 )n 	+	nH2S 	­ + 4nH2O	(3)
khí A taùc duïng ñöôïc vôùi NaOH neân khoâng theå laø H2 ® PÖ (1) khoâng phuø hôïp.
Vì soá mol R = soá mol H2SO4 = a , neân :
Neáu xaûy ra ( 2) thì : 2n = 2 Þ n =1 ( hôïp lyù )
Neáu xaûy ra ( 3) thì : 5n = 2 Þ n = ( voâ lyù )
Vaäy kim loaïi R hoùa trò I vaø khí A laø SO2
2R	+	2H2SO4 ® R2 SO4 	+	SO2 	­ + 2H2O	
a(mol)	a	
Giaû söû SO2 taùc duïng vôùi NaOH taïo ra 2 muoái NaHSO3 , Na2SO3
SO2	+	NaOH	® NaHSO3
 Ñaët : x (mol)	 x	x
SO2	+	2NaOH	® Na2SO3 	+	H2O
y (mol)	 2y	y
theo ñeà ta coù : 	giaûi heä phöông trình ñöôïc 
Vaäy giaû thieát phaûn öùng taïo 2 muoái laø ñuùng.
Ta coù: soá mol R2SO4 = soá mol SO2 = x+y = 0,005 (mol)
Khoái löôïng cuûa R2SO4 : (2R+ 96)×0,005 = 1,56
Þ 	R = 108 .	Vaäy kim loaïi ñaõ duøng laø Ag.
DAÏNG 3:	BIEÄN LUAÄN SO SAÙNH
1) Nguyeân taéc aùp duïng:
- Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng trong caùc baøi toaùn xaùc ñònh teân nguyeân toá maø caùc döõ kieän ñeà cho thieáu hoaëc caùc soá lieäu veà löôïng chaát ñeà cho ñaõ vöôït quaù, hoaëc chöa ñaït ñeán moät con soá naøo ñoù.
- Phöông phaùp bieän luaän:
· Laäp caùc baát ñaúng thöùc keùp coù chöùa aån soá ( thöôøng laø nguyeân töû khoái ). Töø baát ñaúng thöùc naøy tìm ñöôïc caùc giaù trò chaën treân vaø chaën döôùi cuûa aån ñeå xaùc ñònh moät giaù trò hôïp lyù.
· Caàn löu yù moät soá ñieåm hoã trôï vieäc tìm giôùi haïn thöôøng gaëp:
+) Hoãn hôïp 2 chaát A, B coù soá mol laø a( mol) thì :	0 < nA, nB < a
+) Trong caùc oxit : R2Om thì : 1 £ m, nguyeân £ 7
+) Trong caùc hôïp chaát khí cuûa phi kim vôùi Hiñro RHn thì :	 1 £ n, nguyeân £ 4
2) Caùc ví duï :
Ví duï1:
Coù moät hoãn hôïp goàm 2 kim loaïi A vaø B coù tæ leä khoái löôïng nguyeân töû 8:9. Bieát khoái löôïng nguyeân töû cuûa A, B ñeàu khoâng quaù 30 ñvC. Tìm 2 kim loaïi 
* Gôïi yù HS:
Thoâng thöôøng HS hay laøm “ moø maãn” seõ tìm ra Mg vaø Al nhöng phöông phaùp trình baøy khoù maø chaëc cheõ, vì vaäy giaùo vieân caàn höôùng daãn caùc em caùch chuyeån moät tæ soá thaønh 2 phöông trình toaùn :	Neáu A : B = 8 : 9 thì Þ 
*Giaûi:
Theo ñeà : tæ soá nguyeân töû khoái cuûa 2 kim loaïi laø neân Þ ( n Î z+ )
Vì A, B ñeàu coù KLNT khoâng quaù 30 ñvC neân : 9n £ 30 Þ n £ 3 
 Ta coù baûng bieän luaän sau :
N
	1	2	3
A
	8	16	24
B
	9	18	27
Suy ra hai kim loaïi laø Mg vaø Al
Ví duï 2:
Hoøa tan 8,7 gam moät hoãn hôïp goàm K vaø moät kim loaïi M thuoäc phaân nhoùm chính nhoùm II trong dung dòch HCl dö thì thaáy coù 5,6 dm3 H2 ( ÑKTC). Hoøa tan rieâng 9 gam kim loaïi M trong dung dòch HCl dö thì theå tích khí H2 sinh ra chöa ñeán 11 lít ( ÑKTC). Haõy xaùc ñònh kim loaïi M.
* Gôïi yù HS:
GV yeâu caàu HS laäp phöông trình toång khoái löôïng cuûa hoãn hôïp vaø phöông trình toång soá mol H2. Töø ñoù bieán ñoåi thaønh bieåu thöùc chæ chöùa 2 aån laø soá mol (b) vaø nguyeân töû khoái M. Bieän luaän tìm giaù trò chaën treân cuûa M.
Töø PÖ rieâng cuûa M vôùi HCl Þ baát ñaúng thöùc veà Þ giaù trò chaën döôùi cuûa M 
Choïn M cho phuø hôïp vôùi chaën treân vaø chaën döôùi
* Giaûi:
Ñaët a, b laàn löôït laø soá mol cuûa moãi kim loaïi K, M trong hoãn hôïp
Thí nghieäm 1:
2K	+	2HCl	®	2KCl	+	H2 ­
a	a/2
M	+	2HCl	®	MCl2 	+ 	H2 ­
b	b
Þ soá mol H2 = 
Thí nghieäm 2:
M	+	2HCl	 ®	MCl2 	+ 	H2 ­
9/M(mol) ® 	9/M
Theo ñeà baøi: 	Þ M > 18,3	 (1)
 Maët khaùc: Þ b = 
Vì 0 < b < 0,25 neân suy ra ta coù :	 < 0,25 Þ M < 34,8	 (2)
Töø (1) vaø ( 2) ta suy ra kim loaïi phuø hôïp laø Mg 
DAÏNG 4:	BIEÄN LUAÄN THEO TRÒ SOÁ TRUNG BÌNH
	( Phöông phaùp khoái löôïng mol trung bình)
1) Nguyeân taéc aùp duïng:
- Khi hoãn hôïp goàm hai chaát coù caáu taïo vaø tính chaát töông töï nhau ( 2 kim loaïi cuøng phaân nhoùm chính, 2 hôïp chaát voâ cô coù cuøng kieåu coâng thöùc toång quaùt, 2 hôïp chaát höõu cô ñoàng ñaúng … ) thì coù theå ñaët moät coâng thöùc ñaïi dieän cho hoãn hôïp. Caùc giaù trò tìm ñöôïc cuûa chaát ñaïi dieän chính laø caùc giaù trò cuûa hoãn hôïp ( mhh ; nhh ; hh )
- Tröôøng hôïp 2 chaát coù caáu taïo hoaëc tính chaát khoâng gioáng nhau ( ví duï 2 kim loaïi khaùc hoùa trò; hoaëc 2 muoái cuøng goác cuûa 2 kim loaïi khaùc hoùa trò … ) thì tuy khoâng ñaët ñöôïc coâng thöùc ñaïi dieän nhöng vaãn tìm ñöôïc khoái löôïng mol trung bình:
hh 	phaûi naèm trong khoaûng töø M1 ñeán M2
- Phöông phaùp bieän luaän :
Töø giaù trò hh tìm ñöôïc, ta laäp baát ñaúng thöùc keùp M1 < hh < M2 ñeå tìm giôùi haïn cuûa caùc aån. ( giaû söû M1< M2)
2) Caùc ví duï:
Ví duï 1:
Cho 8 gam hoãn hôïp goàm 2 hyñroxit cuûa 2 kim loaïi kieàm lieân tieáp vaøo H2O thì ñöôïc 100 ml dung dòch X. 
Trung hoøa 10 ml dung dòch X trong CH3COOH vaø coâ caïn dung dòch thì thu ñöôïc 1,47 gam muoái khan.
90ml dung dòch coøn laïi cho taùc duïng vôùi dung dòch FeClx dö thì thaáy taïo thaønh 6,48 gam keát tuûa.
Xaùc ñònh 2 kim loaïi kieàm vaø coâng thöùc cuûa muoái saét clorua.
* Gôïi yù HS:
Tìm khoái löôïng cuûa hoãn hôïp kieàm trong 10 ml dung dòch X vaø 90 ml dung dòch X.
Hai kim loaïi kieàm coù coâng thöùc vaø tính chaát töông töï nhau neân ñeå ñôn giaûn ta ñaët moät coâng thöùc ROH ñaïi dieän cho hoãn hôïp kieàm. Tìm trò soá trung bình 
* Giaûi:
Ñaët coâng thöùc toång quaùt cuûa hoãn hôïp hiñroxit laø ROH, soá mol laø a (mol)
Thí nghieäm 1:
mhh = = 0,8 gam 
ROH	+	CH3COOH 	® CH3COOR	+	H2O	(1)
1 mol	1 mol
suy ra :	 Þ » 33
vaäy coù 1kim loaïi A > 33 vaø moät kim loaïi B < 33
Vì 2 kim loaïi kieàm lieân tieáp neân kim loaïi laø Na, K
Coù theå xaùc ñònh ñoä taêng khoái löôïng ôû (1) : Dm = 1,47 – 0,8=0,67 gam
Þ nROH = 0,67: ( 59 –17 ) = 
ROH = Þ = 50 –17 = 33 
Thí nghieäm 2:
mhh = 8 - 0,8 = 7,2 gam
xROH	 	+ 	FeClx 	 ® 	Fe(OH)x ¯ 	+	xRCl 	(2)
(g):	 (+17)x	 	(56+ 17x)
	 7,2 (g)	 6,48 (g)
suy ra ta coù: 	giaûi ra ñöôïc x = 2
Vaäy coâng thöùc hoùa hoïc cuûa muoái saét clorua laø FeCl2
Ví duï 2: 
X laø hoãn hôïp 3,82 gam goàm A2SO4 vaø BSO4 bieát khoái löôïng nguyeân töû cuûa B hôn khoái löôïng nguyeân töû cuûa A laø1 ñvC. Cho hoãn hôïp vaøo dung dòch BaCl2 dö thì thu ñöôïc 6,99 gam keát tuûa vaø moät dung dòch Y. 
a) Coâ caïn dung dòch Y thì thu ñöôïc bao nhieâu gam muoái khan
b) Xaùc ñònh caùc kim loaïi A vaø B
* Gôïi yù HS :
-Do hoãn hôïp 2 muoái goàm caùc chaát khaùc nhau neân khoâng theå duøng moät coâng thöùc ñeå ñaïi dieän.
-Neáu bieát khoái löôïng mol trung bình cuûa hoãn hôïp ta seõ tìm ñöôïc giôùi haïn nguyeân töû khoái cuûa 2 kim loaïi.
* Giaûi:
a)	A2SO4 	+	BaCl2 	® BaSO4 ¯ 	+	2ACl
BSO4	+	BaCl2 	® BaSO4 ¯ 	+	BCl2
Theo caùc PTPÖ : 
Soá mol X = soá mol BaCl2 = soá mol BaSO4 = 
Theo ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng ta coù:
 3,82 + (0,03. 208) – 6.99 = 3,07 gam
b) 	 
Ta coù M1 = 2A + 96 vaø M2 = A+ 97
Vaäy : 	(*)
Töø heä baát ñaúng thöùc ( *) ta tìm ñöôïc :	15,5 < A < 30
Kim loaïi hoùa trò I thoaû maõn ñieàu kieän treân laø Na (23)
Suy ra kim loaïi hoùa trò II laø Mg ( 24)
DAÏNG 5:BIEÄN LUAÄN TÌM CTPT CUÛA HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ TÖØ COÂNG THÖÙC NGUYEÂN
1) Nguyeân taéc aùp duïng:
- Trong caùc baøi toaùn tìm CTHH cuûa hôïp chaát höõu cô, neáu bieát coâng thöùc nguyeân maø chöa bieát khoái löôïng mol M thì phaûi bieän luaän.
- Phöông phaùp phoå bieán: Töø coâng thöùc nguyeân cuûa hôïp chaát höõu cô, taùch moät soá nguyeân töû thích hôïp thaønh nhoùm ñònh chöùc caàn xaùc ñònh. Töø ñoù coù theå bieän luaän tìm moät coâng thöùc phaân töû ñuùng nhôø caùc pheùp toaùn ñoàng nhaát thöùc giöõa coâng thöùc nguyeân vaø coâng thöùc toång quaùt cuûa loaïi hôïp chaát voâ cô.
Löu yù: HS caàn naém vöõng 1 soá vaán ñeà sau :
Coâng thöùc chung cuûa hiñro cacbon no laø : CmH2m + 2
Þ CT chung cuûa Hiñro cacbon maïch hôû coù k lieân keát p laø CmH2m + 2 – 2k 
CTTQ cuûa hôïp chaát coù a nhoùm chöùc (A ) hoùa trò I laø :	CmH2m + 2 – 2k – a (A)a 
Trong ñoù nhoùm chöùc A coù theå laø: – CHO ; – COOH ; – OH …
2) Caùc ví duï: 
Ví duï 1:
Coâng thöùc nguyeân cuûa moät loaïi röôïu maïch hôû laø (CH3O)n. Haõy bieän luaän ñeå xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa röôïu noùi treân.
* Giaûi:
Töø coâng thöùc nguyeân (CH3O)n ñöôïc vieát laïi : CnH2n( OH)n
Coâng thöùc toång quaùt cuûa röôïu maïch hôû laø CmH2m+2 – 2k –a (OH)a 
	Trong ñoù : k laø soá lieân keát p trong goác Hiñro cacbon
Suy ra ta coù : 	Þ n = 2 –2k ( k : nguyeân döông )
Ta coù baûng bieän luaän:
k 
	0	1	 2
n
	2	0 (sai)	-2( sai )
Vaäy CTPT cuûa röôïu laø C2H4 (OH)2 
Ví duï 2: 
Anñeâhit laø hôïp chaát höõu cô trong phaân töû coù chöùa nhoùm – CHO. Haõy tìm CTPT cuûa moät Anñeâhit maïch hôû bieát coâng thöùc ñôn giaûn laø C4H4O vaø phaân töû coù 1 lieân keát ba.
* Giaûi:
Coâng thöùc nguyeân cuûa anñeâhit : (C4H4O )n Þ C3nH3n (CHO)n
Coâng thöùc toång quaùt cuûa axit maïch hôû laø :	 CmH2m + 2 -2k –a (CHO)a
Suy ra ta coù heä phöông trình:	
	Þ 	n = k –1 
vì trong phaân töû coù 1 lieân keát ba neân coù 2 lieân keát p. 	Suy ra k = 2
Þ 	n = 2 –1 = 1
Vaäy CTPT cuûa An ñeâhit laø : C3H3CHO