Chuyên đề Bồi dưỡng Cảm thụ văn học Lớp 4

Nội dung cảm thụ văn học lớp 4
Phần I : Một số vấn đề chung
	I. Thế nào là cảm thụ văn học : 
Cảm thụ văn học chính là sự cảm nhận những giá trị nổi bật, những điều sâu sắc tế nhị và đẹp đẽ của văn học thể hiện trong tác phẩm (cuốn truyện bài văn, bài thơ) hay một bộ phận của tác phẩm (đoạn văn, đoạn thơ thậm chí là một từ ngữ có giá trị trong câu văn thơ). Nói cách khác cảm thụ văn học có nghĩa là khi đọc (nghe) một đoạn văn, một đoạn thơ, một câu chuyện ta không những phải hiểu mà còn phải xúc cảm, tưởng tượng, nhập thân với những gì đã học
	II. Yêu cầu của cảm thụ ở tiểu học :
	1. Học sinh cảm nhận được cái hay cái đẹp của văn (thơ) thông qua nội dung, nghệ thuật.
	2. Nắm bắt được tư tưởng chủ đạo của tác giả.
	3. Biết bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc của bản thân.
	4. Biết viết thành một đoạn văn cảm thụ sinh động ở mức độ đơn giản phù hợp với lứa tuổi tiểu học.
	III. Đối tượng của cảm thụ văn học ở Tiểu học 
- Các bài văn, bài thơ, mẩu chuyện ngắn đặc sắc, có giá trị trong chương trình Tập đọc lớp 4.
	- Các đoạn văn, đoạn thư hay ngoài chương trình có nội dung nói về tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình , Bác Hồ hay phản ánh nét sinh hoạt độc đáo của một vùng (miền) trên đất nước.
	IV. Các dạng bài tập cảm thụ cơ bản ở Tiểu học 
	Dạng 1 : Bài tập phát hiện hình ảnh và tái hiện vẻ đẹp của hình ảnh.
	Dạng 2 : Bài tập phát hiện các biện pháp nghệ thuật nêu giá trị của nghệ thuật.
	Dạng 3 : Bài tập nhận xét cách viết câu và sử dụng dấu câu, nêu tác dụng.
	Dạng 4 : Bài tập tìm hiểu nội dung và nêu cảm nhận chung.
	Dạng 5 : Bài tập cảm thụ hình tượng nhân vật (chỉ yêu cầu cảm thụ một nét tính cách đặc trưng hay một đặc điểm tiêu biểu của nhân vật ở mức độ đơn giản).
	V/ Một số biện pháp nghệ thuật cơ bản thường dùng ở Tiểu học
	Để giúp học sinh làm bài tập cảm thụ văn học đạt kết quả cao, người giáo viên cần hướng dẫn học sinh nắm chắc một số những biện pháp nghệ thuật thường dùng trong các bài văn, bài thơ ở tiểu học, bởi đây chính là chìa khóa giúp các em chủ động mở ra các lớp nghĩa sâu xa ẩn sau từng câu chữ của đoạn văn, đoạn thơ
	1. Nghệ thuật so sách 
	a. Định nghĩa : So sánh là cách đối chiếu hai đối tượng khác loại không đồng nhất nhau hoàn toàn mà chỉ giống nhau một nét nào đó về màu sắc, hình dáng, ngữ nghĩa
	b. Tác dụng : Phép so sánh trong văn học có tác dụng tạo ra cảm giác mới mẻ, giúp sự vật được miêu tả trở nên cụ thể, sống động
	c. Cách nhận biết : Trong câu văn có sử dụng nghệ thuật so sánh thường có các từ : là, như, bằng, tựa như và dấu hai chấm (:) dấu gạch ngang (-).
	d. Bài tập vận dụng :
+ Nghệ thuật nào được sử dụng trong câu ca dao sau : 
“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”
	+ Con cảm nhận được gì về tình cảm bà cháu được thể hiện qua phép so sánh sau :
“Bà như quả ngọt chín rồi
Càng thêm tuổi tác càng tươi lòng vàng”
“Quả ngọt cuối mùa” Võ Thanh An
	2. Nghệ thuật nhân hoá 
	a- Định nghĩa : Nhân hoá là cách gọi hoặc tả đồ vật, loài vật, cây cối bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người (hoặc nói cách khác là gắn cho những hoạt động đồ vật, loài vật, cây cối tình cảm, trạng thái như con người).
	b. Tác dụng : Nghệ thuật so sánh giúp cho thế giới loài vật, đồ vật, cây cối trở nên gần gũi, sinh động, hấp dẫn, biểu thị được những tình cảm, suy nghĩ của con người.
	e. Bài tập ứng dụng : 
	+ Trong câu văn sau, những sự vật nào được nhân hoá “Từ đó, lão Miệng, bác Tai, cậu Chân, cậu Tay lại sống thân mật với nhau, mỗi người một việc không ai tị ai cả”.
	+ Chỉ ra và nêu tác dụng của nghệ thuật nhân hoá trong đoạn thơ sau :
“Bé ngủ ngon quá
Đẫy cả giấc trưa
Cái võng thương bé
Thức hoài đưa đưa”.
Ngoài hai biện pháp nghệ thuật cơ bản trên giáo viên có thể cung cấp cho học sinh các biện pháp nghệ thuật : Đảo ngữ, điệp từ, dùng hình ảnh gợi tả, gợi cảm, dùng hình ảnh đối lập
	VI/ Phương pháp làm 1 bài tập cảm thụ :
	Để làm tốt một bài tập cảm thụ văn học, người giáo viên cần hướng dẫn để các em thực hiện đầy đủ từng bước các việc sau đây :
	a- Đọc kỹ đề bài, xác định rõ yêu cầu của bài tập (phải trả lời được điều gì ? cần nêu bật ý gì ?).
	b- Đọc và tìm hiểu đoạn văn (đoạn thơ ; mẩu chuyện) được nêu trong đề bài : (cần dựa vào yêu cầu cụ thể của từng bài tập để tìm hiểu)
	Thông thường để tìm hiểu một đoạn văn thơ cần hướng dẫn học sinh đọc kỹ đoạn trích, xác định được nội dung chính của đoạn trích thông qua một số câu hỏi gợi ý.
	Tác giả viết bài (đoạn) văn (thơ) nhằm diễn tả gì ?
	- Điều đó được thể hiện qua những từ ngữ, hình ảnh , chi tiết nào và những biện pháp nghệ thuật nào được thể hiện qua các từ ngữ, hình ảnh đó...
	- Đoạn thơ (văn) gợi cho em suy nghĩ cảm xúc gì ?.
	c. Viết đoạn văn cảm thụ hướng vào yêu cầu của đề : 
	- Đoạn văn có thể bắt đầu bằng một câu “mở đoạn” để dẫn dắt người đọc hoặc trả lời thẳng vào câu hỏi chính, tiếp đó cần nêu rõ các ý theo yêu cầu của đề (các hình ảnh, từ ngữ, chi tiết làm toát nội dung.. thân đoạn ; cuối cùng có thể kết đoạn bằng một câu ngắn gọn để gợi lại nội dung cảm thụ.
	Với từng dạng bài cụ thể có thể trình bày theo các bước cơ bản sau : 
* Dạng bài phát hiện hình ảnh thường có các bước sau : 
	+ Phát hiện, nêu ra các hình ảnh.
	+ Tái hiện vẻ đẹp, nêu ý nghĩa của hình ảnh thông qua nghệ thuật.
	+ Nêu bật được tư tưởng, tình cảm của tác giả.
	+ Cảm xúc của bản thân.
	* Dạng bài cảm thụ hình tượng nhân vật
	1. Nêu các chi tiết về : 
+ Ngoại hình
+ Hành động
+ Lời nói
 của nhân vật (được thể hiện qua từ ngữ, hình ảnh nào)
	2. Nêu bật tính cách, phẩm chất của nhân vật.
	3. Tư tưởng chủ đạo, ý nghĩa sâu xa của mẩu chuyện, của tác giả được thể hiện qua nhân vật.
	4. Cảm xúc của bản thân
	* Với các dạng bài còn lại gồm 4 bước sau : 
	+ Phát hiện nghệ thuật
	+ Chỉ ra nội dung 
	+ Nêu tư tưởng, tình cảm của tác giả
	+ Cảm xúc của bản thân.
phần II : Một số bài tập cảm thụ theo 
các chủ điểm chương trình SGK lớp 4
chủ điểm : thương người như thể thương thân
	Bài 1 : Trình bày cảm nhận của em về “Lòng thương người” một nét tính cách tiêu biểu của Dế Mèn trong câu chuyện “Dế Mèn bênh vực kẻ yếu” của nhà văn Tô Hoài.
	Gợi ý : 
	1. Chi tiết thể hiện hành động của Dế Mèn
	- Quan tâm đến người yếu đuối bất hạnh : Nghe “Tiếng khóc tỷ tê” nhìn thấy “chị nhà trò đang gục đầu” bên tảng đá cuội “đến gần” “gạn hỏi mãi”.
	- Bênh vực giúp đỡ người gặp hoạn nạn “Xoè hai càng ra” “Dắt chị Nhà Trò đi”.
	- Lời nói “Em đừng sợ, hãy về với tôi đây”
	2. Tính cách, phẩm chất : Dế Mèn rất “giàu lòng thương người” luôn quan tâm giúp đỡ người gặp khó khăn hoạn nạn.
	3. Tư tưởng, ý nghĩa : Ca ngợi những con người giàu lòng nhân ái.
	4. Cảm xúc của bản thân cảm phục, yêu mến, học tập.
	Tham khảo : Nhân vật Dến Mèn trong mẩu chuyện “Dế mèn bênh vực kẻ yếu” của Nhà văn Tô Hoài đã để lại cho ta ấn tượng tuyệt đẹp. Đó là một con người giàu tình thương người : Khi nghe “Tiếng khóc tỉ tê” và thấy chị Nhà Trò “gục đầu” bên tảng đá cuội, nếu là người khác chắc sẽ thờ ơ, bỏ mặc nhưng Dế Mèn đã “đến gần” và “gặn hỏi” cho thấy Dến Mèn đã rất quan tâm đến mọi người. Hình ảnh chị Nhà Trò “đã bé nhỏ lại gầy gò quá” và đôi cánh “ngắn chùn chụt” đã làm Dế Mèn rất cảm thương, chú ta càng xúc động hơn trước cảnh ngộ bất hạnh của chị : “mẹ mất” “sống thui thủi” một mình, rồi “túng thiếu”  lại còn bị đe dọa bởi món nợ truyền đời của bọn nhện. Cứ chỉ “Xoè hai càng ra” “dắt chị Nhà trò đi và lời nói “Em đừng sợ càng thể hiện rõ hơn phẩm chất đáng quý của Dế Mèn giàu tình thương yêu, sẵn sàng che chở, giúp đỡ những người yếu đuối bất hạnh. Dế Mèn đúng là biểu tượng của tình thương yêu, lòng nhân ái. Dế Mèn đã để lại trong lòng ta bao tình cảm mến thương, cảm phục.
	Bài 2 : Hình ảnh chị Nhà Trò trong mẩu chuyện “Dế Mèn bênh vực kẻ yếu” đã để lại trong lòng người đọc bao cảm thương. Hãy trình bày cảm nhận của em.
	Gợi ý : Hình ảnh chị Nhà Trò được miêu tả qua các chi tiết :
	+ Ngoại hình : “bé nhỏ lại gầy yếu” “cánh non nớt lại ngắn chùn chùn”.
	+ Hoàn cảnh : “mẹ mất” “sống thui thủi” “bị đe doạ” : “đánh” “vặt cánh vặt chân ăn thịt”
	đ Chị là hiện thân của sự yếu đuối, bất hạnh và bị bóc lột trong xã hội.
	- Cảm xúc của bản thân : thương cảm, xúc động.
	Bài 3 : Đoạn thơ 
“Vì con mẹ khổ đủ điều
Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn
Con mong mẹ khoẻ dần dần
Ngày ăn ngon miệng đêm nằm ngủ ngon
Rồi ra đọc sách cấy cày
Mẹ là đất nước tháng ngày của con”.
 “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa
	Theo em, hình ảnh nào góp phần nhiều nhất làm nên cái hay của đoạn thơ trên ! Vì sao ?.
	Gợi ý : 
	+ Hình ảnh “Mẹ là đất nước, tháng ngày của con” góp phần làm nên cái hay của đoạn thơ.
	+ Nghệ thuật so sánh “Mẹ-Đất nước, tháng ngày”
	+ Hình ảnh “Đất nước” “tháng ngày” cho thấy trong suy nghĩ của người con mẹ là tất cả những gì vĩ đại, lớn lao và cao quý không bao giờ thiếu được với mỗi con người.
	+ Thấy được tình yêu thương lòng biết ơn vô hạn của con cái đối với mẹ.
	+ Tình cảm của bản thân : Thấm thía công ơn của mẹ 
	Bài 4 : “Tôi lục tìm hết túi nọ túi kia, không có tiền, không có đồng hồ, không có cả một chiếc khăn tay. Trên người tôi chẳng có tài sản gì . Người ăn xin vẫn đợi tôi. Tay vẫn chìa ra run lẩy bẩy”.
	Tôi chẳng biết làm cách nào. Tôi nắm chặt lấy bàn tay run rẩy kia.
	- Ông đừng giận cháu, cháu không có để cho ông cả” 
(“Người ăn xin” – Tuốc-Ghê-Nhép”).
	Trình bày suy nghĩ của em về nhân vật cậu bé được miêu tả trong đoạn văn trên.
	Gợi ý : 	
Hành động	“Lục tìm hết túi nọ túi kia”
	“Nắm chặt lấy bàn tay run rẩy”
	+ Lời nói : 	“Ông đừng giận cháu ”
đ Cậu bé là một con người có tấm lòng nhân hậu thương cảm và muốn giúp đỡ ông lão ăn xin nghèo khổ dù ông lão và cậu là hai con người ở hai hoàn cảnh khác nhau.
	- ý nghĩa : Ca ngợi những con người giàu lòng nhân ái.
	- Cảm xúc của bản thân : yêu quý – cảm phục – học tập.
Chủ điểm : Măng mọc thẳng
	Bài 1 : Đoạn thơ :
“Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường
Lưng trần phơi nắng phơi sương
Có manh áo cộc tre nhường cho con”
“Tre Việt Nam” Nguyễn Duy
	Đoạn thơ trên có những hình ảnh nào đẹp. Nêu ý nghĩa đẹp đẽ của những hình ảnh đó.
	Gợi ý : Hình ảnh măng tre “nhọn như chông” : Cho thấy sự kiêu hãnh, hiên ngang, bất khuất, bản chất ngay thẳng, khảng khái của “nòi tre” đ nghệ thuật so sánh.
	+ Hình ảnh “lưng trần phơi nắng phơi sương” đ gợi sự dãi dầu, chịu đựng mọi khó khăn của tre.
	+ Hình ảnh “manh áo cộc tre nhường cho con” gợi sự liên tưởng đến sự che chở, hy sinh tất cả vì măng non của trẻ.
	+ Thông qua những phẩm chất đáng quý của tre đến ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam, dân tộc Việt Nam : Kiên cường bất khuất, ngay thẳng chịu thương chịu khó đ thể hiện tình yêu và lòng tự hào của nhà thơ đối với tre Việt Nam dân tộc Việt Nam.
	+ Cảm xúc của bản thân : Yêu quý và tự hào .
	Bài 2 : 	“Năm qua đi, tháng qua đi
Tre già măng mọc có gì lạ đâu
Mai sau
Mai sau
Mai sau 
Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh”.
 “Tre Việt Nam” – Nguyễn Du
	Em hãy cho biết những câu thơ trên nhằm khẳng định điều gì ? Cách diễn đạt của nhà thờ có gì độc đáo nhằm góp phần khẳng định điều đó.
	Gợi ý :
+ Nghệ thuật : điệp từ “Mai sau”
 “xanh”
 3 lần 
	+ Điệp từ “Mai sau” nhắc lại 3 lần thể hiện rất đẹp sự kế tiếp tre già - măng mọc đồng thời gợi cảm xúc về không gian và thời gian như mở ra vô tận tạo cho ý thơ bay bổng.
	Điệp từ “xanh” (3 lần) đ gợi sức sống mãnh liệt, vĩnh cửu của màu sắc của trẻ.
	đ Nghệ thuật () đã góp phần khẳng định sự trường tồn, sự sống mãnh liệt của tre Việt Nam, dân tộc Việt Nam.
	+ Cảm xúc : yêu quý và tự hào về nòi tre Việt Nam về dân tộc Việt Nam.
	Bài 3 : Trình bày cảm nhận của em về nhân vật “Gà trống” trong câu chuyện thơ “Gà trống và Cáo” của tác giả La-Phông-Ten.
	Tham khảo : Đọc truyện thơ “Gà trống và Cáo” của nhà thơ La-Phông-Ten ta có ấn tượng thật sâu sắc về chú Gà Trống đáng yêu. Chú ta thật thông minh nhanh nhẹn với cái dáng “vắt vẻo” trên cành và “tinh nhanh lõi đời”. Nhưng trước một lão cáo già có cái dáng “đon đả” và những lời đường mật ngọt ngào “kìa anh bạn quý, xin mời xuống đây” và cái thông điệp tuyệt vời mà Cáo mang đến liệu gà ta sẽ xử lý thế nào ?. Gà rằng xin được “ghi ơn” trong lòng đã khiến ta giật mình lo lắng cho Gà Trống, lĩnh mạng của Gà Trống rõ ra. Sao khi bị cáo lừa gạt và rồi : “kìa tôi thấy cặp chó săn từ xa chạy lại chắc loan tin này” đã khiến cáo ta “hồn bay phách lạc” “quắp đuôi, co cẳng” chạy mất khiến ta thở phào nhẹ nhõm và bật lên tiếng cười sảng khoái trước sự thông minh tuyệt vời của Gà Trống. Với lời kể chuyện bằng những vần thơ nhẹ nhàng, dí dỏm, câu chuyện là một bài học sâu sắc đừng vội tin những lời nói ngọt ngào của kẻ xấu mà hại đến thân và nhân vật gà trồng đã để lại cho ta tình cảm yêu quý và mến phục.
	Bài 4 : Trình bày cảm nhận của em về nhân vật Cáo trong câu chuyện “Gà trống và Cáo”. Qua đó em rút ra bài học gì ?.
Chủ điểm “ Trên đôi cánh ước mơ”
	Bài 1 : Đoạn văn “Trăng đêm nay sáng quá ! Trăng mai còn sáng hơn. Anh mừng cho các em vui tết trung thu độc lập đầu tiên và anh mong ước ngày mai đây những tết trung thu tươi đẹp hơn nữa sẽ đến với các em” “Trung thu độc lập” – Thép Mới.
	- Đoạn văn trên giúp em cảm nhận được điều gì ? Em có suy nghĩ gì, mơ ước gì về tương lai của Đất nước ?.
	Gợi ý :
	+ Câu cảm ở đầu đoạn văn “Trăng đêm nay sáng quá” gợi vẻ đẹp của ánh trăng và cảm xúc vui sướng của anh chiến sỹ khi ngắm trăng độc lập đầu tiên.
	+ Các từ chỉ cảm xúc “mừng” “mong ước” từ gợi tả “tươi đẹp” đ diễn tả niềm vui, những suy nghĩ của anh chiến sỹ về tương lai tươi đẹp của các em của đất nước.
	+ Suy nghĩ và mơ ước của bản thân : 
	Bài 2 :	“Nếu chúng mình có phép lạ
Hái triệu vì sao xuống cùng
Đúc thành ông mặt trời mới
Mãi mãi không còn mùa đông”
“Nếu chúng mình có phép lạ” -Đinh Hải
	Đoạn thơ thể hiện những điều gì đẹp đẽ. Em có những cảm nhận gì khi đọc đoạn thơ trên.
	Gợi ý : + Nghệ thuật liên tưởng
	Biểu tượng “Ông mặt trời” gợi một thế giới ấm no hạnh phúc, đầy ánh sáng. Biểu tượng “Mùa đông” gợi sự lạnh lẽo, đói rét, nghèo khổ.
	+ Cách dùng các động tự “hái” “đúc” thể hiện khát vọng của tuổi thơ muốn chinh phục vũ trụ bao la và các hành tinh xa xôi. 
	+ Đoạn thơ thể hiện sinh động ước mơ cao đẹp đầy tính nhân văn của tuổi thơ không còn đói rét nghèo khổ và bất công. Các em ước mơ một thế giới tốt đẹp đầy ánh sáng văn minh, ấm no và hạnh phúc.
	+ Cảm xúc của bản thân
	Bài 3 : Đoạn thơ 
“Nếu chúng mình có phép lạ
Hoá trái bom thành trái ngon
Trong ruột không còn thuốc nổ
Chỉ toàn kẹo và bi tròn” 
“Nếu chúng mình có phép lạ”- Đinh Hải
	Trình bày cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên.
Chủ điểm “Có chí thì nên”
	Bài 1 : Em có suy nghĩ gì về nhân vật Nguyễn Hiền trong câu chuyện “Ông Trạng thả diều”.
	Tham khảo : 
	Đọc mẫu chuyện “Ông Trạng thả diều” ta thực sự ngưỡng mộ tài năng (tư chất và đức tính ham học, chịu khó của nhân vật Nguyễn Hiền, ông là người có trí thông minh “thiên bẩm”. Mới lên sáu tuổi ông đã “học đâu hiểu đấy” và có trí nhớ “lạ thường” khiến thầy giáo phải “kinh ngạc” . Song điều đáng quý hơn ở ông đó là đức tính chịu khó, ham học, ý chí vượt lên những khó khăn để vươn lên, ta hãy xem cách học của ông : Vì nhà nghèo, ông phải bỏ học nhưng hàng ngày ông vừa chăn trâu vừa “nghe giảng nhờ ngoài cửa lớp” bàn học của ông là “lưng trâu” sách vở của ông là “mặt cát” là “lá chuối” bút mực là “ngón tay” “mảnh gạch”  và ông đã đỗ Trạng Nguyên khi mới 13 tuổi, ông là trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử nước ta. Bằng những câu văn kể mộc mạc, dễ hiểu, câu chuyện “Ông Trạng thả diều” đã cho ta hiểu được những đức tính quý báu của Trạng Nguyên Nguyễn Hiền, ông là niềm tự hào của đất nước dân tộc và là tấm gương sáng cho tuổi trẻ chúng ta ngày nay.
	Bài 2 : ý chí và nghị lực của nhân vật Bạch Thái Bưởi trong câu chuuyện “Vua tàu thuỷ Bạch Thái Bưởi” đã để cho em cảm nhận gì ?
Chủ điểm : “Tiếng sáo diều”
	Bài 1 : Đoạn văn
	“Tuổi thơ của tôi được nâng lên từ những cánh diều. Chiều chiều, trên bãi thả, bọn trẻ mục đồng chúng tôi hò hét thi nhau thả diều. Cánh diều mềm mại như cánh bướm, chúng tôi vui sướng đến phát dại khi nhìn lên trời. Tiếng sáo diều vi vu trầm bổng. Sáo đơn, sáo kép, sáo bè như gọi thấp xuống những vì sao.
“Cánh diều tuổi thơ” Tạ Duy Anh.
	Trình bày cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên ?
	Gợi ý : Nghệ thuật : so sánh, dùng hình ảnh gợi tả : “Cánh diều mềm mại như cánh bướm”, “vui sướng đến phát dại”, “vi vu, trầm bổng”.
	+ Nhân hoá : “nâng” , “gọi”.
	+ Nội dung ca ngợi vẻ đẹp độc đáo của cánh diều và niềm vui ngộ nghĩnh đáng yêu của trẻ thơ.
	+ Cảm xúc bản thân : Gợi nhớ kỷ niệm
	Bài 2 :	Tuổi con là tuổi Ngựa
Nhưng mẹ ơi đừng buồn
Dẫu cách núi cách rừng
Dẫu cách sông cách bể
Còn tìm về với mẹ 
Ngựa con vẫn nhớ đường”
(“Tuổi Ngựa” Xuân Quỳnh)
	Tác giả muốn nói điều gì qua đoạn thơ trên ?
	Nêu cảm nghĩ của em !
	Đoạn tham khảo : Đoạn thơ là lời nhắn nhủ dễ thương, chứa chan bao tình cảm thân thương mà người con dành cho mẹ. Nhà thơ Xuân Quỳnh đã có cách diễn tả thật độc đáo. Người con “Tuổi Ngựa” dù đã khôn lớn, trưởng thành, đã bay đi muôn phương nhưng vẫn luôn nhớ về mẹ, hướng về mẹ, vẫn tìm về cố hương gặp mẹ dù xa cách muôn trùng núi, rừng, sông, biển.
“Dẫu cách núi
nhớ đường”
	Cụm từ “vẫn nhớ” khẳng định một niềm tin, một tình nghĩa thuỷ chung son sắt. Đoạn thơ đậm đà, gợi cảm giúp ta cảm nhận được tình cảm của Xuân Quỳnh dành cho “Mẹ thật sâu nặng và đẹp đẽ”.
Chủ điểm : Người ta là hoa đất
	Bài 1 : Đoạn thơ 
“Sông La ơi sông La
Trong veo như ánh mắt
Bờ tre xanh im mát
Mươn mướt đôi hàng mi”
“Bè xuôi Sông La” Vũ Duy Thông
	Đoạn thơ trên có những hình ảnh nào ?. Đoạn thơ trên có những hình ảnh nào ? Tái hiện vẻ đẹp của hình ảnh đó và nêu cách nghĩ của em khi đọc đoạn thơ ?.
	Gợi ý : Đoạn thơ có hai hình ảnh
	+ Sông La – trong veo như ánh mắt
	+ Bờ tre xanh im mát – mươn mướt đôi hàng mi
	+ Nghệ thuật nhân hoá, so sánh khiến các hình ảnh đó trở nên sinh động, đẹp đẽ và hấp dẫn.
	+ Đoạn thơ giúp ta cảm nhận vẻ đẹp thanh bình, êm ả và quyến rũ của dòng sông La.
	+ Tình cảm gắn bó yêu thương của tác giả với dòng sông.
	Bài 2 : Đoạn thơ 
“Bè đi chiều thầm thì
Gỗ lượn đàn thong thả
Như bầy trâu lim dim
Đắm mình trong êm ả”.
(“Bè xuôi sông La” Vũ Duy Thông)
	Nghệ thuật nào đã được tác giả sử dụng trong đoạn thơ trên. Nêu cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ.
	Gợi ý :
	+ Nghệ thuật : nhân hoá “Chiều thầm thì”
	So sánh	bè gỗ như “đàn” cá lượn “thong thả” như “bầy trâu” đang “lim dim” tắm mát trên dòng nước trong xanh “êm ả”.
	+ Các từ láy “thầm thì” “thong thả” “lim dim” “êm ả” được dùng rất đắt có tác dụng đặc tả buổi chiều thanh bình thơ mộng trên dòng sông La.
Chủ điểm “Vẻ đẹp muôn màu”
	Bài 1 : Đoạn văn “Đứng ngắm cây sầu riêng, tôi cứ nghĩ mãi về cái dáng cây kỳ lạ này. Thân nó khẳng khiu, cao vút, cành ngang thẳng đuột, thiếu cái dáng cong, dáng nghiêng, chiều quằn chiều lượn của cây xoài, cây nhãn. Vậy mà khi trái chín, hương toả ngào ngạt, vị ngọt đến đam mê”.
“Sầu riêng” – Mai Văn Tạo 
	Em có nhận xét và cảm nghĩ gì khi đọc đoạn văn trên.
	Gợi ý : Đoạn văn miêu tả dáng vẻ đặc của cây và hương vị của trái sâu riêng.
	Hình ảnh (thân cây) “khẳng khiu” , “cao vút” 
	Cành 	: “ngang” , “thẳng đuột”
	Lá	: nhỏ, xanh vàng, như lá héo.
	đ dáng vẻ đặc biệt của cây sầu riêng
	+ Quả sầu riêng : “hương toả ngọt ngào, vị ngọt đam mê” 
	Từ “vậy mà” được dùng rất đắt nhằm nhấn mạnh sự đối lập giữa vẻ bên ngoài và giá trị nội dung của nó (quả sầu riêng).
	đ Qua cách miêu tả độc đáo trên, người đọc nhân ra giá trị đặc biệt của cây sầu riêng, một loại trái quý hiếm của Miền Nam.
	Bài 2 : Đoạn thơ 
“Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi
Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà gianh
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh
Người các ấp tưng bừng ra chợ tết”
“Chợ Tết” - Đoàn Văn Cừ
	Đoạn thơ trên miêu tả cảnh gì ? Nêu cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên.
	Đoạn tham khảo : Đoạn thơ là một bức tranh ngôn từ đầy màu sắc về khung cảnh tươi đẹp tráng lệ của một vùng quê vào buổi “bình minh”. Trong ánh bình rực rỡ dải mây trắng ở đỉnh núi “đỏ dần” lên, những giọt sương mai long lanh như những viên ngọc “hồng lam” đang “ôm ấp” những nóc nhà giành nơi thôn ấp rồi con đường uốn lượn “viên trắng” nhưng mép đồi xanh. Đỉnh núi, nóc nhà, con đường Tât cả đều mang màu sắc tinh khôi rực rỡ. Với óc quan sát tinh tế và cách sử dụng từ ngữ chính xác biểu cảm của nhà thơ, cảnh vật gần gũi quen thuộc của quê hương trở nên đẹp đẽ, sống động lung linh sắc màu. Qua đó ta cảm nhận tình cảm tha thiết của nhà thơ với quê hương.
	Bài 3 : Đoạn thơ 
Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa
Tia nắng tia nháy hoài trong ruộng lúa
Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh
Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh
 	 “Chợ Tết” Đoàn Văn Cừ
	Nghệ thuật nào đã góp phần làm nên nét độc đáo của đoạn thơ trên ? Nêu cảm nhận của em ?.
	Bài 4 : Đoạn thơ 
Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng sao
Biển cho ta cá như lòng mẹ 
Nuôi lớn đời ta tự thuở nào”
“Đoàn thuyền đánh cá” Huy Cận
	Đoạn thơ miêu tả cảnh gì ? Nêu cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên.
Chủ điểm : Khám phá thế giới
	Bài 1 : 
Đoạn văn “Phong cảnh ở đây thật đẹp. Thoắt cái, lác đác lá vàng rơi trong khoảnh khắc mùa thu. Thoắt cái, trắng long lanh một cơn mưa tuyết trên cành đào, lê, mận. Thoát cái, gió xuân hây hẩy nồng nàn với những bông hoa lay ơn màu đen nhung hiếm quý”
“Đường đi Sa Pa” Nguyễn Phan Hách 
	- Em nhận xét gì về cách dùng từ đặt câu ở đoạn văn trên. Nêu tác dụng của cách dùng từ đặt câu đó.
	Gợi ý : 
	- Điệp từ “thoắt cái” (3 lần) (trạng ngữ gợi cảm giác về thời gian).
	- Đảo ngữ 	“Trắng long lanh một cơn mưa tuyết”
	“lác đác, lá vàng rơi” 
	- Cách dùng từ đặt câu rất đặc biệt đó gợi cảm giác đột ngột, ngỡ ngàng nhấn mạnh sự thay đổi nhanh chóng của thời gian và sự biến đổi kỳ lạ của cảnh sắc thiên nhiên ở Sa Pa.
	Bài 2 : Đoạn thơ 
“Dòng sông mới điệu làm sao
Nắng lên mặc áo lụa đào thướt tha
Trưa về trời rộng bao la
áo xanh sông mặc như là mới may”
 “Dòng sông mặc áo” Nguyễn Trọng Tạo
	Nghệ thuật nào được sử dụng trong đoạn thơ trên ? nghệ thuật đó có tác dụng gì trong việc miêu tả vẻ đẹp của dòng sông quê hương. 
	Gợi ý : 
	+ Nghệ thuật nhân hoá lồng dùng hình ảnh gợi tả “điệu” “mặc áo lụa đào thướt tha” “áo xanh sông mặc”.
	+ Tác dụng : Gợi sự biến đổi kỳ diệu màu sắc của dòng sông theo thời gian nhằm miêu tả vẻ đẹp độc đáo của dòng sông quê hương – dòng sông đẹp như nàng thiếu nữ điệu đà thích làm duyên làm dáng.
	+ Thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả với dòng sông quê hương.
	+ Cảm xúc của bản thân.
	Bài 3 : Đoạn văn 
	“Chao ôi ! Chú chuồn chuồn nước mới đẹp làm sao ! Màu vàng trên lưng chú lấp lánh. Bên cái cánh mỏng như giấy bóng. Cái đầu tròn và hai con mắt long lanh như thuỷ tinh. Thân chú nhỏ và thon vàng như màu vàng của nắng mùa thu. Chú đậu trên một canh lộc vừng ngả dài trên mặt hồ”.
“Chú chuồn chuồn nước” Nguyễn Thế Hội
	Nghệ thuật nào được sử dụng trong đoạn thơ trên ? nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó.
	Gợi ý : Nghệ thuật so sánh
“Cánh mỏng như giấy bóng”
“Mắt như thuỷ tinh” 
“Vàng như màu vàng của nắng mùa thu” 
	+ Nghệ thuật dùng hình ảnh gợi tả “lấp lánh” “long linh” 
	+ Cách dùng từ bộc lộ cảm xúc mạnh “chao ôi!” .
	+ Tác dụng : Cách so sánh vừa cụ thể vừa sinh động làm nổi bật hình dáng, màu sắc, vẻ đẹp hấp dẫn của chú chuồn chuồn nước.
+“Chao ôi  làm sao ! Bộc lộ” cảm giác thích thú của tác giả trước vẻ đẹp của chú chuồn chuồn đ tình yêu cảnh vật quê hương của tác giả.
Chủ điểm : Tình yêu cuộc sống
Bài 1 : Bài thơ	“Trong tù không rượu cũng không hoa
	Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
	Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
	Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”.
“Ngắm Trăng” Hồ Chí Minh
Trình bày cảm nhận của em về bài thơ trên.
Đoạn văn tham khảo : Bác Hồ là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc ta, người còn là một nhà thơ tài ba. Bác đã viết rất nhiều bài thơ hay, ý mỗi bài thơ Bác viết đều ngắn, ý thơ mộc mạc dễ hiểu và rất sâu sắc. “Ngắm trăng” là một bài thơ Bác viết trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch. Bài thơ mang nét đẹp của con người Bác : Bác là người yêu thiên nhiên vì thế trước cảnh đẹp của đêm trăng Bác vẫn “khó hững hờ” dù trong tù, chân tay bị cùm bị trói, chẳng có rượu, hoa để thưởng thức . “Trong tù hững hờ”
Và cách ngắm trăng của Bác thật khác thường : 
“Người ngắm ngắm nhà thơ”
Nghệ thuật nhân hoá trăng “nhóm” , “ngắm” sử dụng rất khéo léo khiến ta cảm thấy dường như trăng không còn là vật mà đã trở thành người bạn tri âm, tri kỷ của Bác và dưới ánh mắt của trăng Bác không còn là người tù mà là một nhà thơ tao nhã.
Bài thơ “Ngắm trăng” là sự thể hiện tâm hồn trong sáng, phong thái thanh tao, ung dung tự tại của Bác đồng thời cũng thể hiện tình yêu trăng, yêu thiên nhiên của Bác.
Bài 2 : Đoạn thơ	 “Bay cao cao vút
chim biến mất rồi
Chỉ còn tiếng hát
Làm xanh da trời”
 “Con chim Chiền Chiện” Huy Cận
	Trình bày cảm nhận của em khi đọc đoạn thơ trên.
	Gợi ý : 
	+ Đoạn thơ nêu lên tác dụng kỳ diệu của tiếng chim hót.
	+ Ca ngợi cuộc sống thanh bình, tươi đẹp của quê hương, đất nước.
*	*
*
Phần III : một số bài cảm thụ các đoạn văn 
đoạn thơ hay ngoài chương trình
	Bài 1 : Đoạn thơ
“Nhà anh c