Chuyên đề chuẩn kiến thức và đổi mới phương pháp dạy học môn: Sinh Học

Chuyªn ®Ò chuÈn kiÕn thøc
 vµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc
Môn: Sinh học.
 SINH HỌC 6
CHỦ ĐỀ
MỨC ĐỘ
CẦN ĐẠT
HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN
Mở đầu sinh học
Kiến thức:
Phân biệt được vật sống và vật không sống qua nhận biết dấu hiệu từ một số đối tượng
Đối tượng
Thực vật. Ví dụ: cây đậu
Động vật. Ví dụ: con gà
Vật vô sinh. Ví dụ: hòn đá
Dấu hiệu
- Trao đổi chất:
- Lớn lên(sinh trưởng- phát triển)
- Sinh s¶n
Nêu được những đặc điểm chủ yếu của cơ thể sống: trao đổi chất, lớn lên, vận động, sinh sản, cảm ứng.
Trao đổi chất
Nêu định nghĩa 
Ví dụ: quá trình quang hợp.
Lớn lên (sinh trưởng- phát triển)
Nêu định nghĩa 
Ví dụ: Sự lớn lên của cây bưởi, cây nhãn...
Sinh sản
Nêu định nghĩa
Ví dụ: Sự ra hoa, kết quả của cây phượng
Cảm ứng
Nêu định nghĩa 
Ví dụ: Hiện tượng cụp lá của cây xấu hổ
Nêu được các nhiệm vụ của Sinh học nói chung và của Thực vật học nói riêng
- Nhiệm vụ của sinh học: Nghiên cứu các đặc điểm của cơ thể sống: Hình thái,
Cấu tạo
Hoạt động sống
 Mối quan hệ giữa các sinh vật và với môi trường
Ứng dụng trong thực tiễn đời sống
Ví dụ: Thực vật
- Nhiệm vụ của thực vật học:Nghiên cứu các vấn đề sau:
Hình thái
Cấu tạo
Hoạt động sống
Đa dạng của thực vật
Vai trò
 Ứng dụng trong thực tiễn đời sống
1. Đại cương về giới thực vật
Kiến thức:
Nêu được các đặc điểm của thực vật và sự đa dạng phong phú của chúng
*Các đặc điểm chung của thực vật
 - Tự tổng hợp chất hữu cơ.(Quang hợp)
Thành phần tham gia:
Sản phẩm tạo thành:
 - Di chuyển:
Đặc điểm: Phần lớn thực vật không có khả năng di chuyển
Ví dụ: Cây phượng
 - Cảm ứng: 
Đặc điểm: Khả năng phản ứng chậm với các kích thích từ bên ngoài
Ví dụ: Cử động cụp lá của cây xấu hổ
*Sự đa dạng phong phú của thực vật được biểu hiện bằng:
 - Đa dạng về sự môi trường sống: Thực vật có thể sống ở:
Các miền khí hậu khác nhau. Ví dụ: Hàn đới, ôn đới, nhiệt đới.
Các dạng địa hình khác nhau . Ví dụ: đồi núi, trung du, đồng bằng, sa mạc.
Các môi trường sống khác nhau. Ví dụ. Nước, trên mặt đất.
Số lượng các loài. 
Số lượng cá thể trong loài.
 * Giáo dục ý thức bảo vệ thực vật
Trình bày được vai trò của thực vật và sự đa dạng phong phú của chúng.
- Liệt kê được các một số vai trò chủ yếu:
Đối với tự nhiên: ví dụ: Làm giảm ô nhiễm môi trường
Đối với động vật: ví dụ: Cung cấp thức ăn , chỗ ở
Đối với con người: ví dụ: Cung cấp lương thực....
- Sự đa dạng phong phú của thực vật;
Thành phần loài, số lượng loài, môi trường sống
Phân biệt được đặc điểm của thực vật có hoa và thực vật không có hoa
Phân biệt thực vật có hoa và không có hoa dựa trên :
Đặc điểm của cơ quan sinh sản: Thực vật có hoa thì phải có cơ quan sinh sản là hoa, quả, hạt
Ví dụ: Dương xỉ là thực vật không có hoa vì chúng không có hoa, quả, hạt
Kĩ năng:
Phân biệt cây một năm và cây lâu năm
Cây một năm và cây lâu năm phân biệt nhau qua các dấu hiệu:
Thời gian sống:
Số lần ra hoa kết quả trong đời:
Ví dụ:
Nêu các ví dụ cây có hoa và cây không có hoa
- Nên lấy các ví dụ gần gũi với đời sống
- Ví dụ:
Cây có hoa: Cây sen, muớp, bầu, bí
Cây không có hoa: Rêu, dương xỉ, thông
2. Tế bào thực vật
Kiến thức
Kể các bộ phận cấu tạo của tế bào thực vật
 Kể tên các thành phần chính của tế bào thực vật.
Vách tế bào
Màng sinh chất
Chất tế bào
Nhân
Chức năng của các thành phần
 Vẽ sơ đồ cấu tạo tế bào thực vật
Nêu được khái niệm mô, kể tên được các loại mô chính của thực vật
 Khái niệm mô vầ kể tên các loại mô: Nêu được đặc điểm của các tế bào họp thành mô về:
Hình dạng
Cấu tạo
Nguồn gốc
Chức năng
Các loại mô chính:
 Ví dụ
- Nêu sơ lược sự lớn lên và phân chia tế bào, ý nghĩa của nó đối với sự lớn lên của thực vật
 - Sự lớn lên của tế bào:
- Đặc điểm: Tăng về kích thước
- Điều kiện để tế bào lớn lên: Có sự trao đổi chất
Sự phân chia:
- Các thành phần tham gia:
- Quá trình phân chia:
(1) Phân chia nhân
(2) Phân chia chất tế bào
(3) Hình thành vách ngăn
 - Kết quả phân chia: Từ 1 tế bào thành 2 tế bào con.
Ý nghĩa của sự lớn lên và phân chia: Tăng số lượng và kích thước tế bào ® Giúp cây sinh trưởng và phát triển.
Kĩ năng
Biết sử dụng kính lúp và kính hiển vi để quan sát tế bào thực vật
Kính lúp
Cấu tạo:
+ Cách sử dụng:
+ Giữ gìn và bảo quản:
2)Kính hiển vi
+ Cấu tạo
+ Cách sử dụng
+ Giữ gìn và bảo quản
Chuẩn bị tế bào thực vật để quan sát kính lúp và kính hiển vi
+ Cây hành hoặc cây tỏi tây...
+ Quả cà chua chín hoặc miếng dưa hấu chín
Thực hành: quan sát tế bào biểu bì lá hành hoặc vẩy hành, tế bào cà chua.
Cần tiến hành theo các bước sau:
Chuẩn bị dụng cụ, mẫu vật
Làm tiêu bản
Quan sát
Vẽ hình tế bào quan sát được và nhận xét
Vẽ tế bào quan sát được
 Chọn vị trí tế bào đẹp, rõ ràng
Vẽ tế bào biểu bì vẩy hành
Vẽ tế bào thịt quả cà chua chín
 ® Nhận xét hình dạng tế bào thực vật
3. Rễ cây
Kiến thức
Biết được cơ quan rễ và vai trò của rễ đối với cây.
1)Cơ quan rễ
Là cơ quan sinh dưỡng
Vị trí:
2)Vai trò của rễ đối với cây:
Giữ cho cây mọc được trên đất
Hút nước và muối khoáng hòa tan
Phân biệt được: rễ cọc và rễ chùm
Rễ cọc 
 Vị trí mọc của các rễ
 Kích thước các rễ
 Ví dụ: Rễ cây bưởi, rễ cây rau rền....
Rễ chùm
 Vị trí mọc của các rễ
 Kích thước các rễ
 Ví dụ: Rễ lúa, rễ tỏi tây....
Trình bày được các miền của rễ và chức năng của từng miền
 Nêu được tên các miền
 Vị trí từng miền
 Chức năng từng miền
Trình bày được cấu tạo của rễ (giới hạn ở miền hút)
 Phân biệt các thành phần cấu tạo của miền hút dựa vào:
 + Vị trí:
+ Chức năng:
 Phân biệt được tế bào thực vật và lông hút.
 Vẽ sơ đồ cấu tạo miền hút.
Trình bày được vai trò của lông hút, cơ chế hút nước và chất khoáng.
Chức năng lông hút:
 Đường đi của nước và muối khoáng :
Lông hút ->vỏ®mạch gỗ® các bộ phận của cây Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hút nước và muối hoáng:
Ứng dụng trong thực tiễn:
Phân biệt được các loại rễ biến dạng và chức năng của chúng
Dấu hiệu nhận biết rễ biến dạng: Không mang lá
Nêu các loại rễ biến dạng:
Phân biệt các loại rễ biến dạng dựa vào
Vị trí:
Đặc điểm:
Chức năng:
Ví dụ:
4. Thân cây
Kiến thức
Nêu được vị trí, hình dạng; phân biệt cành, chồi ngọn với chồi nách(chồi lá, chồi hoa). Phân biệt các loại thân: thân đứng, thân,bò, thân leo.
*Cấu tạo ngoài của thân:
1) Vị trí, hình dạng:
Vị trí thân: Thường trên mặt đất
Hình dạng: Thường có hình trụ
2) Phân biệt cành, chồi ngọn và chồi nách (chồi lá , chồi hoa) dựa vào:
Vị trí :
Đặc điểm:
Chức năng:
3) Phân biệt các loại thân: thân đứng, thân bò, thân leo dựa vào: Cách mọc của thân.
- Các loại thân trong không gian:
 Thân đứng:
Đặc điểm:
Ví dụ: cây phượng
 Thân leo:
Đặc điểm:
Ví dụ: cây mồng tơi
 Thân bò:
Đặc điểm:
Ví dụ: cây rau má
Trình bày được thân mọc dài ra do có sự phân chia của mô phân sinh (ngọn và lóng ở một số loài)
Bộ phận làm cho thân dài ra:
+ phần ngọn
+ phần ngọn và lóng
Tại sao phần ngọn lại làm cho thân dài ra? Do sự phân chia của mô phân sinh
Ứng dụng thực tế:
Trình bày được cấu tạo sơ cấp của thân non: gồm vỏ và trụ giữa.
- Phân biệt các bộ phận của thân non dựa trên:
Vị trí:
Cấu tạo :
Chức năng :
- Vẽ sơ đồ cấu tạo của thân non
- So sánh cấu tạo trong của thân non và rễ.
Nêu được tầng sinh vỏ và tầng sinh trụ(sinh mạch) làm thân to ra.
Bộ phận làm cho thân to ra: tầng sinh vỏ và tầng sinh trụ
Phân biệt tầng sinh vỏ và tầng sinh trụ dựa vào:
Vị trí:
Chức năng:
Nêu được chức năng mạch: mạch gỗ dẫn nước và ion khoáng từ rễ lên thân, lá; mạch rây dẫn chất hữu cơ từ lá về thân rễ.
1)Mạch gỗ
 + Cấu tạo: Tế bào vách dày
+ Vị trí:
+ Chức năng:
2)Mạch rây: 
 + Cấu tạo: Tế bào có vách mỏng
+ Vị trí
+ Chức năng mạch rây
Kĩ năng
Thí nghiệm về sự dẫn nước và chất khoáng của thân
Các bước làm thí nghiệm:
Chuẩn bị thí nghiệm: chú ý đối tượng thí nghiệm(cành hoa hồng trắng)
Tiến hành thí nghiệm: (chú ý thời gian thí nghiệm)
Nhận xét:
- Sự thay đổi màu sắc của cánh hoa
- Khi cắt ngang cành hoa, phần bị nhuộm màu là phần nào?
Kết luận.
Thí nghiệm chứng minh về sự dài ra của thân
Chú ý các vấn đề sau:
Đối tượng thí nghiệm: Hạt đậu
Thời gian thí nghiệm:
Các bước tiến hành:
Kết quả:
Giải thích kết quả”
Kết luận: Thân cây dài da là do sự phân chia tế bào ở mô phân sinh ngọn
Ứng dụng:
5. Lá cây
Kiến thức
Nêu được các đặc điểm bên ngoài gồm cuống, bẹ lá, phiến lá.
- Cần có mẫu vật thật và tranh vẽ cho học sinh quan sát
- Đặc điểm bên ngoài của lá:
Hình dạng (tròn,bầu dục, tim...). Ví dụ
Kích thước (to, nhỏ, trung bình).Ví dụ
Màu sắc: Ví dụ
Gân lá(hình mạng, song song, hình cung): Ví dụ
- Các bộ phận của lá: cuống, phiến lá , trên phiến có nhiều gân
Vẽ hình minh họa các bộ phận của lá
Giới thiệu một số thực vật có bẹ lá: ví dụ: cau, chuối
Phân biệt các loại lá đơn và lá kép, các kiểu xếp lá trên cành, các loại gân trên phiến lá
Cần mẫu vật thật và tranh vẽ cho học sinh quan sát
Phân biệt lá đơn, lá kép dựa vào các dấu hiệu:
Sự phân nhánh của cuống chính
Thời điểm rụng của cuống và phiến lá
Các kiểu xếp lá trên cành
Các kiểu xếp lá trên cành:
Mọc cách: ví dụ : lá cây dâu
Mọc đối: Ví dụ: lá cây dừa cạn
Mọc vòng: lá cây trúc đào, lá cây hoa sữa
® Dấu hiệu phân biệt các kiểu xếp lá: Căn cứ số lá mọc ra từ 1 mấu thân. 
- Ý nghĩa sinh học của các kiểu xếp lá trên cây: Lá ở 2 mấu gần nhau xếp so le nhau, giúp cho tất cả các lá trên cành có thể nhận được nhiều ánh sáng chiếu vào cây.
Các loại gân lá trên phiến lá:
Gân hình mạng: Ví dụ: lá dâu
Gân song song: Ví dụ: lá rẻ quạt
Gân hình cung: Ví dụ: lá địa liền
- Cấu tạo trong của phiến lá
 + Biểu bì
 + Thịt lá phù hợp chức năng
 + Gân lá
-Kĩ năng: Nhận biết các bộ phận trong của lá trên mô hình hoặc tranh vẽ
Giải thích được quang hợp là quá trình lá cây hấp thụ ánh sáng mặt trời biến chất vô cơ (nước, CO2 ,muối khoáng) thành chất hữu cơ (đường, tinh bột) và thải ôxy làm không khí luôn được cân bằng
1) Tìm hiểu các thí nghiệm:
 Xác định chất mà lá cây chế tạo được khi có ánh sáng
 Xác định chất khí thải ra trong quá trình lá chế tạo tinh bột
 Thí nghiệm lá cây cần chất khí nào của không khí để chế tạo tinh bột
2) Nhận xét:
 Cơ quan chính thực hiện quá trình quang hợp: lá cây
 Điều kiện: Có ánh sáng
 Các chất tham gia: CO2 , H2O.
 Các chất tạo thành: tinh bột, khí O2
 Sơ đồ tóm tắt quá trình quang hợp.
 Khái niệm quang hợp
 Ý nghĩa của quá trình quang hợp: 
Tổng hợp chất hữu cơ, làm không khí luôn được cân bằng.
Giải thích việc trồng cây cần chú ý đến mật độ và thời vụ.
- Chú ý đến mật độ vì:
Cây cần ánh sáng để quang hợp.
Nếu trồng quá dày ®cây thiếu ánh sáng®Năng suất thấp
Ví dụ: Chú ý đến mật độ khi trồng cây ăn quả
- Chú ý đến thời vụ vì nhu cầu:
Ánh sáng
Nhiệt độ
Giải thích được ở cây hô hấp diễn ra suốt ngày đêm, dùng ôxy để phân hủy chất hữu cơ thành CO2 , H2O và sản sinh năng lượng.
Cơ quan hô hấp: Mọi cơ quan của cây
Thời gian: suốt ngày đêm
- Trình bày các thí nghiệm:
 Thí nghiệm chứng minh hiện tượng hô hấp
- Thí nghiệm chứng minh sản phẩm hô hấp là CO2
- Thí nghiệm chứng minh một trong những nguyên liệu hô hấp là O2
Sơ đồ tóm tắt quá trình hô hấp:
Khái niệm hô hấp:
Ý nghĩa hô hấp:
Giải thích được khi đất thoáng, rễ cây hô hấp mạnh tạo điều kiện cho rễ hút nước và hút khoáng mạnh mẽ.
- Giải thích: rễ cây hô hấp tốt: Đất thoáng
®Kết quả: Rễ cây hút nước và muối khoáng mạnh mẽ.
- Liên hệ thực tế
Trình bày được hơi nước thoát ra khỏi lá qua các lỗ khí.
- Nêu thí nghiệm chứng minh cây thoát hơi nước qua lá
-Trình bày cấu tạo lỗ khí phù hợp chức năng thoát hơi nước
- Hơi nước thoat ra ngoài qua: lỗ khí
- Sơ đồ đường đi của nước từ lông hút ®vỏ rễ® mạch dẫn của rễ ®mạch dẫn của thân ® lá ®thóat ra ngoài (qua lỗ khí)
Ý nghĩa của sự thóat hơi nước
Nêu được các dạng lá biến dạng (thành gai, tua cuốn, lá vảy, lá dự trữ, lá bắt mồi) theo chức năng và do môi trường.
1) Dấu hiệu nhận biết lá biến dạng:
2)Các dạng biến dạng của lá. Mỗi dạng phải nêu được:
Đặc điểm hình thái:
Môi trường:
Chức năng:
Ví dụ:
3) Ý nghĩa của sự biến dạng của lá
Kĩ năng
Thu thập về các dạng và kiểu phân bố lá
- Học sinh phải sưu tầm được các dạng, các kiểu phân bố lá:
Loại lá sưu tầm:
Địa điểm sưu tầm:
Cách bảo quản mẫu vật sưu tầm
Bảo vệ môi trường
Biết cách làm thí nghiệm lá cây thoát hơi nước, quang hợp và hô hấp.
- Yêu cầu qua từng thí nghiệm học sinh nêu được:
Mục đích thí nghiệm:
Đối tượng thí nghiệm:
Thời gian thí nghiệm:
Các bước tiến hành:
Kết quả:
Giải thích kết quả:
Kết luận:
6. Sinh sản sinh dưỡng
Kiến thức
Phát biểu được sinh sản sinh dưỡng là sự hình thành cá thể mới từ một phần cơ quan sinh dưỡng(rễ, thân, lá).
 Khái niệm sinh sản sinh dưỡng:
 Điều kiện: nơi ẩm
Ví dụ về các hình thức sinh sản sinh dưỡng:
Sinh sản sinh dưỡng từ rễ: củ khoai lang
Sinh sản sinh dưỡng từ thân: cây rau má
Sinh sản sinh dưỡng từ lá: lá bỏng
Phân biệt được sinh sản sinh dưỡng tự nhiên và sinh sản sinh dưỡng do con người
Phân biệt dựa trên các ý sau:
 Khái niệm:
Sinh sản sinh dưỡng- ví dụ
Sinh sản tự nhiên –ví dụ
Nêu sự giống và khác nhau giữa hai hình thức sinh sản trên
Trình bày được những ứng dụng trong thực tế của hình thức sinh sản do con người tiến hành. Phân biệt hình thức giâm, chiết, ghép, nhân giống trong ống nghiệm
Ứng dụng:
Giâm cành, ví dụ:
Chiết cành, ví dụ:
Ghép cành, ví dụ:
Nhân giống trong ống nghiệm, ví dụ:
Phân biệt giâm cành, chiết cành, ghép cành, nhân giống vô tính dựa trên:
Khái niệm:
Các bước thực hiện:
Ý nghĩa:
Ví dụ:
Kĩ năng
Biết cách giâm, chiết, ghép
-Học sinh phải biết giâm, chiết, ghép trên đối tượng cụ thể
-Mô tả các bước tiến hành:
Đối tượng
Dụng cụ
Các bước tiến hành
Điều kiện thực hiện
7. Hoa và sinh sản hữu tính
Kiến thức
Biết được bộ phận hoa, vai trò của hoa đối với cây
1) Hoa là cơ quan sinh sản của cây
2) Các bộ phận của hoa:
Bộ phận bảo vệ: Đài, tràng
Bộ phận sinh sản chủ yếu: nhị, nhụy
3) Chức năng từng bộ phận của hoa.
4) Vai trò của hoa: thực hiện chức năng sinh sản
- Phân biệt được sinh sản hữu tính có tính đực và cái khác với sinh sản sinh dưỡng. Hoa là cơ quan mang yếu tố đực và cái tham gia vào sinh sản hữu tính.
Phân biệt sinh sản hữu tính và sinh sản sinh dưỡng dựa trên :
 Khái niệm:
 Bộ phận tham gia sinh sản:( Ví dụ: bộ phận tham gia vào sinh sản hữu tính là hoa,bộ phận tham gia sinh sản sinh dưỡng là một phần của cơ quan sinh dưỡng(rễ, thân, lá))
 Ứng dụng thực tế:
 Ví dụ:
- Khắc sâu hoa là cơ quan mang yếu tố đực cái tham gia sinh sản hữu tính
Phân biệt được cấu tạo của hoa và nêu các chức năng của mỗi bộ phận đó.
1)Các bộ phận của hoa:
 Bộ phận bảo vệ: Đài, tràng
Đài:
Vị trí:
Đặc điểm:
Chức năng:
Tràng:
Vị trí:
Đặc điểm:
Chức năng:
 Bộ phận sinh sản chủ yếu:
Nhị
Vị trí:
Đặc điểm:
Chức năng:
Nhụy
Vị trí:
Đặc điểm:
Chức năng
Phân biệt được các loại hoa: hoa đực, hoa cái, hoa lưỡng tính, hoa đơn độc và hoa mọc thành chùm
Tiêu chí để phân biệt các loại hoa:
+ bộ phận sinh sản chủ yếu
+ cách sắp xếp của hoa trên cây.
Căn cứ bộ phận sinh sản chủ yếu của hoa để chia hoa thành 2 nhóm:
Hoa đơn tính: ví dụ: Hoa mướp
+ Khái niệm: Là những hoa thiếu nhị hoặc nhụy
+ Phân loại:
Hoa đực
Đặc điểm:
Ví dụ:
Hoa cái
Đặc điểm:
Ví dụ:
Hoa lưỡng tính:
+ khái niệm: Là những hoa có đủ nhị và nhụy
+ Đặc điểm
+ Ví dụ: Hoa bưởi
2)Dựa vào cách sắp xếp của hoa trên cây: chia thành 2 nhóm
+ Hoa đơn độc
Đặc điểm:
Ví dụ: hoa hồng
+ Hoa mọc thành cụm
Đặc điểm:
Ví dụ: Hoa cúc, hoa huệ
Nêu được thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.
Các bộ phận tham gia: hạt phấn và đầu nhụy
Mô tả hiện tượng thụ phấn
Ví dụ: hiện tượng thụ phấn ở ngô, ở bầu , bí...
Phân biệt được giao phấn và tự thụ phấn
Dựa vào các tiêu chí:
Khái niệm:
Thời gian chín của nhị so với nhụy
Ví dụ:
ở hoa giao phán 
ở hoa tự thụ phấn
Trình bầy được quá trình thụ tinh, kết hạt và tạo quả.
Quá trình thụ tinh:
 Sự nảy mầm của hạt phấn:
 Hiện tượng thụ tinh:
Các yếu tố tham gia:
Kết quả:
Kết hạt và tạo quả
Sự biến đổi các thành phần của noãn sau thụ tinh thành hạt:
Sự biến đổi bầu nhụy thành quả
Kĩ năng
- Biết cách thụ phấn bổ sung để tăng năng suất cây trồng
- Nêu được đối tượng cần thụ phấn bổ sung
-Thời điểm thụ phấn bổ sung
- Chuẩn bị phương tiện 
- Các bước thụ phấn bổ sung 
8. Quả và hạt
Kiến thức
Nêu được các đặc điểm hình thái, cấu tạo của quả: quả khô, quả thịt
Quả khô:
Đặc điểm vỏ quả khi chín:
Ví dụ: quả chò, quả cải
Quả thịt
Đặc điểm vỏ quả khi chín:
Ví dụ: quả cà chua, quả xoài
Mô tả được các bộ phận của hạt: hạt gồm vỏ, phôi và chất dinh dưỡng dự trữ. Phôi gồm rễ mầm, thân mầm, lá mầm và chồi mầm. Phôi có 1 lá mầm (ở cây 1 lá mầm) hay 2 lá mầm (ở cây 2 lá mầm)
a) Các bộ phận của hạt: vỏ, phôi, chất dinh dưỡng dự trữ:
Vỏ hạt:
Vị trí:
Chức năng:
Phôi:
Các bộ phận của phôi:
Số lá mầm của phôi:
Chức năng của phôi:
Chất dinh dưỡng dự trữ:
Vị trí:
Chức năng:
Giải thích được vì sao ở 1 số loài thực vật quả và hạt có thể phát tán xa.
Cách phát tán: nhờ gió, nhờ động vật, nhờ người, tự phát tán
Đặc điểm của quả phù hợp với cách phát tán:
Ví dụ: hạt hoa sữa thích nghi với cách phát tán nhờ gió, quả ké thích nghi với lối phát tán nhờ động vật....
Nêu được các điều kiện cần cho sự nảy mầm của hạt (nước, nhiệt độ...).
 Điều kiện bên trong: Đó là chất lượng hạt giống
 Điều kiện bên ngoài: nước, không khí, nhiệt độ...
 Vận dụng trong sản xuất:
Kĩ năng
- Làm thí nghiệm về những điều kiện cần cho hạt nảy mầm.
Các bước làm thí nghiệm
Chọn hạt thí nghiệm: chắc mẩy. không sâu, mọt...
Chuẩn bị dụng cụ:
Cách tiến hành:
Kết quả:
Phân tích kết quả và rút ra nhận xét:
Kết luận:
9. Các nhóm thực vật
Kiến thức
Mô tả được rêu là thực vật đã có thân, lá nhưng cấu tạo đơn giản
Cơ quan sinh dưỡng: Thân, lá, rễ (giả).
 + Đặc điểm:
Cơ quan sinh sản: Túi bào tử
Sinh sản: bằng bào tử
So sánh với thực vật có hoa: Chưa có mạch dẫn, chưa có rễ thật, chưa có hoa, quả.
Ví dụ : cây rêu
- Chú ý : 
+ Tảo không nằm trong nhóm thực vât
+ Rêu là đại diện đầu tiên trong nhóm thực vật
+Không còn khái niệm thực vật bậc thấp vbậc cao
Mô tả được quyết (cây dương xỉ) là thực vật có rễ, thân, lá, có mạch dẫn. Sinh sản bằng bào tử.
-Nêu đặc điểm chung của nhóm quyết thông qua đại diện cây dương xỉ
Cơ quan sinh dưỡng: Rễ, thân, lá.
Đặc điểm:
Cơ quan sinh sản: Túi bào tử
Sinh sản: bằng bào tử
So sánh với cây rêu:
So sánh với thực vật có hoa: chưa có hoa, quả:
Ví dụ : Cây lông cu ly, cây rau bợ
Mô tả được cây Hạt trần (ví dụ cây thông) là thực vật có thân gỗ lớn và mạch dẫn phức tạp. sinh sản bằng hạt nằm lộ trên lá noãn hở.
-Nêu đặc điểm chung của hạt trần thông qua đại diện cây thông
Cơ quan sinh dưỡng: Rễ, thân, lá.
Đặc điểm:
Cơ quan sinh sản: Nón đực và nón cái
Sinh sản: bằng hạt nằm lộ trên lá noãn hở
So sánh với thực vật có hoa: chưa có hoa, quả
 Ví dụ: 
Nêu được thực vật hạt kín là nhóm thực vật có hoa, quả , hạt. Hạt nằm trong quả (hạt kín). Là nhóm thực vật tiến hóa hơn cả (có sự thụ phấn, thụ tinh kép).
 Cơ quan sinh dưỡng: Rễ, thân, lá.
Đặc điểm:
Cơ quan sinh sản: Hoa, quả, hạt
Các bộ phận của hoa
Sinh sản: bằng hạt nằm trong quả
Đặc điểm chứng minh thực vật Hạt kín là nhóm thực vật tiến hóa nhất:(thể hiện qua cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản quá trình thụ phấn thụ tinh, kết hạt , tạo quả)
Ví dụ : Cây bưởi, cam, chanh...
So sánh được thực vật thuộc lớp 2 lá mầm với thực vật thuộc lớp 1 lá mầm.
 Cho ví dụ cây một lá mầm và cây hai lá mầm
Phân biệt dựa vào các dấu hiệu chủ yếu sau:
Kiểu rễ:
Kiểu gân:
Số lá mầm của phôi:
Dạng thân:
Số cánh hoa:
Nêu được khái niệm giới, ngành, lớp,...
Khái niệm phân loại thực vật, nêu được các bậc phân loại 
 Vẽ sơ đồ bậc phân loại thực vật:
 Ví dụ:
Phát biểu được giới Thực vật xuất hiện và phát triển từ dạng đơn giản đến dạng phức tạp hơn, tiến hóa hơn. Thực vật Hạt kín chiếm ưu thế và tiến hóa hơn cả trong giới Thực vật.
1)Hướng phát triển của giới thực vật: Rêu ®Dương xỉ® Hạt trần ®Hạt kín: được thể hiện qua:
Cơ quan sinh dưỡng
Cơ quan sinh sản
®Kết luận: Giới Thực vật xuất hiện và phát triển từ dạng đơn giản đến dạng phức tạp hơn, tiến hóa hơn.
2) Các giai đoạn phát triển của giới thực vật: 3giai đoạn:
 Sự xuất hiện thực vật ở nước
 Các thực vật ở cạn lần lượt xuất hiện
 Sự xuất hiện và chiếm ưu thế của thực vật Hạt kín .
3) Thực vật Hạt kín chiếm ưu thế và tiến hóa hơn cả trong giới Thực vật, thể hiện qua:
 Đa dạng môi trường sống
 Đa dạng loài, số lượng cá thể trong loài ...
Nêu được công dụng của thực vật Hạt kín (thức ăn, thuốc, sản phẩm cho công nghiệp,...)
Liệt kê được một số công dụng
Nêu ví dụ cụ thể về công dụng của thực vật hạt kín với sản xuất và đời sống:
Giải thích được tùy theo mục đích sử dụng, cây trồng đã được tuyển chọn và cải tạo từ cây hoang dại.
Phân biệt cây dại và cây trồng dựa vào :
Tính chất. quả to, ngọt, không hạt.
Nguồn gốc cây trồng:
Biện pháp cải tạo cây trồng:
Ví dụ 1 số loại cây trồng:
 Chuối hoang dại thì quả nhỏ, chát, nhiều hạt. Chuối trồng:
Kĩ năng
Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về các nhóm thực vật
Chú ý: Hướng dẫn học sinh
 Nội dung sưu tầm: tranh ảnh tư liệu về các nhóm thực vật.
 Nguồn tranh ảnh, tư liệu:
 Cách xử lí sản phấm sưu tầm:
 Yêu cầu sản phẩm: về hình thức và nội dung
 Thời gian nộp sản phẩm:
10. Vai trò của Thực vật
Kiến thức
Nêu được vai trò của thực vật đối với động vật và người
* Nêu được vai trò của thực vật đối với tự nhiên
- Điều hòa khí hậu
- Bảo vệ đất và nguồn nước
* Vai trò của thực vật đoíi với động vật và đời sống con người
1)Đối với động vật
Liệt kê 1 số vai trò.
Ví dụ
2)Đối với con người
Có lợi. Ví dụ:
Có hại. Ví dụ:
Giải thích được sự khai thác quá mức dẫn đến tàn phá và suy giảm đa dạng sinh vật.
1) Đa dạng của thực vật được thể hiện qua:
 Số lượng các loài
 Số lượng cá thể trong loài
 Sự đa dạng của môi trường sống
2) Nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm tính đa dạng thực vật 
3) Hậu quả :
4) Biện pháp bảo vệ đa dạng thực vật
Ví dụ: sự suy giảm đa dạng sinh học
Kĩ năng
- Nêu các ví dụ về vai trò của cây xanh đối với đời sống con người và nền kinh tế
Yêu cầu học sinh tìm được ví dụ minh thực tế minh họa cho từng vai trò của cây xanh
11. Tảo, Vi khuẩn, Nấm và Địa y
Kiến thức
Nêu được cấu tạo và công dụng của một vài loài tảo đơn bào, tảo đa bào (nước mặn, nước ngọt).
Tảo đơn bào
Ví dụ:
Cấu tạo :
Công dụng:
Tảo đa bào
Ví dụ:
Cấu tạo:
Công dụng:
Mô tả vi khuẩn là sinh vật nhỏ bé tế bào chưa có nhân, phân bố rộng rãi. sinh sản chủ yếu bằng cách nhân đôi.
Mô tả cấu tạo của vi khuẩn:
Hình dạng:
Kích thước:
Thành phần cấu tạo( chú ý so sánh với tế bào thực vật)
Dinh dưỡng:
Phân bố:
Sinh sản:
- Nêu được vi khuẩn có lợi cho sự phân hủy chất hữu cơ, góp phần hình thành mùn, dàu hỏa, than đá, góp phần lên men, tổng hợp vitamin, chất kháng sinh
Vai trò của vi khuẩn đối với cây xanh
 Ví dụ:Vi khuẩn cộng sinh trong nốt sần của cây họ Đậu
Vai trò của vi khuẩn đối với con người.
Trong đời sống, ví dụ:
Trong công nghệ sinh học, ví dụ:
Vai trò của vi khuẩn đối với tự nhiên. Ví dụ:
- Nêu được nấm và vi khuẩn có hại gây nên 1 số bệnh cho cây, động vật và người.
Vi khuẩn gây bệnh:
Động vật. Ví dụ:
Người. Ví dụ:
Nấm gây bệnh:
Thực vật: ví dụ:
Người: ví dụ:
Động vật, ví dụ:
Nêu được cấu tạo, hình thức sinh sản,tác hại và công dụng của nấm.
 Cấu tạo(so sánh với vi khuẩn)
 Sinh sản:
 Tầm quan trọng của nấm:
Đối với tự nhiên: Phân giải chất hữu cơ thành chất vô cơ
Ví dụ: Các nấm hiển vi trong đất
Đối với con người:
Nấm có ích, ví dụ: nấm rơm
Nấm có hại, ví dụ: hắc lào
Đối với thực vât.
Nấm có hại, ví dụ: nấm von
- Nêu được cấu tạo và vai trò của Địa y
1)Thành phần cấu tạo địa y:
2)Chức năng từng thành phần
3)Vai trò của địa y:
Đối với thiên nhiên: Đóng vai trò tiên phong mở đường
Đối với con người, ví dụ: làm nước hoa, làm thuốc
Đối với thực vât, ví dụ: Khi chết tạo mùn
Đối với động vật, ví dụ:Là thức ăn của hươu Bắc Cực
12. Tham quan thiên nhiên
Kiến thức
Tìm hiểu đặc điểm của môi trường nơi đến tham quan
Đặc điểm môi trường tham quan:
Địa hình:
Đất đai:
Khí hậu:
Nhiệt độ:
Độ ẩm...
Tìm hiểu thành phần và đặc điểm thực vật có trong môi trường, nêu lên mối liên hệ giữa thực vật với môi trường
1) Liệt kê các loài thực vật có trong môi trường
2) Đặc điểm hình thái của cây:
 Dạng thân:
 Kiểu lá
 Kiểu gân lá
 Loại hoa:
 Loại quả:
 Mối liên hệ giữa thực vật với môi trường:
Kĩ năng
Quan sát và thu thập mẫu vật (chú ý vấn đề bảo vệ môi trường)
Quan sát đặc điểm hình thái của cây:
 Dạng thân:
 Kiểu lá
 Kiểu gân lá
 Loại hoa:
 Loại quả
Thu thập mẫu vật cần chú ý:
 Loại cây thu thập:
 Địa điểm thu thập:
 Cách xử lí và bảo quản mẫu vật thu thập:
NGÔ VĂN HƯNG (Chủ biên)
ĐỖ THỊ HÀ - DƯƠNG THU HƯƠNG – PHAN HỒNG THE
HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN 
CHUẨN KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
CỦA CHƯƠNG TRÌNH 
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 
MÔN SINH HỌC 
LỚP 6, 7, 8 & 9 (CẤP THCS)
HÀ NỘI 2009
Lời nói đầu
Đổi mới giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 40/2000/ QH10 của Quốc hội là một quá trình đổi mới về nhiều lĩnh vực của giáo dục mà tâm điểm của quá trình này là đổi mới chương trình giáo dục từ Tiểu học tới Trung học phổ thông.
Quá trình triển khai chính thức chương