Chuyên đề Vài biện pháp khơi gợi hứng thú học Văn học Trung đại cho học sinh (bậc học THCS)

Lêi nãi ®Çu
–—

	Hoïc taäp laø moät quaù trình tieáp thu kieán thöùc môùi. Quaù trình ñoù khoâng phaûi tieán haønh moät caùch deã daøng, troâi chaûy. Noù laø moät quaù trình ñaáu tranh raát gian khoå ñeå tieáp thu caùi môùi vaø caùi chöa bieát. Do ñoù ñoøi hoûi ngöôøi hoïc phaûi coù söï nhieät tình, haêng say vöôït khoù vôùi moät tinh thaàn, thaùi ñoä hoïc taäp ñuùng ñaén thì môùi coù theå tieáp thu toát vaø saâu saéc baøi hoïc. 
 	Vôùi suy nghó ñoù, nhaèm phaùt huy toái ña khaû naêng laøm vieäc caù nhaân, ñoàng thôøi giuùp hoïc sinh bieát hôïp taùc hoaït ñoäng taäp theå . Giaùo vieân Tröôøng THCS Nhôn Myõ 2 noùi chung, giaùo vieân toå Xaõ hoäi noùi rieâng, luoân traên trôû laøm sao ñeå moãi tieát leân lôùp ñöôïc lyù thuù sinh ñoäng hôn, vôùi phöông chaâm “ Daïy toát, hoïc toát”, chuyeân ñeà “ Vaøi bieän phaùp khôi gôïi höùng thuù hoïc Vaên hoïc Trung ñaïi cho hoïc sinh ( baäc hoïc THCS)” ñöôïc hình thaønh töø muïc tieâu treân.
	Maëc duø coù raát nhieàu coá gaéng nhöng chuyeân ñeà chaéc chaén vaãn coøn nhieàu thieáu soùt, mong söï ñoùng goùp quyù baùu cuûa ñoàng nghieäp. 
Traân troïng !
Toå khoa hoïc Xaõ hoäi 


 NOÄI DUNG VAØ CHÖÔNG TRÌNH LAØM VIEÄC
**************


TT
NOÄI DUNG
NGÖÔØI TRÌNH BAØY
1
*Töø 9 giôø 50

1. Muïc ñích – Yeâu caàu cuûa vieäc toå chöùc chuyeân ñeà

Thaày Nguyeãn Phuù Ñöôïc
2
Lôøi ngoû 
Coâ Leâ Thò Bích Vaân
3
Baùo caùo chuyeân ñeà:
Vaøi bieän phaùp gôïi höùng thuù hoïc Vaên hoïc trung ñaïi ôû Baäc hoïc THCS
Coâ Traàn Thò Thanh Truùc
4
Minh hoïa (1 tieát – Ngöõ vaên 7)
Tieát 29 – Baøi “Qua Ñeøo Ngang” (Baø Huyeän Thanh Quan)
Coâ Traàn Thò Vieät Kieàu
5
Thaûo luaän – Goùp yù cuûa ñaïi bieåu
Hoäi ñoàng sö phaïm nhaø tröôøng
6
YÙ kieán cuûa BGH Tröôøng THCS Nhôn Myõ 2
HT: Thaày Nguyeãn Taán Möôøi
7
Phaùt bieåu cuûa Phoøng GD-ÑT Keá Saùch
Neâuù coù

VAØI BIEÄN PHAÙP GÔÏI HÖÙNG THUÙ HOÏC 
VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI
ÔÛ BAÄC THCS

 1. LÔØI NOÙI ÑAÀU 
Vaên hoïc trung ñaïi coù moät vai troø vò trí raát quan troïng trong tieán trình phaùt trieån cuûa vaên hoïc Vieät Nam.
Laø moät boä phaän caáu thaønh, vaên hoïc trung ñaïi (VHTÑ) gaén lieàn vôùi lòch söû ñaáu tranh döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa daân toäc Vieät Nam, ñöôïc phaûn aùnh ñaäm neùt trong vaên hoïc Vieät Nam.
Gaàn ngaøn naêm Baéc thuoäc, duø chòu aûnh höôûng nhieàu maët veà chöõ vieát, vaên hoïc, trieát lyù, phong tuïc, taäp quaùn … cuûa phöông Baéc, nhöng daân toäc Vieät Nam vôùi yù thöùc quoác gia vaø tinh thaàn töï chuû cao ñoä, thieân baåm naøy chính laø yù chí quyeát lieät gaén boù vôùi ruoäng vöôøn, dan díu vôùi nuùi soâng, trung thaønh vôùi toå tieân, tranh ñaáu cho chuû quyeàn chuûng toäc, ñaõ giuùp cho nhaân daân Vieät Nam töï toàn maø vaãn theo kòp ñaø vaên minh, vay möôïn moät caùch ñam meâ nhöõng vaên minh taäp quaùn cuûa caùc laùng gieàng maø vaãn baûo toàn ñöôïc caù tính quoác gia daân toäc.
YÙ thöùc thöôøng tröïc veà lo sôï bò ñoàng hoùa, neân daân toäc Vieät Nam duø vay möôïn chöõ Haùn nhöng ñoïc theo loái rieâng cuûa mình. Chính yù haïn cheá duøng chöõ Haùn, haïn cheá aûnh höôûng vaø söùc chi phoái cuûa Trung Hoa, toå tieân ta ñaõ saùng taïo ra loái vieát chöõ môùi, ñoù laø chöõ Noâm.
Doøng vaên hoïc truyeàn mieäng (Coøn goïi laø vaên chöông truyeàn khaåu) cuøng vôùi doøng vaên hoïc chöõ Haùn vaø doøng vaên hoïc chöõ Noâm ñaõ hoaøn chænh dieän maïo vaên hoïc Vieät Nam. Neùt nhaán noåi baät ôû ñaây laø vaên hoïc trung ñaïi, giai ñoaïn töø cuoái theá kyû thöù 10 ñeán theá kyû thöù 19, doøng vaên hoïc theå hieän ñaäm neùt tinh thaàn ñaáu tranh quaät cöôøng, ñoäc laäp töï chuû cuûa daân toäc.
2. HOÏC SINH KHOÂNG THÍCH HOÏC VAÊN HOÏC TRUNG ÑAÏI – THÖÏC TRAÏNG NGUYEÂN NHAÂN:
2.1: Soá lieäu thoáng keâ:
Qua caùc baøi kieåm tra ñònh kyø veà phaàn VHTÑ trong naêm 2006 -2007 cuûa khoái 7 vaø khoái 9, ta coù baûng thoáng keâ soá lieäu ñieåm soá nhö sau:

KHOÁI
Toång soá
 hoïc sinh
Ñieåm soá


Töø 1 ñieåm ñeán 4 ñieåm
Töø 5 ñieåm ñeán 7 ñieåm
Töø 8 ñieåm trôû leân
7
89
45
34
10
9
93
47
33
13
Toång coäng
182
92
67
23

Keát quaû thoáng keâ ñöôïc hieåu nhö sau:
- Coù 50,5% hoïc sinh (HS) khoâng thích hoïc hoaëc khoâng am hieåu VHTÑ trong chöông trình baäc hoïc THCS (Ñieåm töø 1 ñeán 4).
- Coù 36,8% HS chæ coi vieäc hoïc caùc moân vaên hoùa noùi chung, VHTÑ noùi rieâng laø bình thöôøng, chæ laø ñieàu caàn vaø ñuû (Ñieåm töø 5 ñeán 7).
- Coù 12,7% HS thaät söï yeâu thích VHTÑ, hoïc vôùi söï say meâ höùng khôûi ñaày nhieät tình (Ñieåm töø 8 trôû leân).
2.2: Nguyeân nhaân:
Thaêm doø, trao ñoåi, nhaän xeùt veà tình hình hoïc taäp ôû HS, noåi baät leân nhöõng nguyeân nhaân sau, coù theå lyù giaûi cho vieäc khoâng thaät söï yeâu thích hoïc VHTÑ:
- Phaàn lôùn taùc phaåm VHTÑ ñöôïc vieát baèng chöõ Haùn, thöù chöõ vay möôïn neân khoù hieåu, khoâ khan. Vaên xuoâi, vaên vaàn ñeàu vieát theo loái bieàn ngaãu, söû duïng nhieàu ñieån tích ñieån coá neân gaây ít nhieàu trôû ngaïi cho vieäc gaây döïng höùng thuù hoïc taäp ôû HS.
- Voán ngoân ngöõ Haùn Vieät chöa nhieàu neân HS khoù naém baét phaàn nguyeân aâm cuûa baøi thô.
- Chöa ñuû trình ñoä nhaän thöùc ñöôïc ngheä thuaät uyeân baùc tinh teá cuûa thô Ñöôøng.
- HS chöa xaây döïng ñöôïc hoaëc chöa thöïc nghieâm tuùc thôøi khoùa bieåu töï hoïc ôû nhaø, nhaát laø khaâu soaïn baøi môùi.
- Vôùi löùa tuoåi hieáu ñoäng (Töø 12 ñeán 15 tuoåi), HS khoù coù theå taäp trung chuù yù laâu daøi, khoù coù caûm giaùc ñaém mình troïn veïn trong taùc phaåm, nhaát laø nhöõng yù tình ñoù ñöôïc theå hieän theo kieåu “yù taïi ngoân ngoaïi”.
3. CHUAÅN BÒ CUÛA GIAÙO VIEÂN (GV) KHI GIAÛNG DAÏY VHTÑ ÔÛ BAÄC THCS: 
Nhìn ra ñöôïc nguyeân nhaân thöïc traïng, tænh taùo ñaùnh giaù, chuùng ta thaáy ñeå coù ñöôïc moät tieát leân lôùp thöïc söï haáp daãn HS, ngöôøi GV phaûi thöôøng tröïc suy nghó laø “Hoïc sinh laø trung taâm” vaø “Hoïc laø quaù trình phaùt hieän thoâng tin chöù khoâng phaûi ñôn thuaàn truyeàn ñaït thoâng tin töø ngöôøi thaày ñeán hoïc troø”. Do ño,ù GV phaûi chuaån bò kyõ caøng khi giaûng daïy noùi chung vaø daïy VHTÑ noùi rieâng; chæ coù söï chuaån bò hoaøn haûo môùi giuùp GV ñaït hieäu suaát toái öu cuûa tieán trình hoaït ñoäng daïy vaø hoïc.
3.1: Chuaån bò veà kieán thöùc chuyeân moân:
3.1.1: Nhaän ra vaø bieát caùch khai thaùc töø “ñaét”:
Hoïc VHTÑ laø phaûi taém mình ñöôïc taém mình trong hoaøn caûnh lòch söû, traên trôû cuøng nhaân vaät, hít thôû khoâng khí thôøi ñaïi ñöông ñaïi, söùc thu huùt ñaàu tieân ñoù laø ngoân ngöõ. GV phaûi khai thaùc trieät ñeå ñöôïc keânh chöõ, baèng voán ngoân ngöõ Haùn Vieät cuûa mình, GV phaûi giuùp HS naém baét ñöôïc noäi dung, ngheä thuaät ñaëc saéc cuûa baøi, vieäc khai thaùc coù duïng yù nhöõng töø “ñaét” trong taùc phaåm seõ taïo tieàn ñeà cho HS thaâm nhaäp saâu taùc phaåm.
Ví duï:
Daïy baøi “Baïn ñeán chôi nhaø” – Nguyeãn Khuyeán (Saùch Ngöõ vaên 7, taäp 1)
Vôùi vaên baûn naøy, GV nhaán troïng aâm vaøo töø “nay” seõ giuùp HS caûm nhaän ñöôïc khaùi nieäm thôøi gian tình caûm:
“Ñaõ baáy laâu/ nay/ baùc tôùi nhaø”
Söï troâng mong da dieát ñeán baây giôø môùi ñöôïc thoûa maõn, ñöôïc theå hieän troïn veïn ôû töø nay raát ñaét; bieát nhaán maïnh, GV seõ khai thaùc toát noäi dung tình baïn thaém thieát ñöôïc theå hieän böôùc ñaàu trong taùc phaåm.
3.1.2: Naém vöõng caùc theå thô vaø ñaëc tröng theå loaïi:
Caùc taùc phaåm VHTÑ thöôøng ñöôïc theå hieän baèng vaên vaàn, theå thô ñöôïc öa chuoäng laø daïng thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät. GV caàn nhaán maïnh, trong thô, caûm xuùc laø chuû ñaïo, trình töï chi tieát lôùp lang coù theå ñöôïc xem nheï.
Ví duï: Khi noùi veà Mã Giám Sinh , Nguyeãn Du khoâng caàn mieâu taû moät caùch chi tieát cuï theå, maø chæ laø:
 “Ghế trên ngồi tót sỗ sàng” 
Theá là bao nhieâu dối trá, bản chất thất học cuûa teân vô lại ñeàu loà loä.
3.1.3: Coù voán kieán thöùc nhaát ñònh veà vaên hoïc söû:
Naém vöõng veà tieán trình phaùt trieån vaên hoïc söû, seõ giuùp GV coù caùi nhìn bao quaùt hôn, deã daøng ñöa taùc phaåm VHTÑ vaøo boái caûnh lòch söû, hoaøn caûnh saùng taùc, vì moãi taùc phaåm thöôøng gaén vôùi tieán trình lòch söû; taùc phaåm thöôøng ñöôïc phaû hoàn thôøi ñaïi, thoâng qua laêng kính chuû quan, yù thöùc heä cuøng vôùi nhaân sinh quan, taùc giaû gôûi gaém taâm tö tình caûm cuûa mình, cuûa daân toäc vaøo taùc phaåm.
Ví duï:
Daïy baøi “Hoaøng Leâ nhaát thoáng chí” cuûa Ngoâ gia vaên phaùi (Vaên hoïc 9, taäp 1, Nhaø xuaát baûn GD )
Gv caàn chuù yù ñaëc ñieåm lòch söû cuûa giai ñoaïn naøy. Taùc phaåm laø moät böùc tranh hieän thöïc roäng lôùn veà xaõ hoäi phong kieán Vieät Nam khoaûng 30 naêm cuoái theá kyû XVIII vaø maáy naêm ñaàu theá kyû XIX, trong ñoù hieän leân cuoäc soáng thoái naùt cuûa vua quan trieàu Leâ-Trònh vaø quaù trình phaùt trieån phong traøo Taây Sôn, vôùi hình töôïng nhaân vaät Nguyeãn Hueä, ñaùnh thaéng thuø trong giaëc ngoaøi. Hoaøng Leâ nhaát thoáng chí cuûa Ngoâ gia vaên phaùi vöøa ca ngôïi ngöôøi anh huøng daân toäc Nguyeãn Hueä vöøa pheâ phaùn quyeát lieät ñoái vôùi giai caáp phong kieán thoáng trò, phôi baøy noãi thoáng khoå cuûa nhaân daân.
 Coù kieán thöùc veà vaên hoïc söû, vieäc truyeàn thuï cuûa GV seõ toaøn dieän, chính xaùc hôn.
3.1.4: Coù voán töø Haùn Vieät:
VHTÑ Vieät Nam vôùi 2 doøng thô chöõ Haùn vaø chöõ Noâm, coù noäi haøm tinh teá, haøm suùc, neân GV caàn trang bò cho mình söï hieåu bieát saâu roäng veà töø Haùn Vieät.
Khi dòch thô, duø ngöôøi dòch ñaõ raát nhieàu coá gaéng, nhöng do ñaëc thuø ngöõ nghóa cuûa ngoân ngöõ, neân khoâng theå naøo loät taû heát tinh thaàn maø taùc giaû gôûi gaém.Vôùi voán töø Haùn Vieät phong phuù, GV deã daøng coù khaû naêng luaân chuyeån, so saùnh giöõa baûn phieân aâm, baûn dòch nghóa vaø baûn dòch thô ñeå giuùp HS naém ñöôïc hoàn cuûa taùc phaåm.
Ví duï:
Khi daïy baøi “Xa ngaém thaùc nuùi Lö” (Voïng Lö Sôn boäc boá) cuûa Lyù Baïch (Vaên hoïc 7, taäp 1, trang 109, Nhaø xuaát baûn GD)
Vôùi voán töø Haùn Vieät ñöôc trang bò, GV seõ giuùp HS caûm nhaän söï tinh teá haøm suùc trong baûn phieân aâm so vôùi baûn dòch nghóa, dòch thô, giöõa:
“Nhaät chieáu Höông Loâ sinh töû yeân”
Vaø:
“Naéng roïi Höông Loâ khoùi tía bay”
Söï sinh ra ñaõ bò maát trong baûn dòch thô, hoàn cuûa baøi thô bò maát ñi caùi ñoäng, chæ coøn caùi tónh trô vô.
3.2: Chuaån bò veà kyõ naêng sö phaïm:
GV caàn chuaån bò toát nghieäp vuï sö phaïm khi ñöùng lôùp. Vieäc söû duïng thuû thuaät sö phaïm naøo, vôùi möùc ñoä ra sao laø tuøy thuoäc vaøo baûn lónh cuûa GV. Baèng kinh nghieäm thöïc teá, hoïc hoûi ñoàng nghieäp, GV seõ coù nhieàu caùch tieáp caän vaø giaûi maõ noäi dung taùc phaåm; tuy nhieân kyõ naêng caàn vaø ñuû cuûa GV daïy Vaên laø thaùi ñoä nghieâm tuùc, chuaån xaùc, toaøn dieän ñoái vôùi taùc phaåm phaân tích.
Ñieàu naøy seõ ñöôïc noùi roõ hôn ôû phaàn sau.
4. TIEÁP CAÄN TAÙC PHAÅM VHTÑ NHÖ THEÁ NAØO ÑEÅ KHAI THAÙC TOÁT NOÄI DUNG VAØ NGHEÄ THUAÄT CUÛA TAÙC PHAÅM: 
4.1: Veà phía GV:
4.1.1: Tieáp caän taùc phaåm töø goùc ñoä lòch söû:
Taùc phaåm VHTÑ phaûn aùnh lòch söû xaõ hoäi ñöông ñaïi.
Naém ñöôïc lòch söû xaõ hoäi, thôøi ñieåm ra ñôøi cuûa taùc phaåm, yù thöùc heä cuûa taùc giaû, GV coù theå thaâu toùm ñöôïc chính xaùc vaø toaøn dieän tö töôûng chuû ñeà cuûa taùc phaåm.
Moãi giai ñoaïn lòch söû ñeàu coù söï töông öùng vôùi löïc löôïng saùng taùc vaø yù thöùc heä chuû ñaïo baáy giôø. Voán kieán thöùc cuûa GV phaûi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu hieåu bieát naøy. Nghieân cöùu, tham khaûo taøi lieäu boå trôï, trong chöøng möïc naøo ñoù, ranh giôùi Vaên-Söû khoâng phaûi laø raøo caûn nöõa, baøi giaûng seõ phong phuù hôn, HS coù theâm höùng thuù hoïc taäp, khi vöøa giaûi maõ noäi dung taùc phaåm vöøa ñöôïc taém mình trong khoâng khí thôøi ñaïi ñöông thôøi.
4.1.2: Tieáp caän taùc phaåm töø hoaøn caûnh saùng taùc:
Moãi taùc phaåm ñeàu coù söï ra ñôøi raát rieâng, ñoâi khi raát ñaëc bieät. Caûm höùng ban ñaàu, ñöôïc taùc giaû thai ngheùn, trôû thaønh ñöùa con tinh thaàn , truyeàn ñeán nhöõng theá heä sau nhieàu aùm aûnh vaán vöông, khi ñöôïc tieáp xuùc.
Ví duï:
Nöõ só taøi hoa Baø Huyeän Thanh Quan, duø loøng nhôù nöôùc thöông nhaø coù ñaäm ñaø ñeán ñaâu, neáu khoâng coù caûnh Ñeøo Ngang boùng aùi hoang sô thì chuùng ta chöa chaéc coù caûnh:
“Böôùc tôùi Ñeøo Ngang boùng xeá taø
 Coû caây chen ñaù, laù chen hoa”
Tính tröõ tình vaø tính thôøi söï coù moái lieân heä chaët cheõ hoå töông nhau trong taùc phaåm VHTÑ, ñaëc bieät theå hieän roõ neùt trong caùc taùc phaåm giai ñoaïn nöûa cuoái theá kyû 19. 
Chuù yù ñöôïc hoaøn caûnh saùng taùc, GV seõ giuùp HS naém baét ñöôïc vaán ñeà töôûng nhö raát chung maø laïi raát rieâng: loøng yeâu nöôùc noàng naøn cuûa daân toäc.
Khoâng öôùc leä haøo huøng kieåu “göôm ñaøn nöûa gaùnh non soâng moät cheøo”, chí khí anh huøng ñöôïc theå hieän trong caùc taùc phaåm giai ñoaïn naøy raát haøo huøng nhöng laïi raát ñôøi thöôøng,kieåu nhö “gian nan chi keå vieäc con con” (Ñaäp ñaù ôû Coân Loân – Phan Chaâu Trinh), hoaëc:
“Thaân aáy haõy coøn coøn söï nghieäp
Bao nhieâu nguy hieåm sôï gì ñaâu”
(Vaøo nhaø nguïc Quaûng Ñoâng caûm taùc – Phan Boäi Chaâu)
Hieåu ñöôïc hoaøn caûnh saùng taùc, HS seõ khoâng bò ñoäng tieáp thu taùc phaåm moät chieàu maø seõ gôïi cho caùc em trí toø moø muoán khaùm phaù taùc phaåm: Töø hoaøn caûnh saùng taùc nhö vaäy thì taùc giaû seõ khai thaùc ñeà taøi gì trong taùc phaåm? Tö töôûng taùc giaû gôûi gaém trong taùc phaåm laø gì?…
4.2: Veà phía HS:
- Nhaèm khaéc phuïc tình traïng khoâng thoâng hieåu töø Haùn Vieät, GV caàn taïo ñieàu kieän cho HS tieáp xuùc vôùi töï ñieån nhieàu nhö daønh thôøi gian hoïc traùi buoåi toå chöùc chôi ñoá chöõ, tìm vaø gheùp töø Haùn Vieät, giaûi nghóa töø…
- Yeâu caàu HS soaïn baøi tröôùc ôû nhaø, ñoàng thôøi GV caàn coù bieän phaùp kieåm tra saùt sao (Thoâng qua toå hoïc taäp boä moân, ban caùn söï…)
- Taïo ñöôïc moâi tröôøng giao tieáp toát, tin caäy laãn nhau ñeå HS coù theå maïnh daïn trao ñoåi nhöõng gì chöa hieåu roõ vôùi baïn, vôùi GV.
5. PHOÁI HÔÏP VAØ PHAÙT HUY TOÁI ÖU CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TRONG DAÏY VAØ HOÏC VHTÑ:
Moãi phöông phaùp ñeàu coù theá maïnh rieâng cuûa noù. Vieäc söû duïng caùc thuû phaùp ngheä thuaät naøo, phoái hôïp ra sao tuøy thuoäc vaøo baûn lónh cuûa GV, noäi dung cuûa baøi daïy vaø tình huoáng sö phaïm cuï theå.
5.1: Phöông phaùp phaân tích keát hôïp gôïi môû:
5.1.1: Öu ñieåm:
Vôùi ñaëc tröng rieâng cuûa moân Vaên, GV caàn phaûi söû duïng linh hoaït caùc phöông phaùp giaûng daïy. Phaûi soáng vôùi taùc phaåm, vui buoàn traên trôû vôùi nhaân vaät, do ñoù, phöông phaùp thích hôïp laø phaân tích keát hôïp gôïi môû.
Keânh aâm thanh raát quan troïng. Chæ caàn nhaán maïnh töø “ñaét” laø coù theå giuùp HS caûm nhaän noäi dung.
Ví duï:
“Böôùc tôùi Ñeøo Ngang boùng xeá taø”
Khai thaùc coù duïng yù töø “xeá taø”, GV seõ giuùp HS hình dung ñöôïc khoaûng thôøi gian cuoái ngaøy, vaøo buoåi chieàu, maët trôøi xuoáng gaàn ñeán chaân trôøi. Khoaûng thôøi gian laëng naøy mang ñeán cho con ngöôøi nhieàu suy tö xuùc caûm laéng saâu, taâm hoàn man maùc trìu tróu.
Gôïi môû “xeá taø” ñeå phaân tích “xeá taø”, GV ñöa HS ñeán thôøi gian ngheä thuaät, nôi Baø Huyeän Thanh Quan môû ñaàu xuùc caûm, böôùc ñaàu taïo höùng thuù tìm hieåu baøi thô nôi HS.
5.1.2: Vaøi löu yù khi duøng phöông phaùp phaân tích keát hôïp gôïi môû:
Moân Vaên - moân khoa hoïc xaõ hoäi ñaëc tröng – neân lôøi noùi mang söùc truyeàn caûm seõ coù hieäu quaû thuyeát phuïc roõ neùt. Tuy nhieân, duø lôøi phaân tích coù thuyeát phuïc ñeán ñaâu, GV cuõng khoâng neân quaù laïm duïng, vì ñieåm haïn cheá lôùn nhaát cuûa phöông phaùp naøy laø HS bò thuï ñoäng trong quaù trình hoïc. Vì vaäy, caàn söû duïng phöông phaùp naøy theo ñònh höôùng sau:
- Phaân tích gôïi môû (Keânh tieáng) keát hôïp hôïp vôùi moâ hình, bieåu baûng (Keânh hình).
Ví duï:
Khi daïy baøi Qua Ñeøo Ngang (Baø Huyeän Thanh Quan), Baøi ca Coân Sôn (Nguyeãn Traõi), GV caàn chuaån bò tranh aûnh ñeå HS caûm nhaän ñöôïc veû hoang sô cuûa Ñeøo Ngang hoaëc caûnh nhö veõ ôû Coân Sôn.
Hình aûnh phaûi neâu ñöôïc khaùi quaùt troïng taâm cuûa baøi daïy.
Ñoái vôùi tranh aûnh tröïc quan , GV phaûi söû duïng minh hoïa ñuùng luùc, keát hôïp cuøng HS khai thaùc kieán thöùc hoaëc taêng caûm xuùc bieåu caûm; ngoaøi ra, kích thöôùc vaø maøu saéc tranh aûnh phaûi phuø hôïp vôùi thöïc teá dieän tích phoøng hoïc, só soá hoïc sinh, cô sôû vaät chaát cuûa phoøng nhö cöûa soå, ñeøn chieáu saùng, maøu voâi töôøng…
5.2: Söû duïng phoái hôïp hôïp lyù heä thoáng caâu hoûi ñeå khôi gôïi höùng thuù hoïc Vaên (1)
Trong daïy, hoïc Vaên, ñeå ñaùnh thöùc tieàm naêng cuûa caù theå HS, huy ñoäng ñöôïc toái ña khaû naêng laøm vieäc ñoäc laäp hay theo nhoùm, GV caàn ñaët HS vaøo tình huoáng coù vaán ñeà. Baèng heä thoáng caâu hoûi, GV coù theå taïo ra vaø daãn daét HS tôùi noäi dung caàn ñaït tôùi.
5.2.1: Caâu hoûi taùi hieän:
Vôùi loaïi caâu hoûi naøy, HS seõ ñöôïc yeâu caàu phaùt bieåu, trình baøy laïi vaán ñeà ñaõ ñöôïc hieåu.
Caâu hoûi loaïi naøy chæ laø tieàn ñeà tieáp chuyeån tôùi noäi dung phöùc taïp hôn.
Ví duï 1:
Baøi Qua Ñeøo Ngang – Baø Huyeän Thanh Quan (Saùch ñaõ daãn – Sñd)
GV coù theå hoûi nhö sau:
? Haõy cho bieát thôøi gian ñöôïc taùc giaû noùi ñeán qua cuïm töø “boùng xeá taø”?
Ví duï 2:
Baøi Soâng nuùi nöôùc Nam (Nam quoác sôn haø) (Lyù Thöôøng Kieät- Ngöõ vaên 7 – Taäp 1)
(Baøi naøy coù hai yù kieán veà taùc giaû: cuûa Lyù Thöôøng Kieät vaø chöa roõ taùc giaû. ÔÛ ñaây, chaáp nhaän höôùng thöù nhaát: cuûa Lyù Thöôøng Kieät)
Sau khi ñaõ cho HS ñoïc hieåu vaên baûn, GV coù theå duøng loaïi caâu hoûi taùi hieän:
? Em haõy dieãn xuoâi laïi noäi dung caâu thô thöù nhaát cuûa baøi Soâng nuùi nöôùc Nam?
5.2.2: Caâu hoûi reøn naêng löïc tö duy vaø söû duïng ngoân ngöõ:
Treân cô sôû HS ñaõ hieåu noäi dung, GV söû duïng loaïi caâu hoûi naøy ñeå yeâu caàu HS trình baøy laïi veà noäi dung tö töôûng, quan ñieåm ngheä thuaät cuûa taùc phaåm.
Caâu hoûi loaïi naøy khoâng theå döïa vaøo keát quaû coù saün ñaõ bieát, HS caàn vaän duïng naêng löïc tö duy cuûa mình ñeå saép xeáp laïi caùc söï kieän, chi tieát, löïa choïn ngoân töø, caùch laäp luaän… ñeå dieãn ñaït moät caùch chính xaùc, roõ raøng vaán ñeà.
Daïng caâu hoûi naøy GV duøng ñeå kieåm tra kieán thöùc, oân taäp, cuûng coá sau khi HS ñaõ nghieân cöùu thaáu ñaùo taøi lieäu môùi.
Ví duï: 
Baøi Soâng nuùi nöôùc Nam (Lyù Thöôøng Kieät)
? YÙ thöùc ñoäc laäp, chuû quyeàn ñaõ ñöôïc khaúng ñònh ngay töø ñaàu vaø raát sôùm trong coäng ñoàng ngöôøi Vieät coå. Döïa vaøo 2 caâu ñaàu cuûa baøi Soâng nuùi nöôùc Nam, em haõy chöùng minh?
HS phaûi saép xeáp caùc chi tieát ñaõ hieåu nhö nam quoác, nam ñeá cö, phaän ñònh, thieân thö ñeå laäp luaän, dieãn ñaït laøm noåi baät ñöôïc yù chính qua töøng töø cuï theå: boä ba Quoác, Ñeá, Cö khaúng ñònh nöôùc ta laø moät quoác gia ñoäc laäp, coù laõnh thoå (Quoác), coù chuû (Ñeá), coù thöïc quyeàn xöû lyù moïi vieäc (Cö), ñòa vò cuûa baäc ñeá vöông, cuûa ñaát nöôùc, cuûa daân toäc ñaõ ñöôïc khaúng ñònh (Phaän ñònh), vaø taát caû ñieàu naøy ñaõ ñöôïc thieát laäp moät caùch hieån nhieân trong kinh cuûa Nguyeân Thuûy Thieân Toân (Thieân thö – Saùch cuûa Trôøi).
Daïng caâu hoûi naøy ñoøi hoûi HS phaûi bieát quy naïp vaán ñeà, tö duy ngoân ngöõ ñeå dieãn ñaït noäi dung.
5.2.3: Caâu hoûi giaûi thích:
Loaïi caâu hoûi naøy ñoøi hoûi HS, sau khi ñaõ hieåu thaáu ñaùo noäi dung, thì caàn phaûi bieát choïn loïc chi tieát ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñöôïc GV ñöa ra.
HS phaûi coù nhöõng hoaït ñoäng tö duy sau ñeå giaûi quyeát nhö: ñònh höôùng söï vieäc, löïa choïn chi tieát, naém ñöôïc baûn chaát vaán ñeà trong söï so saùnh ñoái chieáu vôùi toaøn boä noäi dung ñaõ hoïc.
Ví duï:
Baøi Soâng nuùi nöôùc Nam (Lyù Thöôøng Kieät)
Treân cô sôû ñaõ hoïc xong baøi thô naøy, GV ñaët caâu hoûi
? Taïi sao coù theå coi baøi Soâng nuùi nöôùc Nam coù yù nghóa nhö laø baûn Tuyeân ngoân ñoäc laäp laàn thöù nhaát cuûa daân toäc Vieät Nam?
HS phaûi coù khaû naêng khaùi quaùt hoùa söï vieäc: YÙ thöùc bình ñaúng quoác gia, daân toäc cuûa ngöôøi Ñaïi Vieät ( Nam quoác sôn haø nam ñeá cö), chaân lyù naøy laø söï thaät hieån nhieân (Tieät nhieân phaän ñònh taïi thieân thö), voâ côù xaâm löôïc nöôùc khaùc laø traùi nghóa, voâ ñaïo lyù (Nhö haø nghòch loã lai xaâm phaïm), lôøi caûnh caùo ñanh theùp veà haäu quaû theâ thaûm ñoái vôùi boïn xaâm löôïc neáu coá tình xaâm phaïm (Nhöõ ñaúng haønh khan thuû baïi hö).
HS phaûi xaâu chuoãi chi tieát töøng caâu thô, bieát caùch laäp luaän, dieãn ñaït, söû duïng ngoân ngöõ chính xaùc ñeå trình baøy.
Loaïi caâu hoûi naøy kích thích tö duy vaø huy ñoäng khaû naêng laøm vieäc cuûa HS töông ñoái cao.
5.2.4: Caâu hoûi vaán ñeà:
Loaïi caâu hoûi naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå kieåm tra toaøn boä noäi dung baøi daïy. Noù coù taùc duïng vöøa cuûng coá khaéc saâu kieán thöùc, vöøa coù höôùng mô ûra nhöõng khaû naêng tìm toøi caùch giaûi quyeát saùng taïo môùi, vaán ñeà ñöôïc giaûi quyeát treân cô sôû toång hôïp söï hieåu bieát cuûa HS.
Vieäc löïa choïn giaûi phaùp giaûi quyeát treân cô sôû phöông aùn “môû” (Nghóa laø seõ coù nhöõng caùch giaûi quyeát khaùc nhau).

Ví duï:
Baøi “Chuyeän ngöôøi con gaùi Nam Xöông” cuûa Nguyeãn Döõ (Vaên 9, taäp 1, trang 40)
GV coù theå neâu caâu hoûi
? Khi bò choàng laø Tröông Sinh nghi ngôø mình thaát tieát, caùch giaûi quyeát trong truyeän laø Vuõ nöông töï vaãn ñeå chöùng toû loøng trong saïch cuûa mình, theo em, Vuõ Nöông coøn coù caùch giaûi quyeát naøo khaùc toát hôn khoâng?
HS seõ coù nhieàu phöông aùn löïa choïn:
- Nhôø baø con haøng xoùm noùi duøm ñeå minh oan.
- Giaû vôø töï vaãn, ñeå sau naøy khi Tröông Sinh hieåu ra thì seõ trôû veà.
- Tra hoûi caën keõ ngöôøi noùi ra söï vieäc naøy ñeå coù cô hoäi giaõi baøy, minh oan.
Daïng caâu hoûi naøy thích hôïp vôùi hoaït ñoäng thaûo luaän taäp theå. Nhieäm vuï cuûa caùc em HS trong nhoùm laø ñeà ra phöông aùn coù tính khaû thi nhaát, ñöôïc baûo veä vöõng chaéc baèng nhöõng luaän cöù, luaän ñieåm cuûa nhoùm mình.
Ví duï:
Neáu HS löïa choïn phöông aùn “Nhôø baø con haøng xoùm noùi giuøm ñeå minh oan” thì phaûi coù luaän cöù, luaän ñieåm cuï theå trong baøi; nhoùm HS ñoù phaûi tìm ra (Coù theå qua gôïi môû cuûa GV) laø Vuõ Nöông voán thuaän thaûo vôùi moïi ngöôøi (Chi tieát minh hoïa: Vuõ Nöông toát ngöôøi ñeïp neát, hoï haøng laøng xoùm beânh vöïc vaø bieän baïch cho naøng…) (Doøng 6, trang 48, Vaên 9, taäp 1).
6. KINH NGHIEÄM – KEÁT QUAÛ: 
Sau moät thôøi gian vaän duïng, qua khaûo saùt, chuùng toâi nhaän thaáy coù söï tieán boä trong HS, nhö naêng löïc caûm thuï, nhaän xeùt, phaân tích… vaên thô saâu saéc, chín chaén hôn. Caùc em khoâng coøn thuï ñoäng tieáp thu, maø chuû ñoäng hôn, thaäm chí caû “ñaët haøng” noäi dung muoán hieåu bieát cho GV, giôø hoïc sinh ñoäng haún leân, “oàn tích cöïc” theo söï mong muoán cuûa GV.
Keát quaû thoáng keâ sau cho thaáy roõ hôn:
Khoái
Soá HS
Ñieåm soá


Töø 1 ñeán 4 ñieåm
Töø 5 ñeán 7 ñieåm
Töø 8 ñieåm trôû leân
7
89
29
46
14
9
93
31
44
18
Toång coäng
182
60
90
32
Tæ leä
(So vôùi tröôùc)

33% (>17,5%)
49,5% (<12,7%)
17,5% (<4,8%)

7. KEÁT LUÏAÂN:
 Treân ñaây laø nhöõng vaán ñeà ñöôïc GV toå Xaõ hoäi trao ñoåi, ruùt kinh nghieäm vaø aùp duïng vaøo thöïc teá giaûng daïy. Tuy möùc ñoä aùp duïng chöa ñeàu tay ôû caùc lôùp, khoái, giaùo vieân…; nhöng böôùc ñaàu ñaõ gaët haùi ñöôïc nhieàu tích cöïc, caû veà phía GV laãn HS. 
Chuùng toâi mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp quyù baùu cuûa baïn ñoàng nghieäp ñeå ñeà taøi naøy ñöôïc hoaøn thieän hôn, aùp duïng roäng raõi trong moân Ngöõ vaên noùi rieâng, caùc moân hoïc khaùc noùi chung.


 T©n Trµo, ngaøy 14 thaùng 02 naêm 2008.
	Taäp theå giaùo vieân toå Xaõ hoäi