Đất nước của tác giả Nguyễn Khoa Điềm

    Đất nước
 Nguyễn Khoa Điềm    Đất nước có đã lâu rồi từ những “ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể”. Đất nước gắn liền với mĩ tục thuần phong, với cổ tích truyền thuyết “Đất nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn - Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc – Tóc mẹ thì bới sau đầu – Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”.    - Đất nước gắn bó với những cái bình dị thân thuộc quanh ta:            “Cái kèo, cái cột thành tên            Hạt gạo phải một nằng hai sương xay, giã giần, sàng”    Đất nước là “nơi ta hò hẹn”, là “nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”, là “nơi anh đến trường” là “nơi em tắm”…    - Đất nước gắn liền với dân ca “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc…, con cá ngư ông móng nước biển khơi”, gắn liền với huyền thoại “Trăm trứng” thiêng liêng:            “Đất là nơi Chim về            Nước là nơi Rồng ở            Lạc Long Quân và Âu Cơ            Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng”
    - Đất nước trường tồn theo thời gian đằng đẵng, trải rộng trên một “không gian mênh mông”. Yêu thương biết bao, bởi lẽ “Đất nước là nơi dân mình đoàn tụ”, là quê hương xứ sở ngàn đời:            “Hằng năm ăn đâu làm đâu            Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ”    - Đất nước lâu đời “ngày xửa ngày xưa”, Đất nước hôm nay, và Đất nước mai sau. Một niềm tin cao cả thiêng liêng:            “Mai này con ta lớn lên            Con sẽ mang Đất nước đi xa            Đến những tháng ngày mơ mộng”
    Đất nước là của mọi người, trong đó có một phần của “anh và em hôm nay”. Đất nước mỗi ngày một tốt đẹp vững bền, trở nên “vẹn tròn to lớn”. Đất nước hình thành và trường tồn bằng máu xương của mỗi chúng ta. Tình yêu nước là sự “gắn bó và san sẻ”. Đây là một trong những đoạn thơ tâm tình sâu lắng, hay nhất trong bài thơ nói về tình yêu đất nước:            “Em ơi Đất nước là máu xương của mình            Phải biết gắn bó và san sẻ.            Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở            Làm nên đất nước muôn đời”    Tóm lại, 42 câu thơ trong phần I nói về nguồn gốc của Đất nước và sự gắn bó, san sẻ đối với Đất nước. Ý tưởng sâu sắc ấy được diễn tả bằng một thứ ngôn ngữ đậm đà màu sắc dân gian, một giọng điệu thủ thỉ tâm tình vô cùng thấm thía, xúc động. Chất trữ tình hòa quyện với tính chính luận.   . Đất nước của Nhân dân - Đất nước của ca dao thần thoại    Đất nước hùng vĩ. Giang sơn gấm vóc. Ý tưởng ấy, niềm tự hào ấy đã được nhiều thi sĩ bao đời nay nói đến thật hay, thật xúc động. Nguyễn Khoa Điềm nói về ý tưởng ấy niềm tự hào ấy rất thơ và rất độc đáo. Tượng hình, sông núi gắn liền với những đức tính quý báu, những phẩm chất cao đẹp của con người Việt Nam. Là sự thủy chung trong tình yêu. Là truyền thống anh hùng bất khuất, là tinh thần đoàn kết, nghĩa tình. Là khát vọng bay bổng, là tinh thần hiếu học. Là đức tính cần mẫn sum vầy, là chí khí tự lập tự cường. Mỗi tên núi tên sông trở nên gần gũi trong tâm hồn ta:            “Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất nước những núi Vọng Phu            Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái            Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại            Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương            Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm            Người học trò nghèo góp cho Đất nước mình núi Bút non Nghiên            Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh            Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm…”
    Tính phẩm mỹ, tính hình tượng và tính riêng phong cách được hội tụ qua đoạn thơ này, tạo nên giá trị nhân văn đích thực, làm cho người đọc vô cùng thú vị khi cảm nhận và khám phá.    Tên núi, tên sông, tên ruộng đồng, gò bãi… mang theo “ao ước”, thể hiện “lối sống ông cha” là tâm hồn dân tộc:            “Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi            Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha            Ôi Đất nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy            Những cuộc đời đã hóa núi sông ta”.    Mồ hôi và máu của Nhân dân, của những anh hùng vô danh đã dựng xây và bảo vệ Đất nước:            “Năm tháng nào cũng người người lớp lớp            Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta            Cần cù làm lụng            Khi có giặc người con trai ra trận            Người con gái trở về nuôi cái cùng con            Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh            Nhiều người đã trở thành anh hùng”
    Chính nhân dân đã “giữ và truyền” hạt lúa, đã “truyền lửa”, “truyền giọng điệu”, “gánh tên làng tên xã”…, “đắp đập be bờ cho người sau trồng cây hái trái”. Chính Nhân dân đã làm nên Đất nước, để Đất nước là của Nhân dân. Vần thơ hàm chứa ý tưởng đẹp, một lối diễn đạt ý vị ngọt ngào:            “Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm            Có nội thù thì vùng lên đánh bại            Để Đất nước này là Đất nước Nhân dân            Đất nước của Nhân dân, Đất nước của ca dao thần thoại”    - Đất nước mang sức sống mãnh liệt, tiềm tàng vì Nhân dân đã biết yêu và biết ghét, bền chí và dẻo dai, biết “quý công cầm vàng”, “biết trồng tre đợi ngày thành gậy”, biết trả thù cho nước, rửa hận cho giống nòi mà “không sợ dài lâu”.    - Hình ảnh người chèo đò, kéo thuyền vượt thác cất cao tiếng hát là một biểu tượng nói lên sức mạnh Nhân dân chiến thắng mọi thử thách, lạc quan tin tưởng đưa Đất nước đi tới một ngày mai vô cùng tươi sáng:            “Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu            Mà khi về Đất nước mình thì bắt lên câu hát            Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác            Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi”    Giọng thơ tâm tình tha thiết. Vận dụng tục ngữ ca dao, dân ca, cổ tích, truyền thuyết… một cách hồn nhiên thú vị. Có một số đoạn thơ rất đặc sắc: ý tưởng đẹp, cảm xúc và hình tượng hài hòa, hội tụ nên những vần thơ mĩ lệ. Tư tưởng đất nước của Nhân dân được thể hiện vô cùng sâu sắc với tất cả niềm tự hào và tình yêu nước. Một đôi chỗ còn dàn trải, thiếu hàm súc. Nguyễn Khoa Điềm đã góp cho đề tài Đất nước một bài thơ hay, ý vị đậm đà.