Đề bài Phân tích truyện ngắn “Vi hành” để thấy một sáng tạo nghệ thuật độc đáo, một bút pháp mỉa mai, châm biếm bậc thầy của Nguyễn Ái Quốc
Bạn đang xem nội dung tài liệu Đề bài Phân tích truyện ngắn “Vi hành” để thấy một sáng tạo nghệ thuật độc đáo, một bút pháp mỉa mai, châm biếm bậc thầy của Nguyễn Ái Quốc, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 149 VI HAØNH _________ VI HAØNH _________ 1923 – Nguyeãn AÙi Quoác Phaân tích truyeän ngaén “Vi haønh” ñeå thaáy moät saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo, moät buùt phaùp mæa mai, chaâm bieám baäc thaày cuûa Nguyeãn AÙi Quoác. * HÖÔÙNG DAÃN TÌM HIEÅU ÑEÀ Ñeà yeâu caàu vieát moät baøi phaân tích vaên hoïc theo moät ñònh höôùng cho saün. Ñònh höôùng aáy laø saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo cuûa taùc phaåm vaø buùt phaùp mæa mai, chaâm bieám baäc thaày cuûa Nguyeãn AÙi Quoác. Baøi laøm phaûi neâu ñöôïc saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo vaø buùt phaùp mæa mai, chaâm bieám baäc thaày cuûa taùc giaû, ñaëc bieät chuù yù maáy chöõ trong noäi dung yeâu caàu: “ñoäc ñaùo”, “’baäc thaày”. Caàn chuù yù laø taùc phaåm Vi Haønh ñöôïc vieát vaøo naêm 1923, sau söï kieän Khaûi Ñònh sang Phaùp moät naêm, sau caùc taùc phaåm ñaëc saéc nhö Lôøi than vaõn cuûa baø Tröng Traéc vaø Con roàng tre, cuøng vieát veà moät chuû ñeà. Ñieàu naøy ñoøi hoûi taùc giaû Nguyeãn aùi Quoác phaûi vöôït leân chính mình, vaø laøm sao cho thuù vò, khoâng laëp laïi moät caùch nhaøm chaùn, töø ñoù maø taïo thaønh moät saùng taïo ñoäc ñaùo. Noùi tôùi “buùt phaùp” laø noùi tôùi caùch vieát, caùc bieän phaùp ngheä thuaät, ôû ñaây laø bieän phaùp mæa mai, chaâm bieám. Laøm baøi naøy ngöôøi vieát caàn chæ ra cuï theå baèng ví duï caùc giaù trò ngheä thuaät neâu leân trong ñeà ra. * DAØN BAØI SÔ LÖÔÏC a) Môû baøi: - Vò trí cuûa ngheä thuaät traøo phuùng trong saùng taùc vaên hoïc cuûa Nguyeãn aùi Quoác. - Vi haønh – moät saùng taïo môùi trong ngheä thuaät traøo phuùng cuûa Nguyeãn aùi Quoác. b) Thaân baøi: - Vi haønh – moät ñoøi hoûi saùng taïo môùi sau Lôøi than vaõn cuûa baø Tröng Traéc vaø Con roàng tre. - Moät tình huoáng truyeän môùi môû ra hai höôùng daãn ñaøm tieáu veà Khaûi ñònh. + Cheá gieãu Khaûi ñònh maø vaéng maët Khaûi ñònh. + Moät chuyeän nhaän laàm ñeå hoùa khoâng thaønh coù. - Ñaøm tieáu cuûa keû nhaän laàm: + Ñoâi nam nöõ ngöôøi Phaùp vaø söï nhaän laàm ngoä nghónh. + Khaûi ñònh trôû thaønh moät troø mua vui reû tieàn. + Nhöõng so saùnh vôùi caùc cuoäc “vi haønh” cuûa caùc vó nhaân nhaèm vaïch maët Khaûi ñònh. + Nhöõng nghi vaán giaû ñònh nhaèm mæa mai Khaûi Ñònh vaø quan thaày. + Tieáp tuïc bieän phaùp “quaù muø ra möa” ñeå cheá gieãu söï maãn caùn cuûa maät thaùm Phaùp. - Keát luaän veà tình huoáng truyeän ñoäc ñaùo. - Buùt phaùp mæa mai, chaâm bieám cuûa taùc giaû: + Nhöõng ví von ngoä nghónh; + Nhöõng nghi vaán giaû ñònh; Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 150 + Tính chaát chính luaän saéc beùn. c) Keát luaän: Truyeän ngaén Vi Haønh laø: - Moät saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo, moät buùt phaùp mæa mai, chaâm bieám baäc thaày. - Moät thaønh töïu saéc saûo cuûa vaên hoïc caùch maïng. * GÔÏI YÙ LAØM BAØI Trong saùng taïo vaên hoïc cuûa Nguyeãn AÙi Quoác ngheä thuaät traøo phuùng chieám moät vò trí ñaëc bieät. Vôùi ngheä thuaät traøo phuùng Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ phôi baøy baûn chaát taøn baïo, giaû doái cuûa cheá ñoä thöïc daân Phaùp. Cuõng vôùi ngheä thuaät aáy. Ngöôøi baøy toû thaùi ñoä khinh bæ ñoái vôùi boïn vua quan buø nhìn baùn nöôùc caàu vinh, chæ rieâng ñoái vôùi söï kieän Khaûi Ñònh sang Phaùp döï cuoäc Ñaáu xaûo thuoäc ñòa. Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ saùng taùc truyeän ngaén Lôøi than vaõn cuûa baø Tröng Traéc vaø vôû kòch Con roàng tre leân aùn vaø cheá gieãu saâu cay oâng vua buø nhìn. Nhaân kæ nieäm moät naêm chuyeán ñi oâ nhuïc aáy, Nguyeãn AÙi Quoác laïi vieát truyeän ngaén Vi Haønh, bieán Khaûi Ñònh thaønh ñoái töôïng cuûa nhöõng cuoäc ñaøm tieáu khinh bæ. Vaán ñeà ñaët ra cho taùc giaû laø phaûi saùng taïo moät hình thöùc ngheä thuaät môùi ñeå khoâng laäp laïi chính mình. Söï thaønh coâng cuûa taùc phaåm Vi haønh ñaõ chöùng toû taøi naêng ngheä thuaät doài daøo, saéc beùn cuûa nhaø vaên Nguyeãn AÙi Quoác. Thaät vaäy, neáu trong hai taùc phaåm Lôøi than vaõn cuûa baø Tröng Traéc vaø Con roàng tre, Khaûi Ñònh tröïc tieáp xuaát hieän, thì ôû ñaây, trong taùc phaåm Vi haønh, vua Khaûi Ñònh vaéng maët. Vaäy laøm theá naøo ñeå cho Khaûi Ñònh xuaát hieän, ñaëng nhaän laáy lôøi ñaøm tieáu nhuïc nhaõ vaø lôøi toá caùo saéc beùn? Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ duøng bieän phaùp hoùa khoâng thaønh coù- bieän phaùp hieåu laàm, nhaän laàm moät ngöôøi An Nam laø nhaø vua ñi “vi haønh”, ñeå toá caùo, cheá gieãu moät caùch cay ñoäc. Ai laø ngöôøi coù theå nhaän laàm nhö vaäy? Ñoù khoâng theå laø ngöôøi An Nam, thaàn daân cuûa ngaøi. Ñoù chæ coù theå laø ngöôøi daân Phaùp hieáu kì vaø töø laâu ñaõ khoâng xem vua chuùa nhö moät ñaáng beà treân. Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ saùng taïo neân moät ñoâi nam nöõ ngöôøi Phaùp nhaän laàm vua An Nam treân xe ñieän, vaø truyeän ngaén môû ñaàu baèng cuoäc tranh luaän cuûa hoï. Chaøng trai quaû quyeát ñoù chính laø nhaø vua, coøn coâ gaùi, ngöôøi ñaõ thaáy nhaø vua ôû tröôøng ñua thì quaû quyeát laø khoâng phaûi, vì thaáy thieáu muõ maêng, nhaãn vaøng, haït cöôøm. Töø hai caùch hieåu aáy môû ra hai höôùng ñaøm tieáu: ñaøm tieáu veà trang phuïc nhaø vua vaø ñaøm tieáu veà vieäc “vi haønh” cuûa oâng. Vieäc ñaøm tieáu veà trang phuïc nhaø vua do ñoâi thanh nieân nam nöõ ngöôøi Phaùp thöïc hieän. Lôïi duïng caùch caûm nhaän ngoä nghónh cuûa hoï ñoái vôùi caùch aên maëc xa laï. Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ bieán oâng vua thaønh moät troø cöôøi reû tieàn: ñaàu ñoäi chuïp ñeøn, quaán khaên, tay ñeo ñaày nhaãn, muõi teït, maét xeách, maët buûng nhö quaû chanh, khoâng moät chuùt uy nghi, ñöôøng beä. Hôn theá, ngöôøi baïn gaùi ñaõ troâng thaáy nhaø vua, hình dung vua laø ngöôøi “ñeo leân ngöôøi haén ñuû caû boä luïa laø, ñuû caû boä haït cöôøm”, y nhö moät muï ñaøn baø. Coøn ngöôøi thanh nieân thì xem vua nhö moät troø vui maét khoâng phaûi maát tieàn nhö xem “vôï leõ naøng haàu vua Cao Mieân”, hoaëc “troø leo treøo, nhaøo loän cuûa sö thaùnh xöù Coâng Goâ”. Thaäm chí coøn tung tin Nhaø haùt Muùa roái ñònh kyù hôïp ñoàng thueâ nhaø vua bieåu dieãn! Thaät khoâng coøn lôøi baùng boå, khinh mieät naøo hôn ñoái vôùi moät ñöùc Hoaøng Thöôïng! Nhöng ñoù laø söï thaät: Khaûi Ñònh chæ ñoùng ñöôïc moät vai heà reû tieàn trong lòch söû! Vieäc ñaøm tieáu veà truyeän “vi haønh” do keû bò nhaän laàm – taùc giaû böùc thö göûi cho coâ em hoï – thöïc hieän qua lôøi taâm söï trong thö. Ñaây laø lôøi cuûa moät ngöôøi An Nam, am hieåu noäi tình nöôùc Nam. ÔÛ ñaây Nguyeãn AÙi Quoác duøng bieän phaùp “quaù muø ra möa” – nhaân coù ngöôøi Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 151 noùi nhaø vua “vi haønh”, theá laø ngöôøi anh hoï trong thö lieàn lieân heä vôùi caùc cuoäc “vi haønh” cuûa caùc vò vua vó ñaïi nhö vua Thuaán, vua Pie, vaø bình luaän nhaïo baùng veà cuoäc “vi haønh” töôûng töôïng cuûa vua Nam. Ñaây laø moät ñoaïn vaên nöõa mæa mai saéc beùn, töø naøo cuõng nhaèm phôi traàn thaân phaän vaø nhaân caùch heøn haï cuûa teân vua. Bieän phaùp ”quaù muø ra möa” laïi ñöôïc söû duïng theâm moät laàn: nhaân vieäc ngöôøi Phaùp nhaän laàm vua Nam, taùc giaû ñaåy xa hôn: phoå quaùt hoùa söï nhaän laàm ñeå chaâm bieám vieäc caûnh saùt Phaùp theo doõi ngöôøi yeâu nöôùc Vieät Nam treân ñaát Phaùp:”… taát caû nhöõng ai ôû Ñoâng Döông coù maøu da traéng ñeàu laø nhöõng baäc khai hoùa thì baây giôø ñeán löôït taát caû nhöõng ai coù maøu da vaøng ñeàu trôû thaønh Hoaøng ñeá ôû Phaùp”. Trôû thaønh Hoaøng ñeá thì ñöôïc söï chaêm soùc, theo doõi cuûa caûnh saùt vaø ñoù laø noãi phieàn haø cho nhöõng ai da vaøng. Ñeán ñaây ta thaáy “Vi haønh” roõ raøng laø moät saùng taïo ngheä thuaät ñoäc ñaùo laï luøng. Ai cuõng thaáy laø taùc giaû bòa, nhöng laø moät söï bòa ñaët kheùo leùo, taøi tình, hôïp lí, coù khaû naêng toá caùo saâu saéc vaø do ñoù maø gaây thuù vò cho ngöôøi ñoïc. Coù theå noùi laø taùc giaû ñaõ duøng pheùp “ñaø ñao”, nhaân söï hieåu laàm cuûa maáy ngöôøi Phaùp maø ñöa ngoøi buùt saéc beùn ñaùnh truùng vaøo choã trí maïng cuûa teân vua. ÔÛ ñaây ngöôøi ta thaáy söùc maïnh ngheä thuaät ñöôïc söû duïng moät caùch nheï nhaøng, dí doûm, ñaéc ñòa. Ngoaøi vieäc xaây döïng coát truyeän kheùo leùo, vieäc khoâng coù maø nhö coù thaät, buùt phaùp mæa mai, chaâm bieám cuûa taùc giaû theå hieän ôû caùc phaùp ví von dí doûm raát “Taây”: muõ mieän cuûa vua thì ví vôùi chuïp ñeøn, ngoïc quyù thì ví vôùi haït cöôøm, nhìn vua thaønh con roái, so haén vôùi heà Sacloâ, ñaëc bieät, ngoøi buùt mæa mai cuûa taùc giaû chæa thaúng moät luùc vaøo hai ñoái töôïng: thöïc daân vaø phong kieán. Ta haõy xem taùc giaû vieát trong thö: “Phaûi chaêng laø ngaøi muoán bieát daân Phaùp, döôùi quyeàn ngöï trò cuûa baïn ngaøi laø Aleâchxaêng ñeä Nhaát, (…) coù ñöôïc uoáng nhieàu röôïu vaø ñöôïc huùt nhieàu thuoác phieän baèng daân Nam, döôùi quyeàn ngöï trò cuûa ngaøi, hay khoâng?(…). Hay laø, chaùn caûnh laøm moät oâng vua to, giôø ngaøi laïi muoán neám thöû cuoäc ñôøi caùc caäu coâng töû beù?”. Nhöõng nghi vaán thaät laø mæa mai! Vaø ñaây laø lôøi mæa mai caûnh saùt Phaùp: “Caùc vò chaúng neà haø chuùt coâng söùc naøo ñeå baûo veä boïn toâi, vaø giaù coù ñöôïc troâng thaáy caùc vò aân caàn theo doõi toâi chaúng khaùc baø meï hieàn rình con thô chaäp chöõng böôùc ñi thöù nhaát, thì haún coâ phaûi phaùt ghen leân ñöôïc veà noãi nieàm aâu yeám cuûa caùc vò ñoái vôùi toâi. Coù theå noùi laø caùc vò baùm laáy ñeá giaøy toâi, dính chaët vôùi toâi nhö hình vôùi boùng…” Bieát bao chua chaùt, cay ñaéng trong nuï cöôøi ôû ñaây! Ñoù laø ngheä thuaät mæa mai, chaâm bieám coù tính chaát chính luaän heát söùc giaø daën. Taát caû caùc chöõ duøng ñeàu ñöôïc söû duïng raát ñaét vaø phaùt huy taùc duïng chaâm bieám toái ña. Chaúng haïn goïi vua Phaùp laø “baïn” cuûa vua Nam hoaëc noùi caûnh saùt Phaùp theo doõi nhö “meï hieàn rình con thô” v.v… vaø v.v… Toùm laïi, ngheä thuaät ñoäc ñaùo vaø buùt phaùp mæa mai chaâm bieám baäc thaày cuûa thieân truyeän ñaõ chöùng toû taøi ngheä sieâu vieät, phong phuù cuûa Nguyeãn AÙi Quoác, chöùng toû moät thaønh töïu saéc saûo cuûa ngheä thuaät caùch maïng giaøu tính chieán ñaáu. Haõy chöùng minh raèng truyeän ngaén “Vi haønh” laø moät taùc phaåm vaên chöông thaät söï maø Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ vieát töø nhöõng naêm 20 cuûa theá kæ naøy treân ñaát Phaùp. * YEÂU CAÀU HS caàn laøm roõ ñöôïc : Vi haønh laø moät taùc phaåm ñöôïc saùng taùc vì muïc ñích caùch maïng . Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 152 Nhöng vi haønh cuõng laø moät taùc phaåm vaên chöông thaät söï. ÔÛ ñaây, muïc ñích caùch maïng khoâng laøm toån haïi cho cho giaù trò vaên chöông. Maø ngöôïc laïi, trong tröôøng hôïp naøy vaên chöông ñaõ vì muïc ñích caùch maïng, vì ñoái töôïng vaän ñoäng caùch maïng maø caøng trôû thaønh saéc saûo vaø hieän ñaïi. Ñeå laøm ñöôïc, hoïc sinh caàn bieát phoái hôïp kó naêng phaân tích vaên hoïc vôùi kiõ naêng chöùng minh vaên hoïc. Chöùng minh, laøm saùng toû caùc keát luaän, ñoù laø muïc ñích cuûa söï phaân tích. Coøn phaân tích roõ caùc khía caïnh cuûa taùc phaåm, ñoù laø cô sôû cuûa söï chöùng minh. * DAØN BAØI CHI TIEÁT I. ÑAËT VAÁN ÑEÀ: Moïi ngöôøi ñeàu bieát, trong suoát ñôøi mình, Nguyeãn AÙi Quoác – Hoà Chí Minh thuûy chung chöa bao giôø coi vaên chöông laø moät söï nghieäp, moät phöông keá ñeå “laäp thaân “. Nhöng moïi ngöôøi cuõng ñeàu bieát trong suoát nhöõng naêm thaùng daøi cuûa cuoäc ñôøi chieán só, Ngöôøi ñaõ saùng taùc vaên hoïc vôùi moät khoái löôïng khaù ñoà soä, vaø vôùi moät chaát löôïng ngheä thuaät khaù cao vaø Ngöôøi ñaõ trôû thaønh moät nhaø vaên, nhaø thô lôùn cuûa daân toäc ta trong thôøi hieän ñaïi. Vi haønh, moät truyeän ngaén Ngöôøi vieát töø nhöõng naêm hai möôi treân ñaát phaùp, laø moät trong nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu trong söï nghieäp vaên chöông cuûa Ngöôøi. II. GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ 1/ “ Vi haønh” laø moät taùc phaåm ñöôïc saùng taùc vì muïc ñích caùch maïng a) Truyeän ngaén naøy naèm trong caû moät heä thoáng nhöõng baøi vaên, baøi baùo, vôû kòch maø oâng Nguyeãn, ngöôøi thôï aûnh ngheøo ôû ngoõ Coângpoaêng hoài aáy ñaõ vieát neân ñeå toá caùo chaân töôùng cuûa teân vua buø nhìn baùn nöôùc Khaûi Ñònh – Hoaøng ñeá nöôùc Nam vaø “thöôïng khaùch” cuûa nöôùc Phaùp ôû Hoäi chôï Macxaây 1922. Qua Vi haønh, taùc giaû muoán cho coâng luaän trong vaø ngoaøi nöôùc Phaùp thaáy roõ raøng caùi keû ñang ñöôïc laøm ruøm beng leân kia chaúng coù gì khaùc hôn moät teân heà boä daïng loá laêng, haønh vi leùn luùt vaø môø aùm, may ra thì thay theá ñöôïc cho nhöõng troø giaûi trí ñaõ loãi thôøi vôùi caùi giaù coøn reû hôn ñaùm vôï leõ naøng haàu cuûa vua Cao Mieân hay tuïi laøm troø leo treøo nhaøo loän… b) Truyeän ngaén naøy coøn moät tieáng noùi leân aùn chuû nghóa thöïc daân, caùi cheá ñoä ñaõ thoâng qua boïn tay sai laøm cho nhöõng ngöôøi daân thuoäc ñòa bò suy nhöôïc gioáng noøi bôûi röôïu coàn vaø thuoác phieän, ñaõ theo doõi, rình moø, baùm laáy ñeá giaøy cuûa nhöõng ngöôøi chaân chính baèng moät chính saùch maät thaùm ñeâ heøn. Moät caùch kín ñaùo vaø ñau xoùt, taùc giaû coøn cho thaáy noãi tuûi nhuïc cuûa nhöõng baûn xöù. Cheá ñoä thöïc daân, qua ñoù, hieän leân moät söï sæ nhuïc ñoái vôùi con ngöôøi (chuù yù phaân tích caâu cuoái cuøng cuûa truyeän ngaén). c) Nhöõng ñieàu treân ñöôïc noùi ra chaéc khoâng coát ñeå laøm vaên. Vôùi Nguyeãn AÙi Quoác, ngöôøi ta töøng vieát böùc thö noåi tieáng göûi Hoäi nghò Vecxaây, ñoù chæ laø moät phöông caùch khaùc ñeå ñaït tôùi muïc ñích choáng thöïc daân, ñaùnh ñoå phong kieán – muïc ñích laøm caùch maïng. Nhöng oâng Nguyeãn cuõng sôùm nhaän ra ñeå tuyeân truyeàn cho muïc ñích caùch maïng aáy ôû Chaâu AÂu, khoâng theå khoâng tìm ñeán söùc maïnh cuûa vaên chöông, moät loái vaên hôïp vôùi Chaâu AÂu hieän ñaïi. 2/ “Vi haønh” laø taùc phaåm vaên chöông thaät söï: a) Höùng thuù ngheä thuaät cuûa thieân truyeän ñöôïc taïo ra ñaàu tieân bôûi söï môùi laï taøi tình trong söï saùng taïo ra tình huoáng. Caùi taøi ôû ñaây laø moät noäi dung maõnh lieät lôùn lao ñeán theá ñöôïc loàng vaøo trong moät hö caáu ngheä thuaät ñôn giaûn ñeán laï luøng. Chæ moät khoaûnh khaéc ngaén nguûi treân moät toa xe ñieän. Voûn veïn ba nhaân vaät, trong ñoù, moät ngöôøi (“toâi”) chæ laúng laëng nghe vaø Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 153 nghó ngôïi. Coøn laïi laø moät caëp tình nhaân ríu rít quanh moät caâu chuyeän vôùi hoï cuõng chæ laø phuø phieám, baâng quô, ít oûi vaäy thoâi. Theá maø caøng ñi saâu vaøo truyeän, caùi caùch saép ñaët töôûng chöøng ñôn giaûn aáy caøng lung linh nhieàu aùnh saùng baát ngôø. - Laøm ñoäng löïc cho dieãn bieán cuûa caâu chuyeän laø nhöõng tình huoáng nhaàm laãn. Ngöôøi hieåu tieáng Phaùp thì bò laàm cho laø chaúng bieát gì. (Coù theá thì môùi coù theå ñeå moät beân thoûa söùc noùi, vaø beân kia tha hoà laëng leõ laéng nghe). Quan troïng vaø thuù vò hôn nöõa laø tình huoáng ngöôøi khoâng phaûi vua laïi bò nhaän laàm laø moät ñaáng Hoaøng thöôïng vi haønh. Caâu chuyeän cöù nhö trong moät ngaøy hoäi giaû trang (cacnavan). Thöïc maø hö, aûo maø nhö thaät. Khoâng coù Khaûi Ñònh thaät trong taùc phaåm maø Khaûi Ñònh thaät vaãn cöù hieän ra. Vaø chính söï bieán aûo aáy, tình huoáng giaû trang aáy khieán cho caâu chuyeän cuøng moät luùc laáp laùnh nhieàu yù nghóa. Noù taïo ra moät caùi côù vaø moät goùc ñoä ñoäc ñaùo cho böùc bieám hoïa coù moät khoâng hai veà Khaûi Ñònh. Vaø qua caùi gioïng hoàn nhieân cuûa ñoâi tình nhaân noï, noù cuõng gôïi ñöôïc ra theo moät caùch rieâng vaø vôùi moät giaù trò rieâng – nhöõng caûm nghó chua chaùt veà thaân phaän cuûa ngöôøi daân baûo hoä. Ñeå töôûng raèng söï phaùt trieån cuûa caâu chuyeän seõ chaám döùt khi ñoâi trai gaùi xuoáng taøu. Vaäy maø khoâng. Ñieàu kì laï laø ngay ôû trong moät tình theá töôûng chöøng seõ laøm cho truyeän khoâng theå coøn dieãn bieán, noäi dung tö töôûng cuûa truyeän vaãn tieáp tuïc vaän ñoäng, ñöa laïi nhöõng ngaõ reõ maø ngöôøi ñoïc khoâng sao löôøng tröôùc. “Caùi baùnh xe voâ löôïng” cuûa ngheä thuaät (ñöôïc taïo ra töø söï nhaàm laãn, söï giaû trang, vaãn tieáp tuïc quay). Töø choã moät ngöôøi daân bò nhaàm laãn vôùi ñaáng Hoaøng thöôïng, ñeán choã baây giôø thì moïi ngöôøi daân An Nam treân ñaát Taây ñeàu coù theå bò coi laø Hoaøng thöôïng. Söï pheâ phaùn Khaûi Ñònh chöa döøng laïi (vì tình huoáng aáy tieáp tuïc cho thaáy: baäc quaân vöông kia xem ra cuõng chæ laø quaân vöông nhôø taám aùo manh quaàn, vaø trong chuyeán Phaùp du naøy, xem ra khoâng coù xoù xænh naøo ngaøi khoâng moø tôùi). Nhöng moät noäi dung toá caùo khaùc ñaõ môû ra: söï rình raäp töøng böôùc chaân ngöôøi daân thuoäc ñòa: caùi muoân ngaøn laàn cay ñaéng vì bò maát töï do cuûa kieáp ngöôøi vong quoác. b) Vi haønh laø moät truyeän ngaén chaâm bieám. Töôûng nhö ñieàu ñoù khoâng coù gì ñaëc bieät ôû moät neàn vaên hoïc ñaõ sinh ra Hoà Xuaân Höông, Nguyeãn Khuyeán, Tuù Xöông. Nhöng khoâng phaûi theá. Cuøng vôùi Baûn aùn cheá ñoä thöïc daân Phaùp vaø nhieàu truyeän kí khaùc, vôùi Vi haønh, Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ ñöa laïi cho vaên hoïc nöôùc nhaø moät tieáng cöôøi môùi meû. Ñaây laø tieáng cöôøi khoâng gioøn giaõ nôû ngay treân beà maët, maø thaêng traàm ôû beà saâu. Moät tieáng cöôøi trí tueä. Caùi cöôøi chæ hieän ra chua chaùt, mæa mai, nhö keát quaû cuoái cuøng cuûa moät quaù trình suy nghó ñeå nhaän ra caùi traùi töï nhieân naèm trong baûn thaân söï vaät. Söï saéc saûo cuûa nhaø vaên bieåu loä ôû khaû naêng phaùt hieän ra moät maët, nhöõng caùi ngöôïc haún nhau trong cuøng moät hieän töôïng thoáng nhaát (oâng vua: danh nghóa thì cao quí ñaùng troïng nhöng thöïc chaát laïi ñaùng khinh: chính saùch baûo hoä: caùi teân thì nhaân nghóa maø thöïc chaát laïi laø taøn aùc…) vaø maët khaùc, nhöõng söï thoáng nhaát trong nhöõng hieän töôïng traùi ngöôïc haún nhau (oâng vua vaø anh heà, nghi thöùc vaø troø chôi…) Nhöng ñoäc ñaùo laø ôû caùch thöùc bieåu hieän. Taùc giaû luoân luoân chuù yù ñeán söï ñoät ngoät trong caùch trình baøy maâu thuaãn vaø taïo khoaûng troáng cho trí tueä cuûa ngöôøi ñoïc töï vaän ñoäng, töï lieân töôûng vaø suy ngaãm ñeå tìm ra aån yù ñeå giaûi nhöõng haøm ngoân. Ñoù laø caùi cöôøi caøng nghó thì caøng ngaám vaø caøng ngaám laïi caøng ñau. - Ñaây cuõng coøn laø tieáng cöôøi nhieàu saéc ñieäu, coù caû söï khinh thò keû thuø cuûa moät ngöôøi caùch maïng laãn noãi ñau cuûa ngöôøi daân maát nöôùc, chaát thaâm thuyù cuûa ngöôøi thoâng thuoäc kinh söû laãn veà tinh nghòch, treû trung cuûa tuoåi thanh nieân. Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 154 c) Taùc phaåm coøn loâi cuoán ngöôøi ñoïc bôûi moät loái daãn chuyeän ñoäc ñaùo, laï thöôøng. Khoâng heà ñôn ñieäu, ñôn thanh. Vi haønh luoân luoân laø söï luaân chuyeån, ñan xen cuûa nhieàu gioïng noùi, nhieàu gioïng keå. Cuøng vôùi söï bieán ñoåi khoân löôøng cuûa tình huoáng, söï bieán ñoåi khoâng ngöøng cuûa gioïng vaên ñaõ khieán veû ñeïp cuûa taùc phaåm luoân thay ñoåi mau leï, luoân bieán hoùa linh ñoäng, nhö trong oáng kính vaïn hoa. Vaø ñoù laø ñieàu raát hieám coù, trong nhöõng taùc phaåm töï söï cuûa vaên hoïc nöôùc ta thôøi aáy. d) Do ñoái töôïng vaän ñoäng caùch maïng cuûa Vi haønh laø dö luaän Phaùp, Chaâu AÂu vaø theá giôùi neân Vi haønh coøn söû duïng nhieàu thuû phaùp ngheä thuaät maø phaûi qua moät thôøi gian nöõa môùi quen thuoäc ñöôïc vôùi baïn ñoïc Vieät Nam nhö döïng truyeän döôùi hình thöùc moät böùc thö göûi töø phöông xa kieåu Thö Ba Tö hay nhöõng böùc thö vieát töø coái xay gioù cuûa toâi voán khoâng xa laï vôùi coâng chuùng Phaùp; hoaëc söû duïng tình huoáng kieåu giaû trang nhö ñaõ noùi treân. Ñoù laø nhöõng hình thöùc coù theå laøm giaøu theâm di saûn vaên hoïc daân toäc Vieät Nam. III. KEÁT THUÙC VAÁN ÑEÀ: Nhö theá, coù theå noùi Vi haønh laø “moät keát tinh ngheä thuaät thuoäc loaïi xuaát saéc, theå hieän söï keát hôïp giöõa chính trò vaø vaên chöông trong söï nghieäp saùng taùc cuûa Baùc Hoà”. Qua Vi haønh, ta hieåu theâm moái quan heä giöõa vaên chöông vaø caùch maïng, ngheä thuaät vaø tuyeân truyeàn. Coù nhöõng luùc caùch maïng buoäc phaûi caàn ñeán vaên chöông nhö caàn ñeán moät vuõ khí pheâ phaùn coù theå goùp phaàn ñaéc löïc cho “söï pheâ phaùn baèng vuõ khí” (C.Maùc). Ngöôïc laïi, vaên chöông cuõng tìm thaáy ôû caùch maïng nguoàn caûm höùng, nhieät tình, söùc thuùc ñaåy noù tieán maïnh hôn. Chính moái quan heä töông hoã ñoù ñaõ laøm neân caû Nguyeãn AÙi Quoác – nhaø caùch maïng vó ñaïi vaø caû Nguyeãn AÙi Quoác – nhaø vaên coù bieät taøi, moät vó nhaân ñaõ töø muïc ñích laøm caùch maïng daân toäc maø trôû thaønh nhaø thô lôùn cuûa thôøi ñaïi. (Daøn baøi naøy ruùt töø ñeà 1 trong cuoán Daøn baøi Taäp laøm vaên 12 cuûa Vuõ Quoác Anh – Ñoã Kim Hoài Nguyeãn Quoác Tuùy – NXB Giaùo duïc,1995) Trong truyeän ngaén Vi haønh, nhaân vaät chính khoâng coù maët nhöng laïi hieän leân sinh ñoäng vaø ñaày aán töôïng, ñaït hieäu quaû ngheä thuaät cao, mang söùc toá caùo maïnh meõ. Ñoù laø nhôø söï saùng taïo ñoäc ñaùo cuûa Nguyeãn AÙi Quoác. Haõy phaân tích vaø chöùng minh * YEÂU CAÀU Phaân tích vaø chöùng minh roõ söï saùng taïo ñoäc ñaùo cuûa Nguyeãn AÙi Quoác trong ngheä thuaät döïng truyeän vaø xaây döïng nhaân vaät coù nhieàu bieän phaùp ngheä thuaät nhöng chuû yeáu maø cuõng taøi tình, ñaëc saéc nhaát laø taïo ra moät tình huoáng nhaàm laãn giöõa Khaûi Ñònh ñi “Vi haønh” vôùi taùc giaû khieán caâu chuyeän vöøa thuù vò, haáp daãn laïi coù taùc duïng chaâm bieám saâu cay, ñaû kích maïnh meõ. * BAØI LAØM “Ngaøy xöûa ngaøy xöa coù moät oâng vua hieàn vì muoán ñích thaân tai nghe maét thaáy daân coù baèng loøng mình khoâng, neân ñaõ vi haønh baèng caùch caûi trang laøm daân caøy ñi doø la khaép xöù…” Töø ngaøy coøn thô beù, toâi ñaõ naâng niu trong loøng mình hình aûnh moät vò vua anh minh cuøng nhöõng chuyeán vi haønh töø lôøi keå eâm eâm cuûa baø. Lôùn leân ñi hoïc, ñoïc teân truyeän ngaén “Vi Vaên – vi haønh -TTLT Vónh Vieãn 155 haønh” cuûa Nguyeãn AÙi Quoác, coâ beù hoàn nhieân trong saùng ngaøy naøo thöùc daäy trong toâi vôùi nieàm haøo höùng gaëp laïi vò vua quen thuoäc. Nhöng khoâng ngôø, ñoù laø moät chuyeän nhaàm laãn maø qua ñoù, chaân dung moät oâng vua buø nhìn döôùi thôøi phong kieán Vieät Nam muïc roãng, öôn heøn hieän leân “sinh ñoäng vaø ñaày aán töôïng” töø nhieàu ñieåm nhìn “ñaït hieäu quaû ngheä thuaät cao” nhôø söï saùng taïo ñoäc ñaùo cuûa taùc giaû. Chöùng kieán chaân dung aáy, coù moät chuùt gì vôõ ra trong toâi. Hoùa ra, truyeàn thuyeát coå tích daønh cho theá giôùi treû thô laø moät chuyeän; hieän thöïc lòch söû sau naøy laø moät chuyeän hoaøn toaøn khaùc. Vô ùi Khaûi Ñònh teân vua bòp bôïm, hai chöõ “Vi haønh” thieâng lieâng ñaõ ñöôïc “AÂu hoùa”, “hieän ñaïi hoùa”. Vaø taùc giaû cuûa truyeän ngaén naøy khoâng nhaèm keå cho treû thô maø keå cho moät coâ em hoï phieám ñònh nhaèm nhieàu ñoái töôïng “vôùi moät duïng yù chính trò roõ reät” (Nguyeãn Ñình Chuù) Naêm 1922, vua buø nhìn Khaûi Ñònh sang Phaùp döï cuoäc ñaáu xaûo thuoäc ñòa. Nhaân dòp naøy, naêm 1923, Hoà Chí Minh vôùi buùt danh Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ vieát moät loaït taùc phaåm ñaêng treân baùo coâng khai nhaèm chaâm bieám Khaûi Ñònh. Vôùi “Vi haønh”, taùc giaû ñaõ laät taåy chaân töôùng teân vua naøy töø meõ ngoaøi ñeán baûn chaát xaáu xa, heøn haï cuûa haén baèng moät ngheä thuaät heát söùc ñoäc ñaùo. Neáu Nguyeãn Ñaêng Maïnh töøng cho raèng “tình huoáng truyeän nhö moät töù thô… Noù gioáng nhö moät thöù nöôùc röûa aûnh seõ laøm noåi hình noåi saéc nhaân vaät, laøm noåi baät vaán ñeà, tö töôûng taùc giaû” thì ôû Vi haønh, Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ saùng taïo ra tình huoáng “oaùi oaêm, vöøa vui vöøa taïo ñöô ïc hieäu quaû chaâm bieám saâu cay”. Ñoù laø tình huoáng nhaàm laãn ñôn giaûn maø raát hôïp lí, lung linh nhieàu aùnh saùng baát ngôø, taùc ñoäng maïnh vaøo aán töôïng ngöôøi ñoïc. Töø söï nhaàm laãn cuûa ñoâi trai gaùi ngöôøi Phaùp ñeán söï nhaàm laãn cuûa caû quaàn chuùng nhaân daân, chính phuû Phaùp töôûng ngöôøi da vaøng naøo cuõng laø Khaûi Ñònh, chaân töôùng Khaûi Ñònh caøng luùc caøng hieän leân roõ neùt… Tröôùc heát laø khoaûnh khaéc ngaén nguûi treân moät toa xe ñieän. Ngöôøi hieåu tieáng Phaùp thì bò cho laø chaúng bieát gì. Ngöôøi khoâng phaûi laø vua laïi bò nhaän laàm laø Hoaøng thöôïng ñi “Vi haønh”. Taùc giaû – ngöôøi bò nhaän laàm aáy ñaønh laúng laëng chòu ñöïng caëp maét ma maûnh, toø moø, nhöng laïi ra boä khoâng nhìn gì caû cuûa hoï ñeå laéng nghe vaø nghó ngôïi. Cuõng chæ taïi caùi muõi teït, caùi nöôùc da vaøng buûng nhö voû chanh – ñaëc ñieåm chung cuûa ngöôøi Vieät Nam! Thaùi ñoä kyø thò chuûng toäc phaân bieät maøu da ñaõ khieán ñoâi trai gaùi ngöôøi Phaùp cuõng nhö bao ngöôøi khaùc trong xaõ hoäi Phaùp luùc aáy coi Khaûi Ñònh nhö moät “hieän töôïng laï”. Theâm caùi maùc “Hoaøng thöôïng”, theâm trang phuïc loá laêng. Khaûi Ñònh trôû thaønh trung taâm chuù yù! Moät “anh vua” muõi teït, maét xeách, nöôùc da vaøng buõng nhö voû chanh, ñeo leân ngöôøi ñuû caû boä luïa laø, haït cöôøm, caùc ngoùn
File đính kèm:
B21E5084d01.pdf
