Đề cương ôn tập môn Sinh học khối 8 - Kì i

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN SINH HỌC KHỐI 8 HỌC KÌ I
Phản xạ là gì? Cho một số ví dụ ?
Phản xạ là phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần kinh trả lời các kích thích của môi trường.
Ví dụ: 
Thức ăn chạm vào lưỡi thì tiết nước bọt
Ánh sáng chiếu vào mắt nhắm lại.
Cung phản xạ là gì? Vòng phản xạ là gì? Phân biệt?
Cung phản xạ: là con đường mà luồng xung thần kinh từ cơ quan thụ cảm qua trung ương thần kinh đến cơ quan phản ứng.
Vòng phản xạ: luồng xung thần kinh và và đường phản hồi tạo nên vòng phản xạ.
Phân biệt:
Cung phản xạ
Vòng phản xạ
Chi phối một phản ứng
Mang nhiều tính năng
Thời gian ngắn
Chi phối nhiều phản ứng
Có thể có sự tham gia của ý thức
thời gian kéo dài
Cấu tạo và chức năng của nơron?
Cấu tạo: bao gồm thân, nhân, sợi trục, sợi nhánh, bao mielin và cúc ximap.
Chức năng: Cảm ứng và dẫn truyền.
Bộ xương người được chia thành các phần nào? chức năng bộ xương người? Đặc điểm của từng loại khớp?
Bộ xương người chia thành 3 phần: Xương đầu, xương thân và xương chi. Các xương liên hệ nhau bởi khớp xương.
Chức năng bộ xương: nâng đỡ, bảo vệ cơ thể, là nơi bám của các cơ.
Đặc điểm của từng loại khớp:
+ Khớp bất động: là loại khớp không thể cử động được.
+ Khớp bán động là loại khớp cử động hạn chế.
+ Khớp động: Là loại khớp cử động dễ dàng nhờ hai đầu xương có sụn bao đầu khớp nằm trong bao chứa dịch khớp.
Trình bày cấu tạo và chức năng của xương dài? 
Các phần của xương
Cấu tạo
Chức năng
Đầu xương
Sụn bọc đầu xương
Mô xương xốp: gồm các nan xương
Giảm ma sát
Phân tán lực + Tạo các ô chứa tuỷ đỏ
Thân xương
Màng xương
Mô xương cứng
Khoang xương
Giúp xương to ra về bề ngang
Chịu lực
Chứa tuỷ đỏ ở trẻ em và tuỷ vàng ở người lớn
Thành phần hoá học của xương? Xương to ra do đâu? Dài ra do đâu?
Thành phần hoá học của xương bao gồm hai phần chính:
Cốt giao: làm cho xương có tính mềm dẻo
Muối khoáng: Làm cho xương bền chắc.
Xương to ra là do sự phân chia tế bào ở màng xương
Xương dài ra là do sự phân chia tế bào ở lớp sụn tăng trưởng.
Trình bày cấu tạo và tính chất của cơ? Thế nào là sự co cơ? Ý nghĩa?
Cấu tạo:
Mỗi bắp cơ gồm nhiều bó cơ, mỗi bó cơ gồm nhiều tế bào cơ. Tế bào cơ được cấu tạo từ các tơ cơ gồm tơ cơ mảnh và tơ cơ dày.
Tính chất: 
Tính chất cơ bản của cơ là co và giãn.
Cơ co khi có sự kích thích từ môi trường ngoài.
Sự co cơ là khi tơ cơ mảnh xuyên sâu vào vùng phân bố của tơ cơ dày làm cho cơ ngắn lại.
Ý nghĩa: Làm cho xương cử động dẫn đến sự vận động của cơ thể.
Phân tích những đặc điểm của bộ xương và hệ cơ người thích nghi với tư thế đứng thẳng và lao động?
Hộp sọ phát triển
Lồng ngực nở rộng sang hai bên.
Cột sống cong ở 4 chổ
Xương chậu nở, xương đùi lớn.
Cơ mông, cơ đùi, cơ bắp chân phát triển.
Bàn chân hình vòm, xương gót chân phát triễn.
Chi trên có các khớp linh hoạt, ngón cái đối diện với các ngón còn lại.
Cơ vận động cánh tay, cẳng tay, bàn tay và đặc biệt cơ vận động ngón cái phát triển.
Máu gồm những thành phần cấu tạo nào? Nêu chức năng của hồng cầu và huyết tương?
Máu gồm huyết tương (55%) và các tế bào máu (45%). Các tế bào máu bao gồm: Hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.
Vai trò của huyết tương 
Duy trì máu ở trạng thái lỏng để lưu thông dễ dàng trong mạch
Vận chuyển các chất dinh dưỡng, các chất cần thiết khác và các chất thải.
Vai trò của hồng cầu : Vận chuyển oxy và cacbonic
Môi trường trong cơ thể gồm những thành phần nào? Vai trò của môi trường trong cơ thể ?
Môi trường trong cơ thể gồm: Máu, nước mô và bạch huyết.
Môi trường trong cơ thể giúp tế bào thường xuyên liên hệ với môi trường ngoài trong quá trình trao đổi chất.
Miễn dịch là gì? Thế nào là miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân tạo?
Miễn dịch là khả năng cơ thể không bị mắc một bệnh nào đó
Miễn dịch tự nhiên: là hiện tượng cơ thể không mắc một số bệnh hoặc không mắc lại bệnh đã từng nhiễm.
Miễn dịch nhân tạo: Là khi người được tiêm vacxin phòng bệnh nào đó thì không mắc bệnh.
Tiểu cầu đã tham gia bảo vệ cơ thể chống mất mau như thế nào? Ý nghĩa của sự đông máu?
Khi mạch máu bị đứt, tiểu cầu vỡ giải phóng enzym ra huyết tương để hình thành các tơ máu ->một búi tơ máu to ôm giữ các tế bào thành một khối máu đông bịt kín vết thương.
Ý nghĩa: Hạn chế chảy máu và chống mất máu cho cơ thể. 
Các nhóm máu ở người? Nguyên tắc truyền máu?
Ở người có các nhóm máu sau:
+ Nhóm máu O
+ Nhóm máu A
+ Nhóm máu B
+ Nhóm máu AB
Nguyên tắc truyền máu: Khi truyền máu cần chú ý:
+ Xét nghiệm để lựa chọn loại máu truyền cho phù hợp ( Kháng nguyên trong hồng cầu của người cho và kháng thể trong huyết tương của người nhận)
+ Tránh nhận máu đã nhiễm các tác nhân gây bệnh.
Mô tả đường đi của máu trong vòng tuần hoàn lớn và nhỏ? Vai trò?
Vòng tuần hoàn nhỏ: máu đỏ thẩm đi từ tâm thất phải đi theo động mạch phổi đến phổi, thải CO2 và nhận O2, máu trở thành máu đỏ tươi theo tĩnh mạch phổi trở về tâm nhĩ trái.
Vòng tuần hoàn lớn: Máu đỏ tươi từ tâm thất trái theo động mạch chủ đến các cơ quan. Cung cấp O2 và chất dinh dưỡng, nhận CO2 và chất bã, máu trở thành máu đỏ thẩm theo tĩnh mạch chủ trên và tĩnh mạch chủ dưới trở về tâm nhĩ phải.
Vai trò: thực hiện chu trình luân chuyển môi trường trong cơ thể và tham gia bảo vệ cơ thể.
Chu kì co giãn của tim?
Tim co giãn theo chu kỳ, mỗi chu kỳ gồm 3 pha: Pha nhĩ co, pha thất co, pha giãn chung. sự phối hợp hoạt động của các thành phần cấu tạo tim qua ba pha làm cho máu được bơm theo một chiều từ tâm nhĩ vào tâm thất và từ tâm thất vào động mạch.
Cấu tạo tim?
Tim được cấu tạo bởi các cơ tim và mô liên kết, tạo thành các ngăn tim và các van tim (van nhĩ thất, van động mạch)
Các ngăn tim co
Nơi máu được bơm tới
Tâm nhĩ trái co
Tâm thất trái
Tâm nhĩ phải co
Tâm thất phải
Tâm thất trái co
Vòng tuần hoàn lớn
Tâm thất phải co
Vòng tuần hoàn nhỏ
Cấu tạo của mạch máu?
Các loại mạch máu
Cấu tạo
Chức năng
Động mạch
Thành gồm 3 lớp với lớp mô liên kết và lớp cơ trơn dày
Lòng hẹp hơn lòng tĩnh mạch
Dẫn máu từ tim đến các cơ quan với vận tốc cao và áp lực lớn
Tĩnh mạch
Thành cũng có 3 lớp nhưng lớp mô LK và cơ trơn mỏng hơn động mạch
Lòng rộng hơn ĐM
Có van một chiều ở TM chủ dưới
Dẫn máu từ khắp các tế bào của cơ thể về tim với vận tốc và áp lực nhỏ.
Mao mạch
Nhỏ phân nhánh nhiều
Thành mỏng chỉ gồm một lớp biểu bì.
Lòng hẹp
Toả rộng đến từng tế bào của các mô, tạo điều kiện cho sự trao đổi chất với các tế bào.
Sự vận chuyển máu qua hệ mạch:
Nhờ 1 sức đẩy do tim tạo ra (tâm thất co). Sức đẩy này tạo nên một áp lực trong mạch máu, gọi là huyết áp ( huyết áp tối đa khi tâm thất co và tối thiểu khi tâm thất dãn) và vận tốc máu trong mạch.
Vệ sinh tim mạch: 
Cần khắc phục và hạn chế các nguyên nhân làm tăng nhịp tim và huyết áp không mong muốn
Tiêm phòng các bệnh có hại cho tim
Hạn chế các thức ăn có hại cho tim mạch
Cần rèn luyện tim mạch thường xuyên, đều đặn, vừa sức bằng các hình thức thể dục, thể thao
Hô hấp là gì? Hô hấp gồm những giai đoạn chủ yếu nào ?
Hô hấp là quá trình không ngừng cung cấp Oxy cho các tế bào của cơ thể và loại CO2 do tế bào thải ra khỏi cơ thể.
Quá trình hô hấp bao gồm : sự thở, trao đổi khí ở phổi và trao đổi khí ở các tế bào.
Đặc điểm cấu tạo của các cơ quan hô hấp ? (bảng 20 trang 66 SGK)
Thông khí ở phổi ?
Không khí ở phổi cần thường xuyên thay đổi thì mới có đủ Oxy cung cấp liên tục cho máu đưa đến các tế bào. Hít vào và thở ra nhịp nhàng giúp cho phổi được thông khí.
Cử động hô hấp gồm một lần hít vào + một lần thở ra. Số cử động hô hấp trong một phút gọi là nhịp hô hấp.
Hít vào và thở ra được thực hiện nhờ lồng ngực và các cơ hô hấp.
Trao đổi khí ở phổi và tế bào ? Vệ sinh hô hấp ?
Trao đổi khí ở phổi : Gồm sự khuếch tán của O2 từ không khí ở phế nang vào máu và CO2 máu vào không khí ở phế nang
Trao đổi khí ở tế bào : Gồm sự khuếch tán của O2 từ máu vào tế bào và CO2 từ tế bào vào máu
Vệ sinh hô hấp :
Các tác nhân gây hại đường hô hấp :Bảng 22 (trang 72)
Vệ sinh hô hấp (trang 72,73)
Thức ăn và sự tiêu hoá :
Hoạt động tiêu hoá thực chất là biến đổi thức ăn thành các chất dinh dưỡng mà cơ thể hấp thụ được qua thành ruộc và thải bỏ các chất thừa không thể hấp thụ được.
:
Tiêu hoá ở khoang miệng
Thức ăn được đưa vào miệng sẽ diễn ra các hoạt động sau:
Tiết nước bọt 
Nhai
Đảo trộn thức ăn
Hoạt động của enzim amilaza trong nước bọt
Tạo viên thức ăn
Biến đổi hoá học:
Đường mantozo
kiềm, 370
Tinh bột (chín)
Tiêu hoá ở ruột non:
Thức ăn xuống đến ruột non được biến đổi tiếp về mặt hoá học là chủ yếu .Nhờ có nhiều tuyến tiêu hoá hỗ trợ như gan,tuy, các tuyến ruột , nên ở ruột non có đủ các loại enzim phân giải các phân tử phức tạp của thức ăn (gluxit , lipit , protêin) thành các chất dinh dưỡng có thể hấp thụ được (đường đơn , glixêrin và axít béo , axít amin.
Sự hấp thụ chất dinh dưỡng:
Chủ yếu diễn ra ở ruột non. Lớp niêm mạc ruột non có các nếp gấp với các lông ruột và lông cực nhỏ làm cho diện tích bề mặt bên trong của nó tăng khoãng 600 lần so với diện tích mặt ngoài. Ruột non đạt tới 400-500 m2
Hai con đường hấp thụ:
Đường máu : đường mantôzơ , axit amin , 30% lipit , một số chất độc
Đường bạch huyết : các vitamin tan trong dầu , 70% lipit .
Các chất được hấp thụ tuy đi theo hai đường nhưng cuối cùng vẫn được hoà chung và phân phối đến các tế bào cơ thể
Vệ sinh hệ tiêu hoá:
Tác nhân gây hại : các vi sinh vật gây bệnh , các chất độc hại trong thức ăn đồ uống , ăn không đúng cách.
Vệ sinh : cần hình thành các thòi quen ăn uống hợp vệ sinh , ăn khẩu phần ăn hợp lý , ăn uống đúng cách và vệ sinh răng miệng sau khi ăn đễ bảo vệ hệ tiêu hoá tránh các tác nhân có hại và hoạt động tiêu hoá có hiệu quả
Xem trang 97 , 98
Mục tiêu bài thực hành sơ cứu cầm máu:
Phân biệt vết thương làm tổn thương tĩnh mạch, động mạch hay chỉ là mao mạch
Rèn kĩ năng băng bó hoặc làm garo và biết những quy định khi đặt garo
Mục tiêu bài thực hành tìm hiểu hoạt động của enzym:
Biết đặt các thí nghiệm để tìm hiểu những điều kiện đảm bảo cho enzym hoạt động
biết rút ra kết luận từ kết quả so sánh giữa thí nghiệm với đối chứng.
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP HỌC KÌ II
	-Môn: Sinh Học	-Lớp: 8
C©u 1: Bµi tiÕt ®ãng vai trß quan träng nh­ thÕ nµo víi c¬ thÓ sèng ? HÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo?
- Bµi tiÕt lµ qu¸ tr×nh läc vµ th¶i ra m«i tr­êng ngoµi c¸c chÊt c¨nj b· do ho¹t ®éng trao ®æi chÊt cña tÕ bµo th¶i ra, mét sè chÊt thõa ®­a vµo c¬ thÓ qu¸ liÒu l­îng ®Ó duy tr× tÝnh æn ®Þnh cña m«i tr­êng trong, lµm cho c¬ thÓ kh«ng bÞ nhiÔm ®éc, ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng diÔn ra b×nh th­êng.
- C¬ quan bµi tiÕt gåm: phæi, da, thËn (thËn lµ c¬ quan bµi tiÕt chñ yÕu). Cßn s¶n phÈm cña bµi tiÕt lµ CO2; må h«i; n­íc tiÓu.
- HÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu gåm: thËn, èng dÉn n­íc tiÓu, bãng ®¸i vµ èng ®¸i.
- ThËn gåm 2 triÖu ®¬n vÞ thËn cã chøc n¨ng läc m¸u vµ h×nh thµnh n­íc tiÓu. Mçi ®¬n vÞ chøc n¨ng gåm cÇu thËn (thùc chÊt lµ 1 bói mao m¹ch), nang cÇu thËn (thùc chÊt lµ hai c¸i tói gåm 2 líp bµo quanh cÇu thËn) vµ èng thËn.
C©u 2: Tr×nh bµy qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu ë c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng cña thËn ? Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu lµ g× ?
- Sù t¹o thµnh n­íc tiÓu gåm 3 qu¸ tr×nh:
+ Qua tr×nh läc m¸u ë cÇu thËn: m¸u tíi cÇu thËn víi ¸p lùc lín t¹o lùc ®Èy n­íc vµ c¸c chÊt hoµ tan cã kÝch th­íc nhá qua lç läc (30-40 angtron) trªn v¸ch mao m¹ch vµo nang cÇu thËn (c¸c tÕ bµo m¸u vµ pr«tªin cã kÝch th­íc lín nªn kh«ng qua lç läc). KÕt qu¶ t¹o ra n­íc tiÓu ®Çu trong nang cÇu thËn.
+ Qu¸ tr×nh hÊp thô l¹i ë èng thËn: n­íc tiÓu ®Çu ®­îc hÊp thô l¹i n­íc vµ c¸c chÊt cÇn thiÕt (chÊt dinh d­ìng, c¸c ion cÇn cho c¬ thÓ...).
+ Qu¸ tr×nh bµi tiÕt tiÕp (ë èng thËn): HÊp thô chÊt cÇn thiÕt, bµi tiÕt tiÕp chÊt thõa, chÊt th¶i t¹o thµnh n­íc tiÓu chÝnh thøc.
- Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu lµ qu¸ tr×nh läc m¸u.
C©u 3 : Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña da ?
- Da cÊu t¹o gåm 3 líp:
+ Líp biÓu b× gåm tÇng sõng vµ tÇng tÕ bµo sèng.
+ Líp b× gåm sîi m« liªn kÕt vµ c¸c c¬ quan.
+ Líp mí d­íi da gåm c¸c tÕ bµo mì.
Chøc n¨ng cña da:
- B¶o vÖ c¬ thÓ: chèng c¸c yÕu tè g©y h¹i cña m«i tr­êng nh­: sù va ®Ëp, sù x©m nhËp cña vi khuÈn, chèng thÊm n­íc tho¸t n­íc. §ã lµ do ®Æc ®iÓm cÊu t¹o tõ c¸c sîi cña m« liªn kÕt, líp mì d­íi da vµ tuyÕn nhên. ChÊt nhên do tuyÕn nhên tiÐt ra cßn cã t¸c dông diÖt khuÈn. S¾c tè da gãp phÇn chèng t¸c h¹i cña tia tö ngo¹i.
- §iÒu hoµ th©n nhiÖt: nhê sù co d·n cña mao m¹ch d­íi da, tuyÕn må h«i, c¬ co ch©n l«ng, líp mì d­íi da chèng mÊt nhiÖt.
- NhËn biÕt kÝch thÝch cña m«i tr­êng: nhê c¸c c¬ quan thô c¶m.
- Tham gia ho¹t ®éng bµi tiÕt qua tuyÕn må h«i.
- Da cßn lµ s¶n phÈm t¹o nªn vÎ ®Ñp cña con ng­êi.
C©u 4: Tr×ng bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n¬ron ?
a. CÊu t¹o cña n¬ron gåm:
+ Th©n: chøa nh©n.
+ C¸c sîi nh¸nh: ë quanh th©n.
+ 1 sîi trôc: dµi, th­êng cã bao miªlin (c¸c bao miªlin th­êng ®­îc ng¨n c¸ch b»ng eo R¨ngvªo tËn cïng cã cóc xinap – lµ n¬i tiÕp xóc gi÷a c¸c n¬ron.
b. Chøc n¨ng cña n¬ron:
+ C¶m øng(h­ng phÊn)
+ DÉn truyÒn xung thÇn kinh theo mét chiÒu (tõ sîi nh¸nh tíi th©n, tõ th©n tíi sîi trôc).
C©u 5: Tr×nh bµy c¸c bé ph©n cña hÖ thÇn kinh vµ thµnh phÇn cÊu tao cña chóng ?
a. Dùa vµo cÊu t¹o hÖ thÇn kinh gåm: 
+ Bé phËn trung ­¬ng gåm bé n·o t­¬ng øng.
+ Bé phËn ngo¹i biªn gåm d©y thÇn kinh vµ c¸c h¹ch thÇn kinh.
+ D©y thÇn kinh: d©y h­íng t©m, li t©m, d©y pha.
b. Dùa vµo chøc n¨ng, hÖ thÇn kinh ®­îc chia thµnh:
+ HÖ thÇn kinh vËn ®éng (c¬ x­¬ng) ®iÒu khiÓn sù ho¹t ®éng cña c¬ v©n (lµ ho¹t ®éng cã ý thøc).
+ HÖ thÇn kinh sinh d­ìng: ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan sinh d­ìng vµ c¬ quan sinh s¶n (lµ ho¹t ®éng kh«ng cã ý thøc).
C©u 6: Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tuû sèng ?
a. CÊu t¹o ngoµi: 
- Tuû sèng n»m trong cét sèng tõ ®èt cæ thøc I ®Õn th¾t l­ng II, dµi 50 cm, h×nh trô, cã 2 phµn ph×nh (cæ vµ th¾t l­ng), mµu tr¾ng, mÒm.
- Tuû sèng bäc trong 3 líp mµng: mµng cøng, mµng nhÖn, mµng nu«i. C¸c mµng nµy cã t¸c dông b¶o vÖ, nu«i d­ìng tuû sèng.
b. CÊu t¹o trong: 
- ChÊt x¸m n»m trong, h×nh ch÷ H (do th©n, sîi nh¸nh n¬ron t¹o nªn) lµ c¨n cø (trung khu) cña c¸c PXK§K.
- ChÊt tr¾ng ë ngoµi (gåm c¸c sîi trôc cã miªlin) lµ c¸c ®­êng dÉn truyÒn nèi c¸c c¨n cø trong tuû sèng víi nhau vµ víi n·o bé.
C©u 7: T¹i sao nãi d©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha ?
- Cã 31 ®«i d©y thÇn kinh tuû.
- Mçi d©y thÇn kinh tuû ®­îc nèi víi tuû sèng gåm 2 rÔ:
+ RÔ tr­íc (rÔ vËn ®éng) gåm c¸c bã sîi li t©m.: dÉn truyÒn xung thÇn kinh vËn ®éng tõ trung ­¬ng ®i ra c¬ quan ®¸p øng 
+ RÔ sau (rÔ c¶m gi¸c) gåm c¸c bã sîi h­íng t©m.dÉn truyÒn xung thÇn kinh c¶m gi¸c tõ c¸c thô quan vÒ trung ­¬ng 
- C¸c rÔ tuû ®i ra khái lç gian ®èt sèng nhËp l¹i thµnh d©y thÇn kinh tuû.
=> D©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha: dÉn truyÒn xung thÇn kinh theo 2 chiÒu.
C©u 8: LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng trô n·o, n·o trung gian vµ tiÓu n·o
Trô n·o
N·o trung gian
TiÓu n·o
CÊu t¹o
Gåm: hµnh n·o, cÇu n·o vµ n·o trung gian
- ChÊt tr¾ng bao ngoµi
- ChÊt x¸m lµ c¸c nh©n x¸m
Gåm ®åi thÞ vµ d­íi ®åi thÞ
- §åi thÞ vµ c¸c nh©n x¸m vïng d­íi ®åi lµ chÊt x¸m.
- Vá chÊt x¸m n»m ngoµi
- ChÊt tr¾ng lµ c¸c ®­êng dÉn truyÒn liªn hÖ gi÷a tiÓu n·o víi c¸c phÇn kh¸c cña hÖ thÇn kinh.
Chøc n¨ng
§iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan sinh d­ìng: tuÇn hoµn, tiªu ho¸, h« hÊp.
§iÒu khiÓn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt vµ ®iÒu hoµ th©n nhiÖt
§iÒu hoµ vµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p.
C©u 9: Gi¶i thÝch v× sao ng­êi say r­îu th­êng cã biÓu hiÖn ch©n nam ®¸ ch©n chiªu trong lóc ®i ?
Khi uèng nhiÒu r­îu : r­îu ®· ng¨n c¶n, øc chÕ sù dÉn truyÒn qua xinap gi÷a c¸c tÕ bµo cã lتn quan ®Õn tiÓu n·o khiÕn sù phèi hîp c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p vµ gi÷ th¨ng b»ng cho c¬ thÓ bÞ ¶nh h­ëng.
C©u 10: M« t¶ cÊu t¹o cña ®¹i n·o ?
- ë ng­êi, ®¹i n·o lµ phÇn ph¸t triÓn nhÊt.
a. CÊu t¹o ngoµi:
- R·nh liªn b¸n cÇu chia ®¹i n·o thµnh 2 nöa b¸n cÇu n·o.
- C¸c r·nh s©u chia b¸n cÇu n·o lµm 4 thuú (thuú tr¸n, ®Ønh, chÈm vµ th¸i d­¬ng)
- C¸c khe vµ r·nh (nÕp gÊp) nhiÒu t¹o khóc cuén, lµm t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt n·o.
b. CÊu t¹o trong:
- ChÊt x¸m (ë ngoµi) lµm thµnh vá n·o, dµy 2 -3 mm gåm 6 líp.
- ChÊt tr¾ng (ë trong) lµ c¸c ®­êng thÇn kinh nèi c¸c phÇn cña vá n·o víi c¸c phÇn kh¸c cña hÖ thÇn kinh. HÇu hÕt c¸c ®­êng nµy b¾t chÐo ë hµnh tuû hoÆc tñy sèng. Trong chÊt tr¾ng cßn cã c¸c nh©n nÒn.
C©u 11: Tr×nh bµy sù gièng nhau vµ kh¸c nhau vÒ mÆt cÊu tróc vµ chøc n¨ng gi÷a hai ph©n hÖ giao c¶m vµ ®èi giao c¶m trong hÖ thÇn kinh sinh d­ìng ?
§Æc ®iÓm so s¸nh
ph©n hÖ giao c¶m 
Ph©n hÖ ®èi giao c¶m 
Gièng nhau
Chøc n¨ng
®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan néi t¹ng.
Kh¸c nhau 
Chøc n¨ng
 CÊu t¹o
Trung ­¬ng
Ngo¹i biªn gåm:
- H¹ch thÇn kinh
- N¬ron tr­ích¹ch
- N¬ ron sau h¹ch
- Chøc n¨ng ®èi lËp víi ph©n hÖ ®èi giao c¶m 
- C¸c nh©n x¸m n»m ë sõng bªn tuû sèng( tõ ®èt tuû ngùc I ®Õn ®èt tuû th¾t l­ng III)
- Chuçi h¹ch n»m gÇn cét sèng xa c¬ quan phô tr¸ch.
- Sîi trôc ng¾n
- Sîi trôc dµi
Chøc n¨ng ®èi lËp víi ph©n hÖ giao c¶m 
- C¸c nh©n x¸m n»m ë trô n·o vµ ®o¹n cïng tuû sèng.
- H¹ch n»m gÇn c¬ quan phô tr¸ch
- Sîi trôc dµi
- Sîi trôc ng¾n
C©u 12: M« t¶ cÊu t¹o cÇu m¾t nãi chung vµ mµng l­íi nãi riªng ?
1. CÊu t¹o cña cÇu m¾t : Gåm 3 líp : Mµng cøng(phÝa tr­¬s lµ mµng gi¸c), mµng m¹ch( cã nhiÒu m¹ch m¸u vµ c¸c tÕ bµo s¾c tè ®en) vµ mµng l­íi( chøa tÕ bµo thô c¶m thÞ gi¸c gåm tÕ bµi nãn vµ tÕ bµo que).
2. CÊu t¹o cña mµng l­íi
- Mµng l­íi gåm:
+ C¸c tÕ bµo nãn: tiÕp nhËn kÝch thÝch ¸nh s¸ng m¹nh vµ mµu s¾c.
+ TÕ bµo que: tiÕp nhËn kÝch thÝch ¸nh s¸ng yÕu.
+ §iÓm vµng (trªn trôc m¾t) lµ n¬i tËp trung c¸c tÕ bµo nãn, mçi tÕ bµo nãn liªn hÖ víi tÕ bµo thÇn kinh thÞ gi¸c qua 1 tÕ bµo 2 cùc gióp ta tiÕp nhËn h×nh ¶nh cña vËt râ nhÊt.
C©u 13 : Nªu c¸c tËt cña m¾t ? Nguyªn nh©n vµ c¸ch kh¾c phôc 
C¸c tËt cña m¾t
Nguyªn nh©n
C¸ch kh¾c phôc
CËn thÞ lµ tËt mµ m¾t chØ cã kh¶ n¨ng nh×n gÇn
- BÈm sinh: CÇu m¾t dµi
- Do kh«ng gi÷ ®óng kho¶ng c¸ch khi ®äc s¸ch (®äc gÇn) => thÓ thuû tinh qu¸ phång.
- §eo kÝnh mÆt lâm (kÝnh cËn).
ViÔn thÞ lµ tËt m¾t chØ cã kh¶ n¨ng nh×n xa
- BÈm sinh: CÇu m¾t ng¾n.
- Do thÓ thuû tinh bÞ l·o ho¸ (ng­êi giµ) => kh«ng phång ®­îc.
- §eo kÝnh mÆt låi (kÝnh viÔn).
C©u 14: Tai cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo ?
Tai gåm: Tai ngoµi, tai gi÷a vµ tai trong.
1. Tai ngoµi gåm:
- Vµnh tai (høng sãng ©m)
- èng tai (h­íng sãng ©m).
- Mµng nhÜ (truyÒn vµ khuÕch ®¹i ©m).
2. Tai gi÷a gåm:
- 1 chuçi x­¬ng tai ( truyÒn vµ khuÕch ®¹i sãng ©m).
- Vßi nhÜ (c©n b»ng ¸p suÊt 2 bªn mµng nhÜ).
3. Tai trong gåm 2 bé phËn:
- Bé phËn tiÒn ®×nh vµ c¸c èng b¸n khuyªn cã t¸c dông thu nhËn c¸c th«ng tin vÒ vÞ trÝ vµ sù chuyÓn ®éng cña c¬ thÓ trong kh«ng gian.
- èc tai cã t¸c dông thu nhËn kÝch thÝch sãng ©m
+ èc tai x­¬ng (ë ngoµi)
+ èc tai mµng (ë trong) gåm mµng tiÒn ®×nh ë phÝa trªn, mµng c¬ së ë phÝa d­íi vµ mµng bªn ¸p s¸t vµo x­¬ng èc tai. Mµng c¬ së cã 24000 sîi liªn kÕt. Trªn mµng c¬ së cã c¬ quan Coocti chøa c¸c tÕ bµo thô c¶m thÝnh gi¸c.
+ Gi÷a èc tai x­¬ng vµ mµng chøa ngo¹i dÞch, trong èc tai mµng chøa néi dÞch.
C©u 15: Ph©n biÖt ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vµ ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn ? 
Ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn 
Ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn 
Lµ ph¶n x¹ sinh ra ®· cã, kh«ng cÇn ph¶i häc tËp
Lµ ph¶n x¹ ®­îc h×nh thµnh trong ®êi sèng c¸ thÓ, lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh häc tËp, rÌn luyÖn.
Cã tÝnh chÊt loµi vµ di truyÒn ®­îc
ècC tÝnh chÊt c¸ thÓ vµ kh«ng di truyÒn ®­îc
Cã tÝnh bÒn v÷ng, tån t¹i suèt ®êi
Cã tÝnh t¹m thêi, cã thÓ mÊt ®i nÕu kh«ng ®­îc cñng cè.
X¶y ra t­¬ng øng víi kÝch thÝch
X¶y ra bÊt k× kh«ng t­¬ng øng víi kÝch thÝch.
Trung ­¬ng thÇn kinh n»m ë trô n·o vµ tuû sèng
Trung ­¬ng thÇn kinh n»m ë líp vë ®¹i n·o
VD: Ph¶n x¹ khãc, c­êi, chíp m¾t...
VD: Qua ng· t­ thÊy ®Ìn ®á dõng xe tr­íc v¹ch kÎ.
C©u 16: Sù h×nh thµnh vµ øc chÕ ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®èi víi ®êi sèng cña con ng­êi.
- PXK§K ®­îc h×nh thµnh ë trÎ míi sinh tõ rÊt sím.
- øc chÕ PXC§K x¶y ra nÕu PXC§K ®ã kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi ®êi sèng.
- Sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K lµ 2 qu¸ tr×nh thuËn nghÞch, quan hÖ mËt thiÕt víi nhau lµm c¬ thÓ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sèng lu«n thay ®æi.
- ë ng­êi: häc tËp, rÌn luyÖn c¸c thãi quen, c¸c tËp qu¸n tèt, nÕp sèng v¨n ho¸ chÝnh lµ kÕt qu¶ cña sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K.
C©u 17: TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt cã vai trß g× trong ®êi sèng con ng­êi ?
1. TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt lµ tÝn hiÖu g©y ra c¸c ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn cÊp cao.
- TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt gióp m« t¶ sù vËt, hiÖn t­îng. Khi con ng­êi ®äc, nghe cã thÓ t­ëng t­îng ra.
- TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh häc tËp (®ã lµ c¸c PXC§K).
2. TiÕng nãi vµ ch÷ viÕt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó con ng­êi giao tiÕp, trao ®æi kinh nghiÖm víi nhau.
C©u 18: Ph©n biÖt tuyÕn néi tiÕt víi tuyÕn ngo¹i tiÕt ?
§Æc ®iÓm so s¸nh
TuyÕn ngo¹i tiÕt
TuyÕn néi tiÕt
Gièng nhau
- C¸c tÕ bµo tuyÕn ®Òu t¹o ra c¸c s¶n phÈm tiÕt.
Kh¸c nhau:
- KÝch th­íc lín h¬n.
- Cã èng dÉn chÊt tiÕt ®æ ra ngoµi.
- L­îng chÊt tiÕt ra nhiÒu, kh«ng cã ho¹t tÝnh m¹nh.
- KÝch th­íc nhá h¬n.
- Kh«ng cã èng dÉn, chÊt tiÕt ngÊm th¼ng vµo m¸u.
- L­îng chÊt tiÕt ra Ýt, ho¹t tÝnh m¹nh.
C©u 19: Nªu vai trß vµ tÝnh chÊt cña hooc m«n?
- Hoocmon lµ s¶n phÈm tiÕt cña tuyÕn néi tiÕt.
1. TÝnh chÊt cña hoocmon: + Mçi hoocmon chØ ¶nh h­ëng tíi mét hoÆc mét sè c¬ quan x¸c ®Þnh.
 + Hoocmon cã ho¹t tÝnh sinh dôc rÊt cao.
 + Hoocmon kh«ng mang tÝnh ®Æc tr­ng cho loµi.
2. Vai trß cña hoocmon: + Duy tr× tÝnh æn ®Þnh cña m«i tr­êng bªn trong c¬ thÓ.
 + §iÒu hoµ c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ diÔn ra b×nh th­êng.
C©u 20: TuyÕn yªn cã vai trß nh­ thÕ nµo ? 
- TuyÕn yªn n»m ë nÒn sä, cã liªn quan tíi vïng d­íi ®åi.
- Gåm 3 thuú: truú tr­íc, thuú gi÷a, thuú sau.
- Chøc n¨ng:
+ Thuú tr­íc: TiÕt hoocmon kÝch thÝch ho¹t ®éng cña nhiÒu tuyÕn néi tiÕt kh¸c, ¶nh h­ëng ®Õn sù t¨ng tr­ëng, sù trao ®æi glucoz¬, chÊt kho¸ng.
+ Thuú sau: tiÕt hoocmon ®iÒu hoµ trao ®æi n­íc, sù co th¾t c¸c c¬ tr¬n (ë tö cung).
+ Thuú gi÷a; chØ ph¸t triÓn ë trÎ nhá, cã t¸c dông ®èi víi sù ph©n bè s¾c tè da.
- Ho¹t ®éng cña tuyÕn yªn chÞu sù ®iÒu khiÓn trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cña hÖ thÇn kinh.
C©u 21 : Vai trß cña tuyÕn gi¸p ?
- TuyÕn gi¸p n»m tr­íc sô gi¸p cña thanh qu¶n, nÆng 20 – 25 gam.
- TiÕt hoocmon tirçin (cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ ièt), cã vai trß quan träng trong trao ®æi chÊt vµ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ c¸c chÊt trong tÕ bµo.
- BÖnh liªn quan ®Õn tuyÕn gi¸p: bÖnh b­íu cæ, bÖnh baz¬®« (nguyªn nh©n, hËu qu¶ SGK).
- TuyÕn gi¸p vµ tuyÕn cËn gi¸p cã vai trß trao ®æi muèi canxi vµ photpho trong m¸u.
C©u 22: Tr×nh bµy chøc n¨ng cña c¸c hooc m«n tuyÕn tuþ ? 
- Chøc n¨ng cña tuyÕn tuþ:
+ Chøc n¨ng ngo¹i tiÕt: tiÕt dÞch tuþ (do c¸c tÕ bµo tiÕt dÞch tuþ).
+ Chøc n¨ng néi tiÕt: do c¸c tÕ bµo ®¶o tuþ thùc hiÖn.
- TÕ bµo anpha tiÕt glucag«n.
- TÕ bµo bªta tiÕt insulin.
Vai trß cña c¸c hoocmn tuyÕn tuþ:
+ insulin: lµm gi¶m ®­êng huyÕt khi ®­êng huyÕt t¨ng.
+ glucag«n: lµm t¨ng ®­êng huyÕt khi l­îng ®­êng trong m¸u gi¶m.
=> Nhê t¸c ®éng ®èi lËp cña 2 lo¹i hoocmon tuyÕn tuþ gióp tØ lÖ ®­êng huyÕt lu«n «n ®Þnh ®¶m b¶o ho¹t ®éng sinh lÝ diÔn ra b×nh th­êng.
C©u 23: Vai trß cña tuyÕn trªn th©n 
- VÞ trÝ; tuyÕn trªn thËn gåm 1 ®«i, n»m trªn ®Ønh 2 qu¶ thËn.
CÊu t¹o vµ chøc n¨ng:
- PhÇn vá: tiÕt c¸c hoocmon ®iÒu hoad c¸c muèi natri, kali. ®iÒu hoµ ®­êng huyÕt, lµm thay ®æi c¸c ®Æc tÝnh sinh dôc nam.
- PhÇn tuû: tiÕt a®rªnalin vµ noa®rªnalin cã t¸c dông ®iÒu hoµ ho¹t ®éng tim m¹ch vµ h« hÊp, cïng glucag«n ®iÒu chØnh l­îng ®­êng trong m¸u.
C©u 24: Tr×nh bµy chøc n¨ng cña tinh hoµn vµ buång trøng ? Nguyªn nh©n dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi c¬ thÓ ë tuæi dËy th× ë nam vµ n÷ ? Trong nh÷ng biÕn ®æi ®ã, biÕn ®æi nµo lµ quan träng cÇn l­u ý ?
*Tinh hoµn: + S¶n sinh ra tinh trïng.
 + TiÕt hoocmon sinh dôc nam testosteron.
- Hoocmon sinh dôc nam g©y biÕn ®æi c¬ thÓ ë tuæi dËy th× cña nam.
- Buång trøng: + S¶n sinh ra trøng.
 + TiÕt hoocmon sinh dôc n÷ ¬strogen
Hoocmon ¬strogen g©y ra biÕn ®æi c¬ thÓ ë tuæi dËy th× cña n÷.
hương III:Chuyển hoá vật chất và năng lượng trong tế bào
Bài 13:KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT TRONG TẾ BÀO 
A.Kiến thức cơ bản:
-Năng lượng được định nghĩa là khả năng sinh công. Năng lượng được chia thành 2 dạng chính: động năng(năng lượng sãn sàng sinh công), thế năng( năng lượng có tiềm năng sinh công).
-Năng lượng trong tế bào tồn tại chủ yếu là hóa năng, ngoài ra còn có điện năng, nhiệt năng
*** ATP là một hợp chất cao năng và được xem như đồng tiền năng lượng của tế bào.
Cấu trúc: gồm 3 thành phần: bazơnitơ ađenin, đường ribôzơ, 3 nhóm photphat. Trong đó, 2nhóm photphat cuối cùng chứa liên kết cao năng.
ATP truyền năng lượng cho các hợp chất khác thông qua chuyển nhóm photphat cuối cùng thành ADP và ngay lập tức ADP được gắn thêm nhóm photphat àATP
-Đồng hóa: Là quá trình tổng hợp chất hữu cơ từ các chất đơn giản đồng thời tích lũy năng lượng.
-Dị hóa: Là quá trình phân giải những chất hữu cơ thành những chất đơn giản, đồng thời giải phóng năng lượng.
=> Chuyển hóa vật chất luôn kèm theo chuyển hóa năng lượng.
B. Bài tập vận dụng:
1. Tại sao nói ATP là đồng tiền năng lượng của tế bào? ATP có vai trò gì?
- Vì ATP là chất giàu năng lượng và có khả năng nhường năng lượng chó các hợp chất kh