Đề cương ôn thi Sinh 9 - Học kỳ II

ĐỀ CƯƠNG ÔN THI SINH 9 HỌC KỲ II
Năm học: 2008-2009
Câu 1:
 Hiện tượng thoái hoá ở cây giao phấn là gì ? Nguyên nhân và cơ chế của hiện tượng thoái hoá ở cây giao phấn ?
Trả lời
Hiện tượng thoái hoá ở cây giao phấn:
+ Là hiện tượng mà các cá thể có sức sống kém dần , biểu hiện ở các dấu hiệu như phát triển chậm , chiều cao của cây và năng suất giảm dần , nhiều cây bị chết . Ở nhiều dòng bộc lộ các đặc điểm có hại như: Bạch tạng , thân lùn , bắp dị dạng , kết hạt ít , khả năng chống chịu kém.
Nguyên nhân và cơ chế của hiện tượng thoái hoá ở cây giao phấn :
* Nguyên nhân:
 Là do tự thụ phấn bắt buộc 
* Cơ chế: Thường cơ thể là những thể dị hợp . Ở gen dị hợp , các gen lặn thường là gen xấu , không có điều kiện để biểu hiện kiểu hình do bị gen trội lấn át . Khi tự thụ phấn bắt buộc tức kiểu gen dị hợp phải lai với nhau . Do quá trình phân li và tổ hợp của gen lặn dẫn đến đời con càng về sau càng có tỉ lệ đồng hợp ngày càng nhiều , trong đó có thể đồng hợp lặn biểu hiện kiểu hình xấu.
Câu 2: 
Khái niệm ưu thế lai ? Giải thích nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai .
Trả lời
* Khái niệm ưu thế lai :
- Ưu thế lai là hiện tượng con lai F1 có sức sống cao hơn bố mẹ chúng , thể hiện ở các đặc điểm như : Sinh trưởng nhanh , phát triển mạnh , chống chịu tốt với các điều kiện của môi trường , các tính trạng vể hình thái và năng suất đều cao hơn trung bình giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội cả hai bố mẹ .
- Ưu thế lai thể hiện rõ nhất ở F1 , sau đó giảm dần qua các thế hệ 
* Nguyên nhân : 
Thường tính trạng về số lượng do nhiều gen trội quy định . Ở hai dạng bố mẹ thuần chủng , nhiều gen lặn ở trạng thái đồng hợp biểu lộ một số đặc tính xấu . Khi lai giữa chúng với nhau , con lai F1 đều ở trạng thái dị hợp về các cặp Gen và khi ấy , chỉ có gen trội có lợi mới được biểu hiện kiểu gen ở F1 .
Thí dụ : Một dòng mang hai gen trội lai với một dòng mang một gen trội có lợi , con lai sẽ mang
3 gen trội có lợi : P: AABBdd x aabbDD → F1 : AaBbDd 
Câu 3: 
 Lập bảng so sánh PP chọn lọc hàng loạt với chọn lọc cá thể về cách tiến hành , ưu , nhược và đối tượng thích hợp .
Trả lời
Chọn lọc hàng loạt
Chọn lọc cá thể 
Cách tiến hành 
Chọn rất nhiều cây con từ giống khởi đầu rồi trộn lẩn hạt của chúng với nhau .
Chọn một số cây con tốt nhất rồi để riêng ra 
Hạt của những cây được chọn mang gieo chung ở vụ sau rồi so sánh với giống đối chứng và giống khởi đầu để giữ lại 
Hạt của các cây được chọn gieo riêng lẽ từng dòng rồi so sánh các dòng với nhau , so sánh với giống khởi đầu với giống đối chứng để chọn dòng tốt nhất 
Ưu , nhược điểm
Dễ làm , ít tốn kém và có thể ứng dụng rộng rãi 
Công phu chặt chẽ , khó áp dụng rộng rãi
Chỉ dựa vào kiểu hình nên kết quả không ổn định và dễ nhầm lẫn với thường biến 
Có kết quả đánh giá kiểu hình với kiểm tra kiểu gen nên kết quả ổn định và có độ tin cậy cao 
Đối tượng thích hợp
Thích hợp với cả cây giao phấn và cây tự thụ
Thích hợp với cây tự thụ và cây sinh sản vô tính.
Câu 4:
Hãy nêu khái niệm và phân loại của môi trường và của nhân tố sinh thái 
Trả lời
* Môi trường sống của sinh vật:
- Môi trường là nơi sống của sinh vật, chứa những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, sự sinh trưởng và sự phát triển của sinh vật.
- Có bốn loại môi trưòng chủ yếu:
a. Môi trường đất: chuột chù, giun đất, vi sinh vật,
b. Môi trường nước: cá, tôm, cua, thủy sinh,
c. Môi trường cạn: chó, mèo, thực vật, rừng,
d. Môi trường sinh vật: bọ chét, chí, lãi,
* Nhân tố sinh thái của môi trường:
- Nhân số sinh thái là những yếu tố của môi trường tác động tới sự sống của sinh vật.
- Phân loại: 2 nhóm
a. Nhân tố vô sinh: gió, đất, nước,
b. Nhân tố hữu sinh:
+ Con người (có tư duy trừu tượng và lao động)
+ Sinh vật khác: sâu, bọ, vi sinh vật,
Câu 5:
 Giới hạn sinh thái là gì? Vẽ sơ đồ giới hạn nhiệt độ của một loài sinh vật.
Trả lời
- Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định. Nằm ngoài giới hạn này sinh vật sẽ yếu dần và chết.
- Nhân tố sinh thái vô sinh như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm... tác động lên đời sống của sinh vật. Nhân tố sinh thái hữu sinh gồm các cơ thể sống như vi khuẩn, nấm, thực vật, động vật. Các cơ thể sống này có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới các cơ thể sống khác ở xung quanh.
Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam
Câu 6:
Nêu ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống lên đời sống sinh vật và sự phân chia nhóm của động vật , thực vật theo nhân tố ánh sáng .
Trả lời
1.Ảnh hưởng của ánh sáng đối với thực vật:
 *Ánh sáng ảnh hưởng đến hình thái và hoạt động sinh lý (quang hợp, hô hấp, khả năng hút nước) của thực vật.
 vd: trùng roi xanh dùng ánh sáng để quang hợp. 
 - Thực vật được chia làm hai loại:
 + Cây ưa bóng: Trầu bà, phong lan, phát tài, cây lá lốt, cây tầm gửi
 + Cây vật ưa sáng: Thanh long.
* So sánh giữa cây sống ở nơi có nhiều ánh sáng và cây sống ở bóng râm:
Cây sống nơi quang đãng,
nhiều ánh sáng
Cây sống nơi bóng râm
- Lá có màu xanh nhạt, nhỏ, mô giậu phát triển, tầng cutin dày. 
- Thân to lớn nhưng thấp, tán lá rộng, cành cây phân bố đều, cành dưới to hơn cành trên. 
- Lá có màu xanh đậm, to, mô giậu kém phát triển, tầng cutin dày. 
- Thân nhỏ, cành tập trung ở phía trên. 
- Quang hợp mạnh hơn. 
 - Hiện tượng tỉa cành tự nhiên: Những cây mọc trong rừng thường có thân cao, thằng, nhưng cành chỉ tập trung ở phần ngọn cây để đón ánh sáng, các cành cây phía dưới sớm bị rụng lá
2. Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống động vật:
 * Ánh sáng ảnh hưởng tới hoạt động, khả năng sinh sản và sinh trưởng của nhiều loài động vật:
 + Nhịp điệu chiếu sáng ngày và đêm ảnh hưởng tới hoạt động của nhiều loài động vật: gà cỏ, chim bìm bịp, trâu, bòthường hoạt động kiếm ăn vào ban ngày, nhưng chích choè, cú mèo, chồn, sóc.lại hoạt động kiếm ăn vào lúc mặt trời lặn. 
 + Chim thường sinh sản vào mùa xuân và mùa hè. 
 *Động vật được chia làm hai loại:
 + Nhóm động vật ưa sáng: Trâu, bò, dê, cừu
 + Nhóm động vật ưa tối: Chích choè, chào mào, khứơu.
Câu 7: 
Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật ? Sự phân chia nhóm sinh vật theo nhiệt độ và độ ẩm?
Trả lời
I.Ảnh hưởng của nhiệt độ lên đời sống sinh vật:
- Đa số sinh vật sống trong khoảng từ 0 đến 500C.
- Nhiệt độ ảnh hưởng tới hình thái và hành động sinh lí của động, thực vật.
· Đặc điểm sinh vật sống ở xứ nóng và xứ ôn đới / xứ lạnh:
Xứ nóng
Xứ ôn đới / xứ lạnh
Thực vật
- Rễ dài
- Thân mọng nước
- Lá có tầng cutin dày, hạn chế thoát hơi nước.
VD: cây xương rồng
- Rụng lá mùa đông
- Thân có vỏ sần sùi (Giữ nhiệt)
VD: cây thông
Động vật
- Da dày
- Có vảy sừng
- Thận hấp thụ nước tốt
- Đào hang trong cát
- Kiếm mồi ban đêm
VD: thằn lằn
- Ngủ đông
- Có một số tập tính đặc biệt như cò đứng một chân để giảm tiếp xúc với cái lạnh môi trường.
VD: Gấu Bắc Cực
· Sinh vật biến nhiệt và sinh vật hằng nhiệt:
- Sinh vật biến nhiệt: Có nhiệt độ cơ thể phụ thuộc vào nhiệt độ của môi trường. 
Thuộc nhóm này có các vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật không xương sống, cá, ếch nhái, bò sát.
- Sinh vật hằng nhiệt có nhiệt độ cơ thể không phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường.
 Thuộc nhóm này bao gồm các động vật có tổ chức cơ thể cao như chim, thú và con người.
II. Ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống sinh vật:
- Một số ví dụ về sự ảnh hưởng của độ ẩm lên thực vật:
+ Cây sống nơi ẩm ướt, thiếu ánh sáng như ở dưới tán rừng, ven bờ suối trong rừng có phiến lá mỏng, bản lá rộng, mô giậu kém phát triển. Cây sống nơi ẩm ướt nhưng có nhiều ánh sáng như ven bờ ruộng, hồ ao có phiến lá hẹp.
+ Cây sống nơi khô hạn hoặc có cơ thể mọng nước, hoặc lá và thân cây tiêu giảm, lá biến thành gai.
- Thực vật chia làm 2 nhóm:
+ Thực vật ưa ẩm: Phong lan, rêu, dương xỉ, bèo,
+ Thực vật chịu hạn: Xương rồng, phi lao, thùy dương,...
- Động vật chia làm 2 nhóm:
+ Động vật ưa ẩm: Ếch, nhái, giun đất, cá, tôm,
+ Động vật ưa khô: Thằn lằn, lạc đà, rắn, cóc,
Câu 8:
Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật ?
Trả lời
* Quan hệ cùng loài:
 Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thể. Ví dụ: nhóm cây thông, nhóm cây bạch đàn, đàn kiến, bầy trâu... Các sinh vật trong một nhóm thường hỗ trợ hoặc cạnh tranh lẫn nhau.
 Gặp điều kiện bất lợi ( ví dụ: môi trường sống thiếu thức ăn hoặc nơi ở chật chội, số lượng cá thể tăng quá cao, con đực tranh giành nhau con cái...) các cá thể trong nhóm cạnh tranh nhau gay gắt, dẫn tới một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm.
* Quan hệ khác loài:
Quan hệ
Đặc điểm
Ví dụ
Hỗ trợ
Cộng sinh
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật.
Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp.
Hội sinh
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi cũng không có hại.
Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
Đối địch
Cạnh tranh
Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau.
Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm.
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu... từ sinh vật đó.
Giun đũa sống trong ruột người.
Sinh vật ăn sinh vật khác
Gồm các trường hợp: động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt con mồi, thực vật bắt sâu bọ...
Cây nắp ấm bắt côn trùng.
Câu 9: 
Trả lời:
* Quan hệ cùng loài:
 Các sinh vật cùng loài sống gần nhau, liên hệ với nhau, hình thành nên nhóm cá thể. Ví dụ: nhóm cây thông, nhóm cây bạch đàn, đàn kiến, bầy trâu... Các sinh vật trong một nhóm thường hỗ trợ hoặc cạnh tranh lẫn nhau.
 Gặp điều kiện bất lợi ( ví dụ: môi trường sống thiếu thức ăn hoặc nơi ở chật chội, số lượng cá thể tăng quá cao, con đực tranh giành nhau con cái...) các cá thể trong nhóm cạnh tranh nhau gay gắt, dẫn tới một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm.
* Quan hệ khác loài:
Quan hệ
Đặc điểm
Ví dụ
Hỗ trợ
Cộng sinh
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật.
Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp.
Hội sinh
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi cũng không có hại.
Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
Đối địch
Cạnh tranh
Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau.
Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm.
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu... từ sinh vật đó.
Giun đũa sống trong ruột người.
Sinh vật ăn sinh vật khác
Gồm các trường hợp: động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt con mồi, thực vật bắt sâu bọ...
Cây nắp ấm bắt côn trùng.
Câu 10:
Phân biệt khái niệm quần thể, quần xã và hệ sinh thái. Lấy ví dụ.
Trả lời:
Tên
Khái niệm
Ví dụ
Quần thể sinh vật
Là tập hợp những cá thể cùng loài, sinh sống trong một khoảng không gian nhất định. Những cá thể trong quần thể có khả năng sinh sản tạo ra thành những thế hệ mới.
Các cá thể chuột đồng sống trên một đồng lúa. các cá thể chuột đực và cái có khả năng giao phối với nhau sinh ra chuột con. Số lượng chuột phụ thuộc nhiều vào lượng thức ăn có trên cánh đồng.
Quần xã sinh vật
Là tập hợp những quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau, cùng sống trong một không gian nhất định. Các sinh vật trong quần xã có mối quan hệ gắn bó như một thể thống nhất và do vậy, quần xã có cấu trúc tương đối ổn định. Các sinh vật trong quần xã thích nghi với môi trường sống của chúng.
- Quần xã rừng mưa nhiệt đới.
- Quần xã rừng ngập mặn ven biển.
Hệ sinh thái
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và khu vực sống của quần xã( sinh cảnh). Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
Trong một khu rừng có nhiều loài lớn nhỏ khác nhau, các cây lớn đóng vai trò quan trọng là bảo vệ các cây nhỏ và động vật sống trong rừng. Động vật rừng ăn thực vật hoặc ăn thịt các loài động vật khác. Các sinh vật trong rừng phụ thuộc lẫn nhau và tác động với môi trường sống của chúng rất chặt chẽ tạo thành hệ sinh thái.
Câu 11:
Chuỗi và lưới thức ăn, vẽ sơ đồ chuỗi và lưới thức ăn của một hệ sinh thái nhất định?
Trả lời:
* Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắt xích trước, vừa là sinh vật bị mắt xích sau tiêu thụ.
VD: Cây cỏ ---> Chuột---> Cầy---> Đại bàng
* Lưới thức ăn: Trong tự nhiên, một loài sinh vật không phải chỉ tham gia vào một chuỗi thức ăn mà còn đồng thời tham gia vào các chuỗi thức ăn khác. Các chuỗi thức ăn có nhiều mắt xích chung tạo thành một lưới thức ăn.
Một lưới thức ăn của hệ sinh thái rừng
Câu 12:
Tác động của con người đối với môi trường qua các thời kì phát triển?Vai trò của con người trong việc làm suy thoái và cải tạo môi trường tự nhiên?
Trả lời:
I. Tác động của con người tới môi trường qua các thời kì phát triển của xã hội:
1. Thời kì nguyên thủy: (Từ hơn 10.000 năm trước)
- Săn bắt và hái lượm, phát hiện ra lửa
=> Tác động không đáng kể đối với tự nhiên.
2. Thời kì nông nghiệp: (Từ hơn 6.000 năm trước)
- Chăn nuôi, trồng trọt
=> Tác động khá nhiều đến thiên nhiên, tuy tạo ra nhiều giống vật nuôi, cây trồng nhưng lại phá hủy rừng làm đất canh tác, xói mòn đất, nhiều vùng rừng bị chuyển đổi thành khu dân cư.
3. Thời kì công nghiệp: (Từ thế kỉ XVIII)
- Chế tạo ra máy móc, cơ giới hóa nông nghiệp, phát triển công nghiệp và đô thị hóa
=> Tác động mạnh mẽ tới môi trường, phá đi nhiều thảm thực vật, gây ra xói mòn và thoái hóa đất, ô nhiễm môi trường, hạn hán, lụt lội. Điều đó làm mất cân bằng hệ sinh thái. Ngoài ra cũng có những ưu điểm như tạo ra giống sinh vật tốt, tạo ra phân bón, thuốc trừ sâu làm tăng sản lượng và khống chế bệnh.
II. Tác động của con người làm suy thoái môi trường tự nhiên:
Một trong những tác động lớn nhất của con người đối với môi trường tự nhiên đó là phá hủy thảm thực vật, gây ra biết bao hậu quả không lường được. Các hoạt động đốt rừng làm rẫy, khai thác khoáng sản, phát triển đô thị gây ra nhiều hậu quả như mất nhiều loài sinh vật, xói mòn đất, lũ lụt, ô nhiễm môi trường,
III. Vai trò con người trong việc bảo vệ và cải tạo môi trường tự nhiên:
Biện pháp khắc phục:
- Hạn chế gia tăng dân số quá nhanh.
- Sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Bảo vệ các loài sinh vật, phục hồi, trồng rừng mới.
- Kiểm soát, giảm thiểu các nguồn chất thải gây ô nhiễm.
- Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, tìm biện pháp cải tạo môi trường.
Câu 13:
Ô nhiễm môi trường, các tác nhân gây ô nhiễm môi trường và biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường.
Trả lời:
* Ô nhiễm môi trường
- Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi, gây tác hại tới đời sống con người và các sinh vật khác.
- Ô nhiễm chủ yếu do hoạt động của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên: núi lửa phun nhamthạch gây ra nhiều bụi bặm, thiên tai lũ lụt tạo điều kiện cho nhiều loài vi sinh vật gây bệnh phát triển...
* Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm
1. Ô nhiễm do các chất khí thải ra từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt
2. Ô nhiễm do hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học
3. Ô nhiễm do các chất phóng xạ
4. Ô nhiễm do các chất thải rắn
5. Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh
* Biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường
Tác dụng hạn chế
Ghi kết quả
Biện pháp hạn chế
1. Ô nhiễm không khí
a; b; d; e; g; k; l; m
a) Lắp đặt các thiết bị lọc khí cho các nhà máy.
b) Sử dụng nhiều năng lượng mới không sinh ra khí thải( năng lượng gió, mặt trời)
c) Tạo bể lắng và lọc nước thải
d) Xây dựng nhà máy xử lí rác
e) Chôn lấp và đốt cháy rác một cách khoa học
g) Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học để dự báo và tìm biện pháp phòng tránh
h) Xây dựng thêm nhà máy tái chế chất thải thành các nguyênliệu, đồ dùng...
i) Xây dựng công viên cây xanh, trồng cây
k) Giáo dục để nâng cao ý thức cho mọi người về ô nhiễm và cách phòng chống
l) Xây dựng nơi quản lí thật chặt chẽ các chất gây nguy hiểm cao
m) Kết hợp ủ phân động vật trước khi sử dụng để sản xuất khí sinh học
n) Sản xuất lương thực và thực phẩm an toàn
o) Xây dựng các nhà máy, xí nghiệp... ở xa khu dân cư
p) Hạn chế gây tiếng ồn của các phương tiện giao thông.
2. Ô nhiễm nguồn nước
c; d; e; g; i; k; l; m
3. Ô nhiễm do thuốc bảo vệ thực vật, hoá chất
g; k; l; n
4. Ô nhiễm do chất thải rắn
d; e; g; h; k; l; m
5. Ô nhiễm do chất phóng xạ
g; k; l; n
6. Ô nhiễm do các tác nhân sinh học
d; e; g; k; l; m; n
7. Ô nhiễm do hoạt động tự nhiên, thiên tai
g; k
Câu 14:
Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên
Trả lời:
I. Các dạng tài nguyên thiên nhiên chủ yếu:
a. Tài nguyên tái sinh:
 Những dạng tài nguyên sau một thời gian sử dụng bị cạn kiệt gọi là tài nguyên tái sinh. 
 vd: nước ngọt, đất, tài nguyên sinh vật
b. Tài nguyên không tái sinh;
 Những dạng tài nguyên khi sử dụng hợp lý sẽ có khả năng phát triển phục hồi gọi là tài nguyên không tái sinh. 
 vd: dầu mỏ, khí đốt thiên nhiên.
c. Tài nguyên năng lượng vĩnh cữu:
 Tài nguyên năng lượng vĩnh cữu là những nguồn năng lượng sạch, khi sử dụng không gây ô nhiễm môi trường. 
 vd: năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thuỷ triều
II. Sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên:
a. Sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất:
 - Vai trò của đất: là nợi sản xuất lương thực thực phẩm nuôi sống con người, là nơi xây nhà, tạo dựng chỗ ở
 - Hiện trạng: 
 + Tốc độ đô thị hoá cao à diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp, chất lượng ngày càng bị suy thoái. 
 - Sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất là làm cho đất không bị thoái hoá. 
 vd: các hoạt động chống xói mòn, chống khô hạn .nâng cao độ phì nhiêu của đất. 
 - Thực vật đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đất. 
b. Sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên nước:
 - Vai trò của nước: là môi trường sống của nhiều sinh vật, là nguyên liệu cho quá trình quang hợp của cây, là thành phần chính trong huyết tương
 - Hiện trạng:
 + Nước sạch cho sản xuất và đời sống ngày càng trở nên khan hiếm. 
 + Ô nhiễm nguồn nước (ở Đồng Nai, sông Sài Gòn, sông Đáy..)
 - Sử dụng hợp lý tài nguồn nước là không làm ô nhiễm và cạn kiệt nguồn nước. 
c. Sử dụng hợp lý tài nguyên rừng:
 - Vai trò của rừng: 
 + Dự trữ nhiều loài sinh vật
 + Cung cấp gỗ, sinh vật quý hiếm..
 + Điều hoà khí hậu, ngăn chặn xói mòn đất, lũ lụt
 - Hiện trạng: Tốc độ phá rừng nhiệt đới không ngừng tăng trong những năm qua. Diện tích rừng ở Việt Nam chỉ còn 7.8 triệu ha, chiếm 23.6% diện tích. 
 - Sử dụng hợp lý tài nguyên rừng là phải khai thác có mức độ tài nguyên rừng với bảo vệ và trồng rừng; thành lập các khu bảo tồn thiên nhiên, rừng quốc gia. 
Câu 15:
 Các hệ sinh thái chủ yếu trên Trái Đất và bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái( rừng và biển)
Trả lời:
* Các hệ sinh thái trên cạn và hệ sinh thái dưới nước khác biệt nhau rất nhiều về đặc tính vật lí, hoá học và sinh học. Bảng dưới đây trình bày một số hệ sinh thái chủ yếu ở trên cạn và ở dưới nước.
Các HSTtrên cạn
Các hệ sinh thái dưới nước
Các HSTnước mặn
Các HSTnước ngọt
- Các hệ sinh thái rừng
( rừng mưa nhiệt đới, rừng lá rộng rụng lá theo mùa vùng ôn đới, rừng lá kim...)
- Các hệ sinh thái thảo nguyên
- Các hệ sinh thái hoang mạc
- Các hệ sinh thái nông nghiệp vùng đồng bằng
- Hệ sinh thái núi đá vôi
- Hệ sinh thái vùng biển khơi
- Các hệ sinh thái vùng ven bờ( rừng ngập mặn, rạn san hô, đầm phá ven biển...)
- Các hệ sinh thái sông, suối( hệ sinh thái nước chảy)
- Các hệ sinh thái hồ, ao
( hệ sinh thái nước đứng)
* Bảo vệ các hệ sinh thái rừng
- Rừng, đặc biệt là rừng mưa nhiệt đới, là môi trường sốngcủa nhiều loài sinh vật. Bảo vệ rừng là góp phần bảo vẹ các loài sinh vật, giữ cân bằng sinh thái của Trái Đất.
- Rừng ở Việt Nam chiếm một diện tích khá lớn và gồm nhiều loại như rừng rậm nhiệt đới, rừng trên núi đá vôi, rừng tre nứa, rừng ngập mặn... Tuy nhiên, rừng Việt Nam đang bị thu hẹp dần. Vì vậy,nhà nước ta đang tích cực bảo vệ và trồng mới nhiều vùng rừng.
Biện pháp
Hiệu quả
1) Xây dựng kế hoạch để khai thác nguồn tài nguyên rừng ở mức độ phù hợp
Không khai thác quá mức làm cạn kiệt nguồn tài nguyên
2) Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia...
Bảo vệ các hệ sinh thái quan tọng, giữ được cân bằng sinh học, bảo vệ nguồn gen quí
3) Trồng rừng
Phục hồi các hệ sinh thái bị thoái hoá, bảo vệ đấtvà nguồn nước
4) Phòng cháy rừng
Bảo vệ tài nguyên rừng
5) Vận động đồng bào dân tộc ít người định canh, định cư
Không phá rừng, đặc biệt là rừng đầu nguồn
6) Phát triển dân số hợp lý, ngăn cản việc di dân tự do tới ở và trồn trọt trong rừng
- Giảm áp lực sử dụng tài nguyên thiên nhiên
- Bảo vệ rừng
7) Tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục về bảo vệ rừng
Toàn dân hiểu và tích cực tham gia bảo vệ rừng
* Bảo vệ hệ sinh thái biển
 Biển là hệ sinh thái khổng lồ chiếm 3/4 diện tích bề mặt Trái Đất. Các loài động vật trong hệ sinh thái rất phong phú, là nguồn thức ăn giàu đạm chủ yếu của con người. Tuy nhiên, tài nguyên sinh vật biển không phải là vô tận. Hiện nay, do mức độ đánh bắt hải sản tăng quá nhanh nên nhiều loài sinh vật có nguy cơ bị cạn kiệt.
Tình huống
Cách bảo vệ
Loài rùa biển đang bị săn lùng, khai thác lấy mai làm đồ mĩ nghệ, số lượng rùa còn lại rất ít, rùa thường đẻ trứng tại các bãi cát ven biển. Chúng ta cần bảo vệ loài rùa biển như thế nào?
Bảo vệ nơi rùa đẻ trứng, xây dựng các khu nuôi rùa biển
Rừng ngập mặn là nơi sống của ấu trung tôm và cua biển con, nhưng diện tích rừng ngập mặn ven biển đang bị thu hẹp dần. Chúng ta cần làm gì để bảo vệ nguồn giống cua và tôm biển?
Bảo vệ các rừng hiện có, trồng lại các rừng bị chặt phá
Rác thải, xăng dầu, thuốc bảo vệ thực vật theo các dòng sông chảy từ đất liền ra biển. Chúng ta cần làm gì để nguồn nước biển không bị ô nhiễm?
Xử lí rác thải, xăng dầu, thuốc bảo vệ thực vật...
Hằng năm trên thế giới và ở Việt Nam có tổ chức ngày " làm sạch bãi biển", theo em tác dụng của hoạt động đó là gì? 
- Làm sạch bãi biển
- Giáo dục ý thức làm sạch bãi biển cho dân địa phương
* Vai trò của học sinh trong việc bảo vệ thiên nhiên:
 Mỗi người cần phải hiểu rõ tác dụng của việc bảo vệ môi trường, giữ gìn thiên nhiên hoang dã để có các việc làm cụ thể, thiết thực:
+ Không bẻ cành, hái lá
+ Không xả rác bừa bãi
+ Tuyên truyền cho mọi người cùng hiểu và thực hiện nghiêm túc các biên pháp bảo vệ tài nguyên sinh vật và cải tạo các hệ sinh thái bị thoái hoá.