Đề khảo sát học sinh giỏi lớp 8 (cuối đợt) - Môn: Sinh học

 PHOØNG GD – ÑT PHUØ MYÕ ÑEÀ KHAÛO SAÙT HOÏC SINH GIOÛI LÔÙP 8 (CUOÁI ÑÔÏT) 
 TRÖÔØNG THCS MYÕ CHAÂU MOÂN : SINH HOÏC
	 THÔØI GIAN LAØM BAØI : 150 PHUÙT
 Ñeà chính thöùc	 (Khoâng keå thôøi gian giao ñeà)
 Ngaøy khaûo saùt :9/4/2009
Caâu 1 : Töø moät ví duï cuï theå, haõy phaân tích ñöôøng ñi cuûa xung thaàn kinh trong phaûn xaï ñoù.
Caâu 2 : So saùnh 4 loaïi moâ theo maãu ôû baûng sau:
Baûng : so saùnh caùc loaïi moâ
Moâ bieåu bì
Moâ lieân keát
Moâ cô
Moâ thaàn kinh
Ñaëc ñieåm caáu taïo
Chöùc naêng
Caâu 3: Ñaëc ñieåm tieán hoùa cuûa heä cô so vôùi ñoäng vaät. YÙ nghóa cuûa vieäc luyeän taäp cô . Phöông phaùp luyeän taäp cô ?
Caâu 4: Maùu ñöôïc vaän chuyeån trong cô theå nhö theá naøo ? 
Caâu 5:1/ Söï trao ñoåi khí ôû phoåi – ôû teá baøo ? Vì sao noùi trao ñoåi khí ôû teá baøo laø nguyeân nhaân beân trong cuûa trao ñoåi khí ôû phoåi vaø trao ñoåi khí ôû phoåi taïo ñieàu kieän cho trao ñoåi khí ôû teá baøo ?
 2/ Giaûi thích vì sao khi luyeän taäp TDTT ñuùng caùch, ñeàu ñaën töø beù coù theå coù ñöôïc dung tích soáng lí töôûng? 
Caâu 6: Phaân bieät trao ñoåi chaát ôû caáp ñoä cô theå vaø trao ñoåi chaát ôû caáp ñoä teá baøo? Moái quan heä ? 
Caâu 7: Heä baøi tieát nöôùc tieåu coù caáu taïo nhö theá naøo? Quaù trìnhï taïo thaønh nöôùc tieåu dieãn ra nhö theá naøo? Taïi sao söï taïo thaønh nöôùc tieåu dieãn ra lieân tuïc nhöng söï thaûi nöôùc tieåu ra khoûi cô theå laïi khoâng lieân tuïc? Caùc thoùi quen soáng khoa hoïc ñeå baûo veä heä baøi tieát nöôùc tieåu laø gì?
Caâu 8: 1/ Phaân bieät beänh böôùu coå do thieáu Iot vôùi beänh Bazôñoâ 
 2/ Sô ñoà quaù trình ñieàu hoøa löôïng ñöôøng trong maùu, ñaûm baûo giöõ gluco ôû möùc oån ñònh nhôø caùc hoocmon cuûa tuyeán tuïy.
ÑAÙP AÙN:
Caâu 1 : Œ Cho ví duï: Khi coân truøng caén ngöùa (kích thích) sau löng (cô quan thuï caûm) è TWTK ètay gaõi (cô quan phaûn öùng)’luùc sau heát ngöùa.
	  Phaân tích : Cô quan thuï caûm (döôùi da ôû löng) nhaän kích thích cuûa moâi tröôøng(coân truøng caén) seõ phaùt xung TK theo daây höôùng taâm veà TWTK, töø trung öông phaùt ñi xung TK theo daây li taâm tôùi cô quan phaûn öùng (tay gaõi). Keát quaû cuûa söï phaûn öùng ñöôïc thoâng baùo ngöôïc veà trung öông theo daây höôùng taâm, neáu phaûn xaï chöa chính xaùc hoaëc ñaõ ñaày ñuû thì phaùt leänh ñieàu chænh, nhôø daây li taâm tôùi cô quan phaûn öùng. Nhôø vaäy maø cô theå coù theå phaûn öùng chính xaùc ñoái vôùi kích thích (tay ñieàu chænh vò trí hay cöôøng ñoä gaõi), sô ñoà voøng phaûn xaï: 
Cô quan thuï caûm
Trung öông thaàn kinh
Cô quan phaûn öùng
 (1) (3) (4) (2)
Xung thaàn kinh höôùng taâm ; (2) Xung thaàn kinh li taâm
(3) Xung thaàn kinh thoâng baùo ngöôïc ; (4) Xung thaàn kinh li taâm ñieàu chænh
Caâu 2 : So saùnh 4 loaïi moâ theo maãu ôû baûng sau:
Baûng : so saùnh caùc loaïi moâ
Moâ bieåu bì
Moâ lieân keát
Moâ cô
Moâ thaàn kinh
Ñaëc ñieåm caáu taïo
Teá baøo xeáp xít mhau
Teá baøo naèm trong chaát cô baûn
Teá baøo daøi xeáp thaønh lôùp, thaønh boù
Nôron coù thaân noái vôùi sôïi truïc vaø sôïi nhaùnh
Chöùc naêng
Baûo veä , haáp thu, tieát (moâ sing saûn laøm nhieäm vuï sinh saûn)ï
Naâng ñôõ (maùu vaän chuyeån caùc chaát)
Co , daõn taïo neân söï vaän ñoäng cuûa caùc cô quan vaø vaän ñoäng cuûa cô theå
-Tieáp nhaän kích thích
-Daãn truyeàn xung thaàn kinh
-Xöû li thoâng tin
-Ñieàu hoøa hoaït ñoäng caùc cô quan
Caâu 3: 
1/ Ñaëc ñieåm tieán hoùa cuûa heä cô so vôùi ñoäng vaät :Theå hieän söï phaân hoùa caùc cô chi treân vaø chi döôùi .
- Cô chi treân : phaân hoùa thaønh nhieàu nhoùm cô nhoû phuï traùch nhöõng hoaït ñoäng ña daïng vaø tinh vi , ñaëc bieät laø söï kheùo leùo cuûa ñoâi baøn tay -> Con ngöôøi thöïc hieän ñöôïc caùc ñoäng taùc tinh vi kheùo leùo trong lao ñoäng saùng taïo .
- Cô chi döôùi : coù xu höôùng taäp trung thaønh caùc nhoùm cô lôùn khoeû -> vaän ñoäng , di chuyeån , taïo theá caân baèng trong daùng ñöùng .
- Cô maët : phaân hoùa thaønh caùc nhoùm cô bieåu loä tình caûm (cô neùt maët)
- Cô löôõi phaùt trieån giuùp cho vieäc phaùt aâm tieáng noùi cuûa con ngöôøi .
2/ YÙ nghóa cuûa vieäc luyeän taäp cô . Phöông phaùp luyeän taäp cô :
- Coâng cuûa cô phuï thuoäc vaøo : theå tích cuûa baép cô , löïc co cô , traïng thaùi thaàn kinh . Neân luyeän taäp cô seõ laøm taêng theå tích cuûa cô , taêng löïc co cô , ñoàng thôøi taêng cöôøng söï hoaït ñoäng cuûa caùc heä cô quan nhö : tuaàn hoaøn , hoâ haáp , baøi tieát  laøm cho thaàn kinh höng phaán tinh thaàn saûng khoaùi
- Luyeän taäp baèng caùch taäp theå duïc , chôi theå thao vaø lao ñoäng vöøa söùc .
Caâu 4: 
Maùu ñöôïc vaän chuyeån trong cô theå :
Maùu vaän chuyeån trong cô theå laø nhôø söï co giaõn cuûa tim vaø söï cheânh leäch aùp suaát cuûa maùu giöõa caùc maïch .
- Tim co taïo ra löïc ñaåy toáng maùu vaøo caùc ñoäng maïch ( ñoäng maïch phoåi vaø ñoäng maïch chuû ) sau ñoù ñeán caùc ñoäng maïch nhoû , roài ñeán heä mao maïch , ñeán tónh maïch roài trôû veà tim laøm thaønh voøng kín goïi laø voøng tuaàn hoaøn . Coù 2 voøng tuaàn hoaøn laø voøng tuaàn hoaøn lôùn vaø voøng tuaàn hoaøn nhoû .
- Maùu vaän chuyeån theo 1 chieàu nhaát ñònh trong caùc voøng tuaàn hoaøn laø nhôø caùc van tim ( van nhó thaát vaø van thaát ñoäng ) 
- Maùu vaän chuyeån trong caùc ñoaïn maïch khaùc nhau coù vaän toác khaùc nhau , nhanh ôû ñoäng maïch , chaäm nhaát ôû mao maïch ñeå ñuû thôøi gian cho quaù trình trao ñoåi chaát ( ñoäng maïch 0,5m/s -> mao maïch 0,001m/s ) , sau ñoù laïi taêng daàn trong tónh maïch . Söï vaän chuyeån maùu qua tónh maïch veà tim coøn ñöôïc hoã trôï bôûi caùc cô baép quanh thaønh tónh maïch , söùc huùt cuûa loàng ngöïc khi hít vaøo , söùc huùt cuûa taâm nhó khi daõn ra vaø nhôø söï hoã trôï cuûa caùc van tónh maïch .
Caâu 5:
1/ Söï trao ñoåi khí ôû phoåi – ôû teá baøo ? Vì sao noùi trao ñoåi khí ôû teá baøo laø nguyeân nhaân beân trong cuûa trao ñoåi khí ôû phoåi vaø trao ñoåi khí ôû phoåi taïo ñieàu kieän cho trao ñoåi khí ôû teá baøo ?
* Söï trao ñoåi khí ôû phoåi : Theo cô cheá khueách taùn töø nôi coù noàng ñoä cao -> nôi coù noàng ñoä thaáp .
Khoâng khí ôû ngoaøi vaøo pheá nang giaøu oâxi , ngheøo cacbonic . Maùu töø tim tôùi pheá nang giaøu cacbonic
, ngheøo oâxi . Neân oâxi töø pheá nang khueách taùn vaøo maùu vaø cacbonic töø maùu khueách taùn vaøo pheá nang 
* Söï trao ñoåi khí ôû teá baøo : Maùu töø phoåi veà tim giaøu oxi seõ theo caùc ñoäng maïch ñeán teá baøo . Taïi teá baøo luoân xaåy ra quaù trình oxi hoùa caùc hôïp chaát höõu cô ñeå giaûi phoùng naêng löôïng , ñoàng thôøi taïo ra saûn phaåm phaân huyû laø cacbonnic , neân noàng ñoä oxi luoân thaáp hôn trong maùu vaø noàng ñoä cacbonic laïi cao hôn trong maùu . Do ñoù oxi töø maùu ñöôïc khueách taùn vaøo teá baøo vaø cacbonnic töø teá baøo khueách taùn vaøo maùu .
* Trong hoaït ñoäng soáng cuûa teá baøo taïo ra saûn phaåm phaân huyû laø cacbonnic , khi löôïng cacbonnic nhieàu leân trong maùu seõ kích thích trung khu hoâ haáp ôû haønh naõo gaây phaûn xaï thôû ra . Nhö vaäy ôû teá baøo chính laø nôi söû dung oxi vaø saûn sinh ra cacbonic -> Do ñoù söï trao ñoåi khí ôû teá baøo laø nguyeân nhaân beân trong cuûa söï trao ñoåi khí beân ngoaøi ôû phoåi . Ngöôïc laïi nhôø söï TÑK ôû phoåi thì oxi môùi ñöôïc cung caáp cho teá baøo vaø ñaøo thaûi cacbonic töø teá baøo ra ngoaøi . Vaäy TÑK ôû phoåi taïo ñieàu kieän cho TÑK ôû teá baøo.
2/ Giaûi thích vì sao khi luyeän taäp TDTT ñuùng caùch, ñeàu ñaën töø beù coù theå coù ñöôïc dung tích soáng lí töôûng? 
 - Dung tích soáng laø theå tích khoâng khí lôùn nhaát maø 1 cô theå coù theå hít vaøo vaø thôû ra.
 - Dung tích soáng phuï thuoäc toång dung tích phoåi vaø dung tích khí caën. Dung tích phoåi phuï thuoäc dung tích loàng ngöïc, maø dung tích loàng ngöïc phuï thuoäc söï phaùt trieån cuûa khung xöông söôøn trong ñoä tuoåi phaùt trieån, sau ñoä tuoåi phaùt trieån seõ khoâng phaùt trieån nöõa. Dung tích khí caën phuï thuoäc vaøo khaû naêng co toái ña cuûa caùc cô thôû ra, caùc cô caàn luyeän taäp ñeàu töø beù.
ðCaàn luyeän taäp TDTT ñuùng caùch, thöôøng xuyeân ñeàu ñaën töø beù.
Caâu 6:
-Trao ñoåi chaát ôû caáp ñoä cô theå : laø söï trao ñoåi vaät chaát giöõa cô theå vôùi moâi tröôøng ngoaøi . Cô theå laáy thöùc aên , nöôùc , muoái khoaùng vaø oxy töø MT ngoaøi ñoàng thôøi thaûi khí CO2 vaø chaát thaûi ra MT ngoaøi thoâng qua heä tieâu hoùa , heä hoâ haáp , heä baøi tieát .
-Söï trao ñoåi chaát ôû caáp ñoä teá baøo : laø söï trao ñoåi vaät chaát giöõa teá baøo vôùi moâi tröôøng trong .Teá baøo tieáp nhaän caùc chaát dinh döôõng vaø oxy töø maùu vaø nöôùc moâ söû duïng cho caùc hoaït ñoäng soáng , ñoàng thôøi thaûi caùc saûn phaåm phaân huûy vaøo MT trong ñeå ñöa ñeán caùc cô quan baøi tieát 
-Moái quan heä : Trao ñoåi chaát ôû cô theå taïo ñieàu kieän cho trao ñoåi chaát ôû teá baøo , ngöôïc laïi trao ñoåi chaát ôû teá baøo giuùp cho teá baøo toàn taïi phaùt trieån laø cô sôû cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa cô theå . Nhö vaäy trao ñoåi chaát ôû hai caáp ñoä lieân quan maät thieát vôùi nhau ñaûm baûo cho cô theå toàn taïi vaø phaùt trieån -> Trao ñoåi chaát laø ñaëc tröng cô baûn cuûa söï soáng 
Caâu 7: 
 a/ Caáu taïo cuûa heä baøi tieát nöôùc tieåu:
Heä baøi tieát nöôùc tieåu goàm: thaän , oáng daãn nöôùc tieåu, boùng ñaùi vaø oáng ñaùi.
Thaän laø cô quan quan troïng nhaát cuûa heä baøi tieát nöôùc tieåu, goàm 2 quaû thaän ; moãi quaû chöùa khoaûng 1 trieäu ñôn vò chöùc naêng ñeå loïc maùu vaø hình thaønh nöôùc tieåu.
Moãi ñôn vò chöùc naêng goàm caàu thaän (thöïc chaát laø 1 buùi mao maïch maùu), nang caàu thaän (thöïc chaát laø 1 caùi tuùi goàm 2 lôùp bao quanh caàu thaän), oáng thaän.
 b/ Quaù trình taïo thaønh nöôùc tieåu:
 ’ Ôû caùc ñôn vò chöùc naêng cuûa thaän: 
 - Maùu theo ñoäng maïch ñeán tôùi caàu thaän vôùi aùp löïc cao taïo ra löïc ñaåy nöôùc vaø caùc chaát hoøa tan coù kích thöôùc nhoû qua loã loïc ( 30 – 40 A0 ) treân vaùch mao maïch vaøo nang caàu thaän, caùc teá baøo maùu vaø caùc phaân töû protein coù kích thöôùc lôùn neân khoâng qua loã loïc. Keát quaû laø taïo neân nöôùc tieåu ñaàu trong nang caàu thaän. 	
 -Nöôùc tieåu ñaàu ñi qua oáng thaän, ôû ñaây xaûy ra 2 quaù trình: Quaù trình haáp thuï laïi nöôùc vaø caùc chaát caàn thieát ( Caùc chaát dinh döôõng, caùc ion Na+, Cl- ,  ); quaù trình baøi tieát tieáp caùc chaát ñoäc vaø caùc chaát khoâng caàn thieát khaùc ( Axit uric, creatin, caùc chaát thuoác, caùc ion H+, K+). Keát quaû laø taïo neân nöôùc tieåu chính thöùc. 
 ’ Nöôùc tieåu chính thöùc loïc ñöôïc ñoå vaøo beå thaän roài theo oáng daãn tieåu ñoå doàn xuoáng boùng ñaùi, theo oáng ñaùi ra ngoaøi
 c/ Söï taïo thaønh nöôùc tieåu dieãn ra lieân tuïc nhöng söï thaûi nöôùc tieåu ra khoûi cô theå laïi khoâng lieân tuïc ( Chæ vaøo nhöõng luùc nhaát ñònh ). 
 Coù söï khaùc nhau ñoù laø do: 
 - Maùu luoân tuaàn hoaøn qua caàu thaän neân nöôùc tieåu ñöôïc hình thaønh lieân tuïc. 
 - Nhöng nöôùc tieåu chæ ñöôïc thaûi ra ngoaøi cô theå khi löôïng nöôùc tieåu trong boùng ñaùi leân tôùi 200ml , ñuû aùp löïc gaây caûm giaùc buoàn ñi tieåu vaø cô voøng oáng ñaùi môû ra phoái hôïp vôùi söï co cuûa cô voøng boùng ñaùi vaø cô buïng giuùp thaûi nöôùc tieåu ra ngoaøi. 
 d/ Caùc thoùi quen soáng khoa hoïc ñeå baûo veä heä baøi tieát nöôùc tieåu laø:
Thöôøng xuyeân giöõ veä sinh cho toaøn cô theå cuõng nhö cho heä baøi tieát nöôùc tieåu
Khaåu phaàn aên uoáng hôïp lí
Ñi tieåu ñuùng luùc.
Caâu 8: 
1/ Phaân bieät beänh böôùu coå do thieáu Iot vôùi beänh Bazôñoâ 
Beänh böôùu coå
Beänh Bazoâñô
Nguyeân nhaân
- Do thieáu ioát trong khaåu phaàn aên, tiroâxin khoâng tieát ra ñöôïc, tuyeán yeân tieát hooc moân thuùc ñaåy tuyeán giaùp phaûi hoaït ñoäng maïnh.
- Tuyeán giaùp hoaït ñoäng maïnh, tieát nhieàu tiroâxin laøm taêng quaù trình TÑC, taêng tieâu duøng O2
Haäu quaû
Tuyeán nôû to, gaây böôùu coå.
’caàn boå sung iot vaøo thaønh phaàn thöùc aên
Nhòp tim taêng ® hoài hoäp, caên thaúng, maát nguû, suùt caân, böôùu coå, maét loài
’haïn cheá thöùc aên coù iot
2/ Sô ñoà quaù trình ñieàu hoøa löôïng ñöôøng trong maùu, ñaûm baûo giöõ gluco ôû möùc oån ñònh nhôø caùc hoocmon cuûa tuyeán tuïy:
Ñaûo tuïy 
Teá baøo b	 	Teá baøo a
Khi ñöôøng huyeát taêng
Khi ñöôøng huyeát giaûm
(+)
(+)
Glucagoân
insulin
(-)
(-)
Glicoâgen
Glucoâzô
Glucoâzô
Ñöôøng huyeát giaûm ñeán möùc bình thöôøng
Ñöôøng huyeát taêng 
leân möùc bình thöôøng
 G G
(+): kích thích (-) : kìm haõm