Đề thi chọn học sinh giỏi lớp 9 môn thi: Sinh Học - Đề 3

PHÒNG GD – ĐT BỐ TRẠCH KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 9
Họ và tên thí sinh: Năm học: 2011 - 2012
 Môn thi : SINH HỌC
SBD:  Thời gian làm bài: 120 phút ( không kể thời gian giao đề)
ĐỀ RA:
Câu 1: ( 3,5 điểm)
 a) Bốn người có 4 nhóm máu khác nhau, Ba nhận được máu của Lan và Hường nhưng không xảy ra tai biến, lấy máu của Hường truyền cho Lan hoặc lấy máu của Nam truyền cho Hường thì xảy ra tai biến. Hãy biện luận để tìm nhóm máu của mỗi người. 
 b) Hãy mô tả đường đi của máu trong cơ thể từ đầu tới tay phải. 
 c) Trong cơ thể có những loại mạch máu nào? Phân tích đặc điểm cấu tạo phù hợp với chức năng của từng loại mạch.
 Câu 2: (3,0 điểm)
 a) Trình bày sự trao đổi khí ở phổi và ở tế bào.
 b) Cho biết thể tích không khí chứa ở phổi của một người trưởng thành như sau:
 - Thể tích khí hít vào gắng sức: 5000ml
 - Thể tích khí hít vào bình thường: 3500ml
 - Thể tích khí thở ra bình thường: 3000ml
 - Thể tích khí thở ra gắng sức: 1500ml
 Hãy tính:
 - Thể tích khí lưu thông.
 - Thể tích khí bổ sung 
 - Thể tích khí dự trữ
 - Dung tích sống.
 c) Phân biệt hô hấp bình thường và hô hấp sâu.
Câu 3: (1,0 điểm) 
 Căn cứ vào đâu mà khẳng định ruột non là cơ quan chủ yếu của hệ tiêu hóa đảm nhận vai trò hấp thụ các chất dinh dưỡng?
Câu 4: (2,5 điểm) 
 a) Nêu sự khác nhau về cấu tạo và chức năng giữa đại não và tuỷ sống.
 b) Làm thế nào để xác định chất xám của tủy sống là trung khu của các phản xạ không điều kiện? Nêu các bước tiến hành.
 ......Hết
PHÒNG GD – ĐT BỐ TRẠCH KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 9
Năm học: 2011 – 2012 
HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN: SINH HỌC
Câu 1: (3,5 điểm) 
Vế a: (1,25 điểm) 
 Hướng dẫn giải như sau:
 - Vì 4 người có 4 nhóm máu khác nhau mà Ba nhận được máu của Lan và Hường nhưng không xảy ra tai biến. Vậy máu của Ba phải thuộc nhóm máu AB. (cho 0,25 điểm).
 - Lấy máu của Hường truyền cho Lan thì xảy ra tai biến chứng tỏ Hường không thuộc nhóm máu O
 - Lấy máu của Nam truyền cho Hường thì xảy ra tai biến chứng tỏ Nam không thuộc nhóm máu O.
 Vậy Lan phải mang nhóm máu O. (0,5 điểm)
 - Nhóm máu của Hường và Nam xảy ra một trong hai khả năng:
 + Hoặc Hường có nhóm máu A, còn Nam có nhóm máu B.
 + Hoặc Nam có nhóm máu A, còn Hường có nhóm máu B.(0,25 điểm)
 - Viết được sơ đồ kiểm chứng (0,25 điểm). 
 (Có điền tên mỗi người vào mỗi nhóm máu)
Vế b: Mô tả đúng, cho 0,5 điểm. Gồm các ý:
Máu đi từ đầu qua tĩnh mạch chủ trên đổ về tâm nhĩ phải rồi từ tâm nhĩ phải máu được dồn xuống tâm thất phải . Sau đó từ tâm thất phải đến phổi qua động mạch phổi rồi từ phổi theo tĩnh mạch phổi đổ về tâm nhĩ trái. Máu từ tâm nhĩ trái đi xuống tâm thất trái rồi từ tâm thất trái đi qua động mạch về tay phải.
 Vế c: (cho 1,75 điểm) Gồm các ý:
* Trong cơ thể gồm có 3 loại mạch: động mạch, tĩnh mạch, mao mạch,(0,25 điểm)
* Phân tích được đặc điểm cấu tạo của từng loại mạch phù hợp với chức năng, cho 1,5 điểm. Gồm có các ý sau:
Động mạch: (cho 0,5 điểm)
- Động mạch có chức năng dẫn máu từ tim đến các cơ quan. 
 - Cấu tạo của động mạch phù hợp với chức năng: Thành động mạch khá dày, dai và đàn hồi, gồm 3 lớp: 
 + Ngoài là màng liên kết với các nhánh thần kinh
 + Giữa là những sợi đàn hồi và những sợi cơ trơn
 + Trong cùng là một lớp biểu bì.
Thành cơ động mạch dày và có nhiều sợi đàn hồi có ý nghĩa tạo lực co khá mạnh để hỗ trợ lực đẩy máu của tim đưa máu tuần hoàn, ngoài ra còn giúp động mạch có thể dãn ra dễ dàng => tránh tổn thương do áp lực máu
Tĩnh mạch: (cho 0,5 điểm)
- Tĩnh mạch có chức năng dẫn máu từ các cơ quan về tim
- Cấu tạo của tĩnh mạch phù hợp với chức năng: 
 + Thành tĩnh mạch cũng gồm 3 lớp nhưng ít sợi đàn hồi và nhiều sợi cơ trơn nên khi đứt thì miệng tĩnh mạch dẹp xuống làm cho máu đông lại
 + Các tĩnh mạch chân có van xếp hướng về tim để máu không bị trở ngại do trọng lực khi chuyển về tim.
Mao mạch: (cho 0,5 điểm)
- Mao mạch là nơi xảy ra sự trao đổi giữa máu và tế bào. 
- Có những đặc điểm cấu tạo của tĩnh mạch phù hợp với chức năng:
 + Thành mao mạch rất mỏng, chỉ có một lớp tế bào; bề mặt tiếp xúc lớn giúp thuận lợi cho việc khuếch tán các chất giữa máu và tế bào xảy ra dễ dàng.
 + Đường kính của mao mạch rất nhỏ làm máu di chuyển trong mạch rất chậm, giúp máu và tế bào có đủ thời gian để trao đổi hết các chất.
Câu 2: (3,0 điểm)
Vế a: Trả lời đúng, cho 1,25 điểm. Gồm các ý:
* Các khí trao đổi ở phổi và ở tế bào đều theo cơ chế khuếch tán từ nơi có nồng độ cao tới nơi có nồng độ thấp. Bên cạnh đó, màng phế nang của phổi, màng tế bào và thành của mao mạch rất mỏng tạo điều kiện thuận lợi cho sự khuếch tán các chất khí.(cho 0,25 điểm)
* Sự trao đổi khí ở phổi: (cho 0,5 điểm)
- Khí ôxi: trong phế nang cao hơn trong mao mạch, nên ôxi khuếch tán từ phế nang vào máu.
- Khí CO2: trong mao mạch cao hơn trong phế nang, nên CO2 khuếch tán từ máu vào phế nang 
* Sự trao đổi khí ở tế bào (TB): (cho 0,5 điểm)
- Khí ôxi: trong mao mạch cao hơn trong TB, nên ôxi khuyếch tán từ máu vào TB.
- Khí CO2: trong TB cao hơn trong mao mạch, nên CO2 khuyếch tán từ TB vào máu.
Vế b: (1,0 điểm) Tính đúng thể tích mỗi loại khí cho 0,25 điểm. 
Cách tính:
 - V khí lưu thông = V khí hít vào bình thường – V khí thở ra bình thường
 = 3500ml – 3000ml = 500ml
V khí bổ sung = V hít vào gắng sức – V khí hít vào bình thường
 = 5000ml – 3500ml = 1500ml
V khí dự trữ = V khí thở ra bình thường – V thở ra gắng sức
 = 3000ml – 1500ml = 1500ml
Dung tích sống = V hít vào gắng sức – V thở ra gắng sức
 = 5000ml – 1500ml = 3500ml
Vế c: (cho 0,75 điểm) HS phân biệt được:
Hô hấp bình thường
Hô hấp sâu
Điểm
- Số cơ tham gia vào hoạt động hô hấp ít hơn (cơ hoành, cơ liên sườn ngoài, cơ nâng sườn).
- Là những PX không điều kiện mà trung khu nằm ở hành tuỷ.
- Lượng không khí được trao đổi qua phổi trong mỗi cử động hô hấp khoảng 500ml.
- Số cơ tham gia vào hoạt động hô hấp nhiều hơn. Ngoài sự tham gia của các cơ ở hô hấp bình thường còn có thêm một số cơ khác như: cơ bụng, cơ bám vào xương ức, xương đòn
- Là những PX có điều kiện (hoạt động có ý thức) có sự tham gia của vỏ não.
- Lượng không khí được trao đổi qua phổi trong mỗi cử động hô hấp khoảng 2000ml => 3500ml.
0,25 đ
0,25 đ
0,25 đ
Câu 3: (1,0 điểm) 
Nêu được các căn cứ đúng. Gồm các ý:
 Nước và muối khoáng hòa tan được hấp thụ ngay từ dạ dày, còn sự hấp thụ các sản phẩm của quá trình tiêu hóa chủ yếu diễn ra ở ruột, bắt đầu từ tá tràng nhưng mạnh nhất là ở các phần tiếp theo ruột.Vì: 
 - Thức ăn xuống đến ruột non mới được biến đổi hoàn toàn thành những chất đơn giản hòa tan. (cho 0,25 điểm) 
 - Bề mặt hấp thụ của ruột tăng lên rất nhiều nhờ cấu tạo của niêm mạc ruột: có nếp gấp, trên đó có các lông ruột và các lông cực nhỏ nằm trên bề mặt các lông ruột làm cho tổng diện tích bề mặt bên trong của ruột non đạt tới 400 đến 500m2. (cho 0,5 điểm) 
 - Ruột non có mạng mao mạch máu và mạch bạch huyết dày đặc, phân bố tới từng lông ruột.(cho 0,25 điểm)
Câu 4: (2,5 điểm) 
Vế a: (1,5 điểm) HS so sánh được sự khác nhau, gồm các ý:
Đại não
Tuỷ sống
Điểm
Cấu tạo
- Có dạng bán cầu, nằm trong hộp sọ
- Chất xám nằm ngoài làm thành một lớp liên tục gọi là vỏ não, chất trắng bên trong.
- Có nhiều khe và rãnh làm tăng diện tích bề mặt
- Có dạng hình trụ, nằm trong ống xương sống
- Chất xám bên trong làm thành một dải dài, chất trắng bên ngoài.
- Không có nhiều khe và rãnh (trừ một số rãnh dọc)
0,25đ
0,25đ
0,25đ
Chức năng
- Là trung khu của các phản xạ có điều kiện và của ý thức
- Có sự phân vùng chức năng
- Là trung khu của các phản xạ không điều kiện và không có ý thức.
- Không có phân vùng chức năng
0,5đ
0,25đ
 Vế b: (1,0 điểm) 
 * Trình bày được: Muốn xác định chất xám của tủy sống là trung khu của các phản xạ không điều kiện thì tiến hành thí nghiệm (cho 0,25 điểm) 
 * Thí nghiệm:
 - Ếch đã được cắt sọ, treo vào móc trên giá, đặt lên da cẳng chân ếch một miếng bông tẩm HCl 0,5% => ếch co chân bên đó và gạt miếng bông đi. Nếu buộc chân này lại thì nó sẽ co chân kia do ảnh hưởng của luồng xung thần kinh có thể truyền từ bên nọ sang bên kia. (cho 0,5 điểm) 
 - Nếu dùng nồng độ axit cao thì ếch sẽ co 2 chân gạt: Kích thích mạnh => cảm giác càng được dẫn truyền đi xa.
Thí nghiệm trên chứng tỏ rằng tủy sống có các căn cứ của các phản xạ không điều kiện.(0,25 điểm) 
 ......Hết