Giáo án môn Sinh 7 - Tiết 19: Trai sông

Chương IV : Ngành thân mềm
TiÕt 19: Trai s«ng
I/ . Môc tiªu.
1. KiÕn thøc.
Nêu được một số đại diện và môi trường sống của ngành Thân mềm. 
Mô tả được các chi tiết hình dạng và cấu tạo thích nghi với đời sống, đặc điểm dinh dưỡng, di chuyển, sinh sản của trai sông. 
2. Kĩ năng.
 - RÌn kÜ n¨ng quan s¸t tranh vµ mÉu, ph©n tÝch, so s¸nh
.- KÜ n¨ng ho¹t ®éng nhãm. Ho¹t ®éng c¸ nh©n.
3. Th¸i ®é.
- GD HS cã ý thøc b¶o vÖ ®éng vËt cã Ých, b¶o vÖ m«i tr­êng thiªn nhiªn.
- Gi¸o dôc ý thøc yªu thÝch bé m«n.
II/ . ChuÈn bÞ.
1. GV: 
- M¸y vi tÝnh, m¸y chiÕu projester
- Tranh phãng to h×nh 18.2; 18.3; 18.4 SGK.
- MÉu vËt: con trai, vá trai.
2. HS.
- Xem bµi tr­íc.
- MÉu vËt: con trai, vá trai.
III. ho¹t ®éng d¹y - häc.
 1. æn ®Þnh tæ chøc ( 1 phót )
- KiÓm tra sÜ sè.
 2. KiÓm tra bµi cò: ( 4 phót )
+ H·y kÓ tªn c¸c ngµnh ®éng vËt mµ em ®· häc ?
 3. Bµi häc: ( 35 phót )
 Ở nước ta ngành thân mềm rất đa dạng và phong phú: trai, sò ốc, hến, ngao, mực, ... và phân bố ở khắp các môi trường: biển, sông, ao, hồ, trên cạn. Giíi thiÖu ®¹i diÖn nghiªn cøu lµ con trai s«ng.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
 GV kiểm tra sự chuẩn bị mẫu vật của HS 
 GV nhận xét sự chuẩn bị của HS 
 GV: mời các em quan sát và cho biết :
 Trai sông sống ở đâu? Có hình dạng như thế nào?
 GV: Để hiểu rõ hơn về hình dạng và cấu tạo của trai sông , các em nghiên cứu nội dung thứ nhất.
 GV chiếu hình hình 18.1 và giới thiệu.
 Các em quan sát tranh và kết hợp với mẫu vật đã có.
 Vỏ trai gồm hai mảnh gắn với nhau nhờ bộ phận nào?
 GV chiếu hình hình 18.2 và giới thiệu
 Vỏ trai được cấu tạo gồm mấy lớp, đó là những lớp nào?
 GV yêu cầu 2 HS lên bảng xác định các bộ phận của vỏ trai ?
 GV gi¶i thÝch v× sao líp xµ cõ ãng ¸nh mµu cÇu vång. ứng dụng như thế nào trong cuộc sống
 GV: chỉ vào tranh: Đây là cấu tạo của vỏ trai. Để biết được cơ thể trai có cấu tạo như thế nào, các em đi tìm hiểu nôi dung thứ 2, đó là cơ thể trai
 GV chiếu hình hình 18.3 và giới thiệu
 GV yêu cầu HS quan sát và thảo luận 3 phút với nội dung:
 1. §Ó më vá trai quan s¸t bªn trong c¬ thÓ ph¶i lµm nh thÕ nµo? Trai chÕt th× më vá, t¹i sao?
 2. Mµi m»t ngoµi vá trai ngöi thÊy cã mïi khÐt? V× sao?
 3. Trai tù vÖ b»ng c¸ch nµo? Nªu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña trai phï hîp c¸ch tù vÖ ®ã?
 GV mô tả sự đóng mở của vỏ trai
 GV giíi thiÖu: ®Çu trai tiªu gi¶m
 GV: Như vậy chúng ta đã tìm hiểu xong hình dạng và cấu tạo. Các em đã nhìn thấy trai sông di chuyển chưa, hình thức di chuyển như thế nào? Chúng ta tìm hiểu phần di chuyển
 GV chiếu hình hình 18.4 SGK va giới thiệu 
 Yêu cÇu HS ®äc th«ng tin vµ quan s¸t h×nh 18.4 SGK,
 Trai di chuyển như thế nào?
 GV më réng: ch©n thß theo h­íng nµo, th©n chuyÓn ®éng theo h­íng ®ã.
 GV: Đó là cách di chuyển, còn dinh dưỡng như thế nào? Tìm hiểu nội dung tiếp theo
 GV: yêu cầu HS quan sát hình 18.3 và 18.4 sgk thảo luận nhóm 2 phút:
 Dòng nước qua ống hút vào khoang áo mang theo những chất gì vào miệng trai và mang trai?
 Trai lấy mồi ăn (thường là vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh) và ôxi chỉ nhờ vào cơ chế lọc từ nước hút vào, vậy đó là kiểu dinh dưỡng gì (chủ động hay thụ động)?
 Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
 GV : yêu cầu HS
 Nghiªn cøu th«ng tin sgk tìm tõ thÝch hîp ®iÒn vµo vÞ trÝ t¬ng øng víi c¸c sè trong s¬ ®å sau?
 ý nghÜa cña giai ®o¹n trøng ph¸t triÓn thµnh Êu trïng trong mang trai mÑ?
 ý nghÜa giai ®o¹n Êu trïng b¸m vµo mang vµ da c¸?
 Nhiều ao đào thả cá, trai không thả mà tự nhiên có, tại sao?
HS bỏ mẫu vật lên bàn cho GV kiểm tra
 ở đáy hồ ao, sông ngòi; bò và ẩn nửa mình trong bùn cát. Thân trai mềm nằm trong 2 mảnh vỏ. Đầu vỏ hơi tròn, đuôi
hơi nhọn
quan sát tranh và với mẫu vật
bản lề ở phía lưng 
Vỏ có 3 lớp: Lớp sừng , Lớp đá vôi, Lớp xà cừ
2 HS lên bảng điền tên các bộ phận của vỏ trai
HS quan sát và thảo luận nhóm 3 phút 
 luån lìi dao vµo qua khe vá c¾t 2 c¬ khÐp vá tríc vµ sau ë trai. C¬ khÐp vá bÞ c¾t, lËp tøc vá trai sÏ më ra. §iÒu Êy chøng tá sù më ra lµ do tÝnh tù ®éng cña trai (do d©y ch»ng b¶n lÒ trai cã tÝnh ®µn håi cao). ChÝnh v× thÕ khi trai chÕt, vá thêng më ra.
 v× phÝa ngoµi lµ líp sõng b»ng chÊt h÷u c¬ nªn khi mµi -> bÞ ma s¸t -> nãng ch¸y, chóng cã mïi khÐt.
co ch©n khÐp vá. Nhê vá cøng r¾n vµ hai c¬ khÐp vá v÷ng ch¾c nªn kÎ thï kh«ng thÓ t¸ch vá ra ®Ó ¨n phÇn mÒm cña chóng.
đóng vỏ
mở vỏ
HS ®äc th«ng tin vµ quan s¸t h×nh 18.4 SGK,
Trai thò chân và vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rảnh phía sau, làm trai tiến về phía trước.
Nước qua ống hút, đem thức ăn đến miệng trai và ôxi đến mang trai.
Kiểu dinh dưỡng ở trai như thế gọi là dinh dưỡng thụ động.
Trai dinh dưỡng theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác, góp phần lọc sạch môi trường nước.
Trứng phát triển trong mang trai mẹ à được bảo vệ và tăng lượng ôxi.
Ấu trùng bám vào mang và da cá giúp tăng lượng oxi và giúp phát tán nòi giống 
vì ấu trùng trai thường bám vào mang và da cá. Khi mưa, cá vượt bờ mang theo ấu trùng trai vào ao.
I/ Hình dạng, cấu tạo 
( 18 phót )
 1. Vỏ trai:
Vỏ trai gồm hai mảnh gắn với nhau nhờ bản lề ở phía lưng . Vỏ có 3 lớp: Lớp sừng , Lớp đá vôi, Lớp xà cừ
 2. Cơ thể trai
 - Ngoµi: ¸o trai t¹o thµnh khoang ¸o cã èng hót vµ èng tho¸t
 - Gi÷a : hai tÊm mang
 - Trong: + Th©n trai
 + Ch©n rìu 
 II/ Di chuyển 
( 6 phót )
Chân trai hình rìu thò ra thụt vào, kết hợp đóng mở vỏ di chuyển
 III/ Dinh dưỡng 
( 6phót )
KiÓu dinh dưìng : thô ®éng.
 - Thøc ¨n : ®éng vËt nguyªn sinh, vôn h÷u c¬.
 - H« hÊp: trao ®æi khÝ qua mang.
 IV/ Sinh sản
 ( 7 phót )
- Cơ thể trai phân tính
- Thụ tinh ngoài.
- Trứng phát triển qua giai đoạn ấu trùng.
 (Trøng---> Êu trïng---> trai s«ng trưëng thµnh.)
.
4. Cñng cè- HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm ( 4 phót )
	Khoanh trßn vµo c©u ®óng:
1. Trai xÕp vµo ngµnh th©n mÒm v× cã th©n mÒm kh«ng ph©n ®èt.
2. C¬ thÓ trai gåm 3 phÇn ®Çu trai, th©n trai vµ ch©n trai.
3. Trai di chuyÓn nhê ch©n r×u.
4. Trai lÊy thøc ¨n nhê c¬ chÕ läc tõ n­íc hót vµo.
5. C¬ thÓ trai cã ®èi xøng 2 bªn.
5. H­íng dÉn häc bµi ë nhµ ( 1 phót )
- Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK.
- §äc môc “Em cã biÕt”.
- S­u tÇm tranh, ¶nh cña mét sè ®¹i diÖn th©n mÒm.
GV: HOÀNG VIẾT QUÝ – TRƯỜNG THCS TIÊN LỤC HUYỆN LẠNG GIANG