Giáo án Ngữ Văn 11 Trường THCS & THPT Phạm Kiệt Sơn Hà

Tiết: 1+2
Vào phủ chúa Trịnh
(Trớch Thượng kinh kớ sự) Lê Hữu Trác 

 A- Mục tiêu cẦN ĐẠT:
 1. Kiến thức:
	 Hiểu rõ giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm cũng như thái độ trước hiện thực và ngòi bút kí sự chân thực ,sắc sảo của Lê Hữu Trác qua đoạn trích miêu tả cuộc sống và cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa Trịnh.
 2. Kĩ năng:
 Biết cỏch cảm thụ và phõn tớch một tỏc phẩmm thuộc thể loại kớ sự.
 3. Thỏi độ:
 Thỏi độ phờ phỏn nghiờm tỳc lối sống xa hoa nơi phủ chỳa
 Trõn trọng lương y, cú tõm cú đức.
 B. Chuẩn bị phương tiện:
 - GV: SGK, SGV Ngữ văn 11. Tài liệu tham khảo về Lê Hữu Trác, Thiết kế bài giảng
 - HS : SGK, tài liệu tham khảo
 C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
 Gv kết hợp phương pháp đọc sáng tạo, đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận
 D. TIẾN TRèNH DẠY HỌC:
 1. Ổn định tổ chức lớp: 
 2. Kiểm tra bài cũ:
 3. Bài mới: 
Hoạt động của GV& HS
Yêu cầu cần đạt

Hoạt động 1
( Hướng dẫn hs tìm hiểu tiểu dẫn )

(?) Những hiểu biết của anh (chị) về tác giả Lê Hữu Trác và tác phẩm “Thượng kinh kí sự”?
- HS dựa vào SGK trình bày ý chính.
- GV tổng hợp:








Hoạt động 2:

 Hướng dẫn HS đọc


 Yêu cầu HS tóm tắt đoạn trích theo sơ đồ.



Hoạt động 3
( Hướng dẫn hs tìm hiểu văn bản )
 - GV yêu cầu HS đọc đoạn trích theo lựa chọn của GV
 (?) Theo chân tác giả vào phủ, hãy tái hiện lại quang cảnh của phủ chúa?
 - Hs tìm những chi tiết về quang cảnh phủ chúa.


 - Gv nhận xét ,tổng hợp. 







(?) Qua những chi tiết trên,anh (chị ) có nhận xét gì về quang cảnh của phủ chúa?
 - Hs nhận xét ,đấnh giá .
 - Gv tổng hợp

 - GV nêu vấn đề:

(?) Lần đầu đặt chân vào phủ Chúa tác giả đã nhận xét : “cuộc sống ở đây thực khác người thường” .anh (chị) có nhận tháy điều đó qua cung cách simh hoạt nơi phủ chúa?








- Gv tổ chức hs phát hiện ra những chi tiết miêu tả cung cách sinh hoạt và nhận xét về những chi tiết đó








(?) Nhà nghiên cứu Nguyễn Đăng Na cho rằng : “kí chỉ thực sự xuất hiện khi người cầm bút trực diện trình bày đối tượng được phản ánh bằng cảm quan của chính mình”.Xét ở phương diện này TKKS đã thực sự được coi là một tác phẩm kí sự chưa ? Hãy phân tích thái độ của tác giả ?

-HS thảo luận ,trao đổi ,đại diện trình bày . 

- GV gợi mở :
(?) Thái độ của tác giả trước quang cảnh phủ chúa ?


(?) Thái độ khi bắt mạch kê đơn ?



















(?) Những băn khoăn giữa viêc ở và đi ở đoạn cuối nói lên điều gì?
- Hs thảo luận ,trao đổi ,cử đại diện trình bày.
- Gv nhận xét ,tổng hợp
 








(?) Qua những phân tích trên , hãy đánh giá chung về tác giả ?
- Hs suy nghĩ ,trả lời .
- Gv nhận xét ,tổng hợp:



(?) Qua đoạn trích ,Anh (chị) có nhận xét gì về nghệ thuật viết kí sự của tác giả ?Hãy phân tích những nét đặc sắc đó?
- HS trao đổi ,thảo luận ,đại diện trình bày .
- GV tổng hợp :
Hoạt động 4
(Củng cố và luyện tập)
(?) Qua đoạn trích em có suy nghĩ gì về bức tranh hiện thực của xã hội phong kiến đương thời ? Từ đó hãy nhận xét về thái độ của tác giả trước hiện thực đó ?
- HS suy nghĩ ,phát biểu cảm xúc của cá nhân.

I. Tiểu dẫn
1. Tác giả Lê Hữu Trác
 - Hiệu: Hải Thượng Lãn Ông , xuất thân trong một gia đình có truyền thống học hành,đỗ đạt làm quan.
 - Chữa bệnh giỏi ,soạn sách , mở trường truyền bá y học.
 - Tác phẩm nổi tiếng “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
2. Tác phẩm“Thượng kinh kí sự
 - Quyển cuối cùng trong bộ “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
 - Tập kí sự bằng chữ Hán ,hoàn thành năm 1783 ,ghi chép nhữnh điều mắt thấy tai nghe.


II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc, túm tắt văn bản
 * Tóm tắt theo sơ đồ:
 Thánh chỉ-> Vào cung -> Nhiều lần cửa -> Vườn cây ,hành lang -> Hậu mã quân túc trực-> Cửa lớn ,đại đường, quyền bổng ->gác tía ,phòng trà ->Hậu mã quân túc trực -> Qua mấy lần trướng gấm -> Hậu cung ->Bắt mạch kê dơn -> Về nơi trọ.
2. Hiểu văn bản:
a. Quang cảnh – cung cách sinh hoạt cuả phủ chúa
 * Chi tiết quang cảnh: 
 + Rất nhiều lần cửa , năm sáu lần trướng gấm.
 + Lối đi quanh co, qua nhiều dãy hành lang
 + Canh giữ nghiêm nhặt (lính gác , thẻ trình )
 + Cảnh trí khác lạ (cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm …)
 + Trong phủ là những đại đồng ,quyền bổng gác tía ,kiệu son ,mâm vàng chén bạc)
 + Nội cung thế tử có sập vàng ,ghế rồng ,nệm gấm ,màn là…

- Nhận xét ,đánh giá về quang cảnh:
-> Là chốn thâm nghiêm ,kín cổng ,cao tường.
-> Chốn xa hoa ,tráng lệ ,lộng lẫy không đõu sánh bằng
-> Cuộc sống hưởng lạc(cung tần mĩ nữ ,của ngon vật lạ)
-> Không khí ngột ngạt ,tù đọng( chỉ có hơi người ,phấn sáp ,hương hoa)
* Cung cách sinh hoạt:
 + vào phủ phải có thánh chỉ ,có lính chạy thét đường 
 + Trong phủ có một guồng máy phục vụ đông đảo; ngươì truyền báo rộn ràng ,người có việc quan đi lại như mắc cửi 
 + Lời lẽ nhắc đến chúa và thế tử phải cung kính lễ phép ngang hàng với vua. 
 + Chúa luôn có phi tần hầu trực …tác giả không được trực tiếp gặp chúa … “phải khúm núm đứng chờ từ xa”
 + Thế tử có tới 7-8 thầy thuốc túc trực, có người hầu cận hai bên…tác giả phải lạy 4 lạy

 => Đánh giá về cung cách sinh hoạt:
 - Đó là những nghi lễ khuôn phép…cho thấy sự cao sang quyền quí đén tột cùng
 - Là cuộc sống xa hoa hưởng lạc ,sự lộng hành của phủ chúa 
 - Đó là cái uy thế nghiêng trời lán lướt cả cung vua 
b. Thái độ tâm trạng của tác giả 

- Tâm trạng khi đối diện với cảnh sống nơi phủ chúa
 + Cách miêu tả ghi chép cụ thể -> tự phơi bày sự xa hoa ,quyền thế 
 + Cách quan sát , những lời nhận xét ,những lời bình luận : “ Cảnh giàu sang của vua chúa khác hẳn với người bình thường”… “ lần đầu tiên mới biết caí phong vị của nhà đại gia”
 + Tỏ ra thờ ơ dửng dưng với cảnh giàu sang nơi phủ chúa. Không đồng tình với cuộc sống quá no đủ ,tiện nghi mà thiếu sinh khí .Lời văn pha chút châm biếm mỉa mai .
- Tâm trạng khi kê đơn bắt mạch cho thế tử
 + Lập luận và lý giải căn bệnh của thế tử là do ở chốn màn the trướng gấm,ăn quá no ,mặc quá ấm, tạng phủ mới yếu đi. Đó là căn bệnh có nguồn gốc từ sự xa hoa ,no đủ hưởng lạc, cho nên cách chữa không phải là công phạt giống như các vị lương y khác.
 + Hiểu rõ căn bệnh của thế tử ,có khả năng chữa khỏi nhưng lại sợ bị danh lợi ràng buộc,phải chữa bệnh cầm chừng ,cho thuốc vô thưởng vô phạt.
 + Sợ làm trái y đức ,phụ lòng cha ông nên đành gạt sở thích cá nhân để làm tròn trách nhiệm và lương tâm của người thầy thuốc.
 + Dám nói thẳng ,chữa thật . Kiên quyết bảo vệ chính kiến đến cùng. 
-> Đó là người thày thuốc giỏi ,giàu kinh nghiệm ,có lương tâm ,có y đức,
-> Một nhân cách cao đẹp ,khinh thường lợi danh,quyền quí, quan điểm sống thanh đạm ,trong sạch.

c. Bút pháp kí sự đặc sắc của tác phẩm
 + Khả năng quan sát tỉ mỉ ,ghi chép trung thực ,tả cảnh sinh động 
 + Lối kể khéo léo ,lôi cuốn bằng những sự việc chi
tiết đặc sắc .
 + Có sự đan xen với tác phẩm thi ca làm tăng chất trữ tình của tác phẩm .

III Tổng kết chung 
 - Phản ánh cuộc sống xa hoa ,hưởng lạc ,sự lấn lướt cung vua của phủ chúa- mầm mống dẫn đến căn bệnh thối nát của XH phong kiến Việt Nam cuối thế kỉ XVIII
 - Bộc lộ cái tôi cá nhân của Lê Hữu Trác : một nhà nho,một nhà thơ ,một danh y có bản lĩnh khí phách ,coi thường danh lợi.

	4 . Củng cố:
	- Hệ thống kiến thức đó học
	5. Dặn dũ:
- Học sinh chuẩn bị bài “Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân”
	- Vỡ sao Lờ Hữu Trỏc lấy tờn là ễng già lười ở đất Thượng Hồng ( Hải Thượng Lón ễng ).



Tiết 3: 
 Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân.
A. MỤC TIấU BÀI HỌC
Giúp học sinh:
1. Kiến thức:
- Nắm được biểu hiện của cái chung trong ngôn ngữ của xã hội và cái riêng trong lời nói cá nhân cùng mối tương quan giữa chúng.
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện và nâng cao năng lực sáng tạo cá nhân trong việc sử dụng ngôn ngữ TV.
3. Thỏi độ:
- ý thức tôn trọng những qui tắc ngôn ngữ chung của xã hội, góp phần vào việc phát triển ngôn ngữ nước nhà.
B. Phương tiện thực hiện: 
- GV: SGK, SGV, giỏo ỏn, tài liệu..
- HS: SGK, tài liệu, vở ghi 
C. Cách thức tiến hành 
- Phương pháp đọc hiểu, phân tích, thuyết trình kết hợp trao đổi thảo luận.
- Tích hợp phân môn: Làm văn. Tiếng việt. Đọc văn.
D. Tiến trình dạy học 
1. Ổn định tổ chức lớp: 
2. Kiểm tra bài cũ: 
	 Quang cảnh –cung cách sinh hoạt cuả phủ chúa?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt.
Hoạt động 1.
HS đọc phần I SGK và trả lời câi hỏi.

- Ngôn ngữ có vai trò như thế nào trong cuộc sống xã hội?






- Đặc điểm cấu tạo ngôn ngữ ? 












Hoạt động 2.
HS đọc phần II và trả lời câu hỏi.


- Lời nói - ngôn ngữ có mang dấu ấn cá nhân không? Tại sao? 

Hoạt động nhóm.

GV tổ chức một trò chơi giúp HS nhận diện tên bạn mình qua giọng nói.
- Chia làm 4 đội chơi. Mỗi đội cử một bạn nói một câu bất kỳ. Các đội còn lại nhắm mắt nghe và đoán người nói là ai?


Các nhóm trình chiếu giấy trong và phân tích: 
- Tìm một ví dụ ( câu thơ, câu văn ) mà theo đội em cho là mang phong cách cá nhân tác giả, có tính sáng tạo độc đáo trong việc sử dụng từ ngữ? 

- HS đọc phần ghi nhớ SGK.


Hoạt động 3.
GV định hướng HS làm bài tập.
Trao đổi cặp. Gọi trình bày . Chấm điểm.


4. Hướng dẫn về nhà.
- Làm bài tập còn lại 
- Soạn bài theo phân phối chương trình.


I. Ngôn ngữ - tài sản chung của xã hội.
 - Ngôn ngữ là tài sản chung của một dân tộc, một cộng đồng xã hội dùng để giao tiếp: biểu hiện, lĩnh hội. 
 - Mỗi cá nhân phải tích lũy và biết sử dụng ngôn ngữ chung của cộng đồng xã hội.
1. Tính chung của ngôn ngữ.
 Bao gồm: 
 + Các âm ( Nguyên âm, phụ âm )
 + Các thanh ( Huyền, sắc, nặng, hỏi, ngã, ngang).
 + Các tiếng (âm tiết ).
 + Các ngữ cố định (thành ngữ, quán ngữ


2. Qui tắc chung, phương thức chung.
 - Qui tắc cấu tạo các kiểu câu: Câu đơn, câu ghép, câu phức.
 - Phương thức chuyển nghĩa từ: Từ nghĩa gốc sang nghĩa bóng.
 Tất cả được hình thành dần trong lịch sử phát triển của ngôn ngữ và cần được mỗi cá nhân tiếp nhận và tuân theo.

II. Lời nói - sản phẩm riêng của cá nhân.
 - Giọng nói cá nhân: Mỗi người một vẻ riêng không ai giống ai.
 - Vốn từ ngữ cá nhân: Mỗi cá nhân ưa chuộng và quen dùng một những từ ngữ nhất định - phụ thuộc vào lứa tuổi, vốn sống, cá tính, nghề nghiệp, trình độ, môi trường địa phương …
 - Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng từ ngữ quen thuộc: Mỗi cá nhân có sự chuyển đổi, sáng tạo trong nghĩa từ, trong sự kết hợp từ ngữ…
 - Việc tạo ra những từ mới.
 - Việc vận dụng linh hoạt sáng tạo qui tắc chung, phương thức chung. 
 Phong cách ngôn ngữ cá nhân. 


III. Ghi nhớ.
 - SGK
IV. Luyện tập.
 Bài tập 1
 - Từ " Thôi " dùng với nghĩa mới: Chấm dứt, kết thúc cuộc đời - đã mất - đã chết.
- Cách nói giảm - nói tránh - lời nói cá nhân Nguyễn Khuyến. 
Bài tập 2.
- Đảo trật tự từ: Vị ngữ đứng trước chủ ngữ, danh từ trung tâm trước danh từ chỉ loại. 
- Tạo âm hưởng mạnh và tô đậm hình tượng thơ - cá tính nhà thơ Hồ Xuân Hương.




Tiết 4. 
Bài viết số 1.
 ( Nghị luận xã hội )
A.Mục tiờu bài học.
 Giúp học sinh:
 - Củng cố kiến thức về văn nghị luận đã học ở THCS và học kì II lớp 10.
 - Vận dụng được kiến thức và kĩ năng đã học về văn nghị luận xã hội để viết được bài văn nghị luận xã hội có nội dung sát với thực tế cuộc sống và học tập của học sinh phổ t hông.
B. Phương tiện dạy học.
 - SGK, SGV 11
 - Giáo án
 - Đề bài.
C. Cỏch thức tiến hành.
 - Học sinh làm bài tại lớp 45 phút.
 - GV đọc và chép đề lên bảng.
 - Yêu cầu các em nghiêm túc thực hiện nội qui tiết học. 
D.Tiến trỡnh giờ học.
 1. ổn định tổ chức.
 2. Kiểm tra bài cũ: Không.
 3. Bài mới. 

Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt.




GV đọc và chép đề lên bảng.
Đề bài.

 Bày tỏ ý kiến của mình về vấn đề mà tác giả Thân Nhân trung đã nêu trong Bài kí đề danh sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba - 1442:
" Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh, rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu, rồi xuống thấp".



I. Yêu cầu về kĩ năng.
 1. Đọc kĩ đề bài , xác định nội dung yêu cầu.
 2. Lập dàn ý đại cương.
 3. Biết vận dụng kiến thức đã học và kỹ năng viết văn nghị luận để làm bài cho tốt.
 4. Văn rõ ràng, ngắn gọn, trong sáng. Diễn đạt lưu loát, các ý lôgíc.

II. Yêu cầu về kiến thức.

 - Hiểu và giải thích được ý nghĩa câu nói.
 - Xác định được vấn đề cần nghị luận: Người tài đức có vai trò vô cùng quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
 - Học sinh cần phải phấn đấu trở thành người tài đức để góp phần xây dựng đất nước.
 - Đề ra hướng phấn đấu bản thân.

III. Thang điểm.

 - Điểm 9-10: Đáp ứng tất cả các yêu cầu trên. Bài viết còn mắc một số lỗi nhỏ về diễn đạt.
 - Điểm 7-8: Đáp ứng được 2/3 các yêu cầu trên. Bài viết còn mắc một số lỗi chính tả, diễn đạt.
 - Điểm 5-6: Đáp ứng 1/2 yêu cầu trên, bài viết còn mắc nhiều lỗi diễn đạt, chính tả.
 - Điểm 3-4: Đáp ứng được 1-2 nội dung yêu cầu trên. Bài mắc quá nhiều lỗi chính tả, diễn đạt.
 - Điểm 1-2: Trình bày thiếu ý hoặc còn sơ sài ý, mắc quá nhiều lỗi diễn đạt, ngữ pháp, chính tả.
 - Điểm 0: Hoàn toàn lạc đề.


4. Dặn dò.
- Làm bài nghiêm túc. Đọc kĩ bài viết trước khi nộp.
- Soạn bài theo phân phối chương trình


























Tiết 5: 	
 Tự tình ( Bài II ).
 Hồ Xuân Hương .
A. MỤC TIấU BÀI HỌC:
 	 Giúp học sinh: 
1. Kiến thức:
- Cảm nhận được tâm trạng vừa buồn tủi, vừa phẫn uất trước tình cảnh éo le và khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương.
- Thấy được tài năng thơ Nôm Hỗ Xuân Hương.
2. Kĩ năng:
- Rèn kĩ năng đọc diễn cảm và phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình.
3. Thỏi độ:
Trõn trong, cảm thụng với thõn phận và khỏt vọng của người phụ nữ trong xó hội xưa.
B. Phương tiện thực hiện: 
- GV: SGK, SGV, giỏo ỏn, tài liệu..
- HS: SGK, tài liệu, vở ghi 
C. Cách thức tiến hành 
- Phương pháp đọc hiểu, đọc diễn cảm. Phân tích, bình giảng, kết hợp so sánh, nêu vấn đề bằng hình thức trao đổi, thảo luận nhóm.
- Tích hợp phân môn: Làm văn. Tiếng việt. Đọc văn.
D. TIẾN TRèNH BÀI DẠY:
1. ổn định tổ chức: 
2. Kiểm tra bài cũ: Không.
3. Bài mới.

Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt.

Hoạt động 1.
GV gọi HS đọc tiểu dẫn và trả lời câu hỏi.

- Phần tiểu dẫn trình bày những nội dung chính nào?

Hoạt động 2.
GV hướng dẫn HS cách đọc văn bản. Gọi HS đọc và nhận xét. GV đọc lại. 

Hoạt động 3.
Bài thơ được làm theo thể thơ nào? Nhóm 1Tìm những từ chỉ không gian, thời gian và tâm trạng của nhân vật trữ tình trong 2 câu thơ đầu? Nhận xét cách dùng từ và ngắt nhịp câu thơ 2 ? 

 
Cái hồng nhan ≠ kiếp hồng nhan ≠ phận hồng nhan. 


 Trơ/cái hồng nhan/với nước non.








Nhóm 2. Tâm trạng của nhân vật trữ tình trong hai câu 3+4? Tìm những từ ngữ biểu cảm và giá trị nghệ thuật có trong 2 câu thơ đó?


- Vầng trăng - xế - khuyết - chưa tròn: Yếu tố vi lượng à chẳng bao giờ viên mãn .


Chạnh nhớ Kiều:
 Khi tỉnh rượu lúc tàn canh,
Giật mình, mình lại thương mình xót xa.




 Nhóm 3 Hình tượng thiên nhiên trong hai câu thơ 5+6 góp phần diễn tả tâm trạng và thái độ của nhân vật trữ tình trước số phận như thế nào?









 Nhóm 4 Hai câu kết nói lên tâm sự gì của tác giả? Nghệ thuật tăng tiến ở câu thơ cuối có ý nghĩa như thế nào? Giải thích nghĩa của hai "xuân" và hai từ "lại" trong câu thơ ?

+ Xuân đi: Tuổi xuân ( tác giả )
+ Xuân lại:Mùa xuân ( đất trời )
+ Lại(1): Thêm lần nữa.
+ Lại(2): Trở lại.


Bản chất của tình yêu là không thể san sẻ ( ăng ghen).
- Liên hệ: Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng/ chém cha cái kiếp lấy chồng chung/ năm thì mười họa nên chăng chớ/ một tháng đôi lần có cũng không/ …..

Hoạt động 4.
HS đọc ghi nhớ SGK.
Rút ra nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

Hoạt động 5.
HD HS luện tập


I. Đọc hiểu tiểu dẫn.

- Cuộc đời.
- Sự nghiệp sáng tác.


II. Đọc hiểu văn bản.
1. Đọc.
2. Thể loại.

3. Tìm hiểu nội dung và nghệ thuật.
3.1. Hai câu đề.

 Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
 Trơ cái hồng nhan với nước non.

à Hình ảnh một con người cô đơn ngồi một mình trong đêm khuya, cộng vào đó là tiếng trống canh báo hiệu sự trôi chảy của thời gian.

à Cách dùng từ: Cụ thể hóa, đồ vật hóa, rẻ rúng hóa cuộc đời của chính mình.

à Câu thơ ngắt làm 3 như một sự chì chiết, bẽ bàng, buồn bực. Cái hồng nhan ấy không được quân tử yêu thương mà lại vô duyên, vô nghĩa, trơ lì ra với nước non.
àHai câu thơ tạc vào không gian, thời gian hình tượng một người đàn bà trầm uất, đang đối diện với chính mình.

3.2. Hai câu thực.
 Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
 Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.

- Uống rượu mong giải sầu nhưng không được, Say lại tỉnh. tỉnh càng buồn hơn.
- Hình ảnh người phụ nữ uống rượu một mình giữa đêm trăng, đem chính cái hồng nhan của mình ra làm thức nhấm, để rồi sững sờ phát hiện ra rằng trong cuộc đời mình không có cái gì là viên mãn cả, đều dang dở, muộn màng.
- Hai câu đối thanh nghịch ý: Người say lại tỉnh >< trăng khuyết vẫn khuyết à tức, bởi con người muốn thay đổi mà hoàn cảnh cứ ỳ ra à vô cùng cô đơn, buồn và tuyệt vọng. 

3.3. Hai câu luận.
 Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
 Đâm toạc chân mây đá mấy hòn.

- Động từ mạnh: Xiên ngang, đâm toạc-> Tả cảnh thiên nhiên kì lạ phi thường, đầy sức sống: Muốn phá phách, tung hoành - cá tính Hồ Xuân Hương: Mạnh mẽ, quyết liệt, tìm mọi cách vượt lên số phận.
- Phép đảo ngữ và nghệ thuật đối: Sự phẫn uất của thân phận rêu đá, cũng là sự phẫn uất, phản kháng của tâm trạng nhân vật trữ tình.

3.4. Hai câu kết.
 Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại,
 Mảnh tình san sẻ tí con con.
- Hai câu kết khép lại lời tự tình. 
àNỗi đau về thân phận lẽ mọn, ngán ngẩm về tuổi xuân qua đi không trở lại, nhưng mùa xuân của đất trời vẫn cứ tuần hoàn.

à Nỗi đau của con người lâm vào cảnh phải chia sẻ cái không thể chia sẻ: 
 Mảnh tình - san sẻ - tí - con con.
à Câu thơ nát vụn ra, vật vã đến nhức nhối vì cái duyên tình hẩm hiu, lận đận của nhà thơ. Càng gắng gượng vươn lên càng rơi vào bi kịch.






III. Ghi nhớ.
- SGK.


IV. Luyện tập:
HS làm bài tập 1 tr 20
- Sự giống nhau: 
+ Tỏc giả tự núi lờn nỗi lũng mỡnh với hai tõm trngj vừa buồn tủi, xút xa vừa phẫn uất trước duyờn phận.
+ Tài năng sử dụng TV, đặc biệt là những từ làm định ngữ hoặc bổ ngữ: mừ thảm, chuụng sầu, tiếng rền rĩ, duyờn mừm mũm, già tom (Tự tỡnh-bài I), xiờn ngang, đõm toạc (Tự tỡnh- bài II)
+ Nghệ thuật tu từ, đẩo ngữ.
- Sự khỏc nhau: Ở Tự tỡnh- bài I, yếu tố phản khỏng, thỏch đố duyờn phận mạnh mẽ hơn. Tự tỡnh- bài I viết trước Tự tỡnh-bài II. 



4. Củng cố:
- Nội dung: 
+ Qua lời tự tỡnh, bài thơ núi lờn cả bi kịch và khỏt vọng hạnh phỳc của HXH. 
+ í nghĩa nhõn văn của bài thơ: Trong buồn tỉu, người ohụ nữ vẫn gắng gượng vượt lờn trõn số phận nhưng cuối cựng vẫn rơi vào bi kịch.
- Nghệ thuật: 
+ Sử dụng từ ngữ giản dị mà đặc sắc
+ H/a giàu sức gợi
+ Diễn tả tinh tế tõm trạng
5. Dặn dũ:
Hướng dẫn về nhà.
- Học thuộc lòng và diễn xuôi bài thơ.
- Tập bình bài thơ.
- Soạn bài theo phân phối chương trình.

Tự tình
( Bài I )
Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom,
Oán hận trông ra khắp mọi chòm.
Mõ thảm không khua mà cũng cốc,
Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om?
Trước nghe những tiếng thêm rầu rĩ,
Sau giận vì duyên để mõm mòm.
Tài tử nhân văn ai đó tá?
Thân này đâu đã chịu già tom!

Tự tình
(Bài III)
Chiếc bách buồn về phận nổi nênh,
Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh.
Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng,
Nửa mạn phong ba luống bệp bềnh.
Cầm lái mặc ai lăm đỗ bến,
Dong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnh.
ấy ai thăm ván cam lòng vậy,
Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh.



















Tiết 6. Câu cá mùa thu 
 (Thu điếu). 
 Nguyễn Khuyến 
A. Mục tiêu bài học. 
 Giúp học sinh: 
 - Cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh thu điển hình cho mùa thu làng cảnh Việt Nam vùng đồng bằng Bắc Bộ.
 - Vẻ đẹp tâm hồn thi nhân:Tấm lòng yêu thiên nhiên, quê hương đất nước và tâm trạng thời thế.
 - Thấy đượcc tài năng thơ Nôm Nguyễn Khuyến: Nghệ thuật tả cảnh, tả tình, gieo vần, sử dụng từ ngữ…
 - Rèn kỹ năng đọc diễn cảm và phân tích tâm trạng nhân vật trong thơ trữ tình.
B. Phương tiện thực hiện.
 - SGK, SGV ngữ văn 11.- Giáo án.- Máy chiếu.
C. Cách thức tiến hành.
 - Phương pháp đọc hiểu, đọc diễn cảm. Phân tích, bình giảng, kết hợp so sánh, nêu vấn đề bằng hình thức trao đổi, thảo luận nhóm.
 - Tích hợp phân môn: Làm văn. Tiếng việt. Đọc văn.
D. Tiến trình giờ học.
 1. ổn định tổ chức.
 2. Kiểm tra bài cũ: Tại sao Nguyễn Khuyến được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ? Trình bày tóm tắt sự ng hiệp thơ ca Nguyễn Khuyến? 
 3. Bài mới.

Hoạt động của GV và HS
Yêu cầu cần đạt.
Hoạt động 1.
- Hướng dẫn HS đọc văn bản và tìm hiểu nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
- Em hãy giới thiệu đôi nét về chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến? 
Hoạt động 2Thảo luận nhóm.
Nhóm 1. Điểm nhìm cảnh thu của tác giả có gì đặc sắc? Từ điểm nhìn ấy nhà thơ đã bao quát cảnh thu như thế nào?

Nhóm 2. Những từ ngữ hình ảnh nào gợi lên được nét riêng của cảnh sắc mùa thu? Hãy cho biết đó là cảnh thu ở miền quê nào? 









Nhóm 3. Hãy nhận xét về không gian thu trong bài thơ qua các chuyển động, màu sắc, hình ảnh, âm thanh? 









Nhóm 4. Nhan đề bài thơ có liên quan gì đến nội dung của bài thơ không? Không gian trong bài thơ góp phần diễn tả tâm trạng như thế nào?









- Em hãy cho biết cách gieo vần trong bài thơ có gì đặc biệt? cách gieo vần ấy cho ta cảm nhận về cảnh thu như thế nào?


Hoạt động 3
HS đọc phần ghi nhớ SGK
Hoạt động 4 
Củng cố bài học. 
- Đọc diễn cảm bài thơ.
- Đọc thuộc lòng bài thơ.
- Trao đổi cặp: Nội dung và nghệ thuật của bài thơ? 
 
I. Tiểu dẫn
1. Đọc.
2. Xuất xứ.
- Nằm trong chùm ba bài thơ thu nổi tiếng của Nguyễn Khuyến: Thu điếu, Thu vịnh, Thu ẩm.
3. Thể loại.
- Đây là bài thơ Nôm viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật.
4. Giá trị nội dung và nghệ thuật.
4.1. Cảnh thu.
- Điểm nhìn từ trên thuyền câu -> nhìn ra mặt ao nhìn lên bầu trời -> nhìn tới ngõ vắng -> trở về với ao thu.
-> Cảnh thu được đón nhận từ gần -> cao xa -> gần. Cảnh sắc thu theo nhiều hướng thật sinh động.
- Mang nét riêng của cảnh sắc mùa thu của làng quê Bắc bộ: Không khí dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật:
+ Màu sắc: Trong veo, sóng biếc, xanh ngắt
+ Đường nét, chuyển động: Hơi gợn tí, khẽ đưa vèo, mây lơ lửng.
-> Hình ảnh thơ bình dị, thân thuộc, không chỉ thể hiện cái hồn của cảnh thu mà còn thể hiện cái hồn của cuộc sống ở nông thôn xưa.
"Cái thú vị của bài Thu điếu ở các điệu xanh, xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh trúc, xanh trời, xanh bèo" ( Xuân Diệu ).
- Không gian thu tĩnh lặng, phảng phất buồn:
+ Vắng teo
+ Trong veo Các hình ảnh được miêu tả 
+ Khẽ đưa vèo trong trạng thái ngưng 
+ Hơi gợn tí. chuyển động, hoặc chuyển 
+ Mây lơ lửng động nhẹ, khẽ.
- Đặc biệt câu thơ cuối tạo được một tiếng động duy nhất: Cá đâu đớp động dưới chân bèo -> không phá vỡ cái tĩnh lặng, mà ngược lại nó càng làm tăng sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật -> Thủ pháp lấy động nói tĩnh.
4.2.Tình thu.
- Nói chuyện câu cá nhưng thực ra là để đón nhận cảnh thu, trời thu vào cõi lòng.
+ Một tâm thế nhàn: Tựa gối ôm cần
+ Một sự chờ đợi: Lâu chẳng được.
+ Một cái chợt tỉnh mơ hồ: Cá đâu đớp động.. 
- Không gian thu tĩnh lặng như sự tĩnh lặng trong tâm hồn nhà thơ, khiến ta cảm nhận về một nỗi cô đơn, man mác buồn, uẩn khúc trong cõi lòng thi nhân.
-> Nguyễn khuyến có một tâm hồn hồn gắn bó với thiên nhiên đất nước, một tấm lòng yêu nước thầm kín mà sâu sắc.
4.3. Đặc sắc nghệ thuật.
- Cách gieo vần đặc biệt: Vần " eo "(tử vận) khó làm, được tác giả sử dụng một cách thần tình, độc đáo, góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, khép kín, phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhà thơ.
- Lấy động nói tĩnh- nghệ thuật thơ cổ phương Đông.
III. Ghi nhớ- SGK.
IV. Củng cố.
- Về nội dung: Vẻ đẹp của mùa thu làng cảnh Việt Nam. Cảnh thu đẹp nhưng buồn và tĩnh lặng. Qua đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước và tâm sự thời thế của tác giả.
- Về nghệ thuật: Thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, cách gieo vần không chỉ là hình thức chơi chữ mà dùng để diễn đạt nội dung. Từ ngữ và hình ảnh thơ và mang đậm chất dân tộc.

4. Hướng dẫn về nhà.
- Đọc lại văn bản. Đọc diễn cảm. Học thuộc lòng bài thơ.
- Nắm nội dung bài học.
- Tập bình bài thơ.- Soạn bài theo phân phối chương trình.





































Tiết 8. phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận.

A. Mục tiêu bài học.
 Giúp học sinh: 
- Nắm vững cách phân tích và xác định yêu cầu của đề bài, cách lập dàn ý cho bài viết văn.
- Có ý thức và thói quen phân tích đề, lập dàn ý trước khi làm bài.
B. Phương tiện thực hiện.
- SGK, SGV ngữ văn 11.- Giáo án.- Máy chiếu.
C. Cách thức tiến hành.
- Phương pháp qui nạp: HS khảo sát bài tập bằng hình thức trao đổi, thảo luận nhóm sau đó GV tổng kết, nhấn mạnh trọng tâm nội dung bài học.
- Tích hợp phân môn: Làm văn. Tiếng việt. 
D. Tiến trình giờ học.
1. ổn định tổ chức.
2.