Giáo án Vật lí 9 - Bài 10: Biến trở – điện trở dùng trong kỹ thuật

Giaùo vieân: 1. Mai Theá Hoøa 
 2. Nguyeãn thò Quyù Haûo 
Tröôøng: Caùch Maïng Thaùng Taùm – Quaän 10
Baøi 10: BIEÁN TRÔÛ – ÑIEÄN TRÔÛ DUØNG TRONG KYÕ THUAÄT
I. MUÏC TIEÂU: 
Neâu ñöôïc bieán trôû laø gì? Neâu ñöôïc nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa bieán trôû.
Maéc ñöôïc bieán trôû vaøo maïch ñieän ñeå ñieàu chænh cöôøng ñoä doøng ñieän chaïy qua maïch .
Nhaän ra ñöôïc caùc ñieän trôû duøng trong kyõ thuaät ( khoâng yeâu caàu xaùc ñònh trò soá cuûa ñieän trôû theo caùc voøng maøu ). 
II. CHUAÅN BÒ:
 1. Ñoái vôùi moãi nhoùm HS:
1 bieán trôû con chaïy coù ñieän trôû lôùn nhaát 20W vaø chòu ñöôïc doøng ñieän coù cöôøng ñoä lôùn nhaát laø 2A. 
1 bieán trôû than (chieát aùp) coù caùc trò soá kyõ thuaät nhö bieán trôû con chaïy noùi treân.
1 nguoàn ñieän 3V.
1 boùng ñeøn 2,5V – 1W.
1 coâng taéc.
7 ñoaïn daây daãn noái coù voû caùch ñieän moãi ñoaïn daøi khoaûng 30cm.
3 ñieän trôû loaïi kyõ thuaät coù ghi trò soá.
3 ñieän trôû kyõ thuaät loaïi coù caùc voøng maøu.
 2. Ñoái vôùi caû lôùp :
Moät bieán trôû tay quay coù cuøng trò soá kyõ thuaät nhö bieán trôû con chaïy noùi treân.
III. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY VAØ HOÏC:
OÅn ñònh lôùp: 
Kieåm tra baøi cuõ: (5 phuùt)
Ñieän trôû daây daãn phuï thuoäc vaøo nhöõng yeáu toá naøo? Vieát coâng thöùc vaø chuù thích teân goïi ; ñôn vò caùc ñaïi löôïng trong coâng thöùc ñoù?..
Coù hai daây daãn cuøng chaát , cuøng tieát dieän, daây thöù I daøi hôn daây thöù II 3 laàn. Hoûi daây naøo coù ñieän trôû lôùn hôn vaø lôùn hôn maáy laàn? 
Dieãn bieán baøi giaûng:
Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh
Trôï giuùp cuûa giaùo vieân
* Caû lôùp nghe caâu hoûi vaø traû lôøi 2 caâu hoûi.
- Hs ghi baøi: 
Baøi 10: BIEÁN TRÔÛ – ÑIEÄN TRÔÛ DUØNG TRONG KYÕ THUAÄT.
I BIEÁN TRÔÛ: 
1: Tìm hieåu caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa bieán
 trôû: 
Hoaït ñoäng 1: Tìm hieåu caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa bieán trôû: (10 phuùt)
- Töøng HS thöïc hieän C1.
- Nhoùm HS thaûo luaän thöïc hieän C2 vaø cöû ñaïi dieän traû lôøi döôùi söï ñieàu khieån cuûa GV.
( C2: Bieán trôû khoâng coù taùc duïng thay ñoåi ñieän trôû. Neáu dòch chuyeån con chaïy C thì doøng ñieän vaãn chaïy qua toaøn boä cuoän daây vaø con chaïy khoâng coù taùc duïng laøm thay ñoåi chieàu daøi cuoän daây). 
- Nhoùm HS thaûo luaän thöïc hieän C3 vaø cöû ñaïi dieän traû lôøi döôùi söï ñieàu khieån cuûa GV.
( C3: Ñieän trôû cuûa maïch ñieän coù thay ñoåi , vì khi dòch chuyeån con chaïy laøm thay ñoåi chieàu daøi cuûa daây, laøm thay ñoåi ñieän trôû cuûa bieán trôû vaø cuûa maïch ñieän).
- Hs veõ kí hieäu sô ñoà cuûa bieán trôû vaøo vôû.
- Töøng HS thöïc hieän C4: 
( Khi dòch chuyeån con chaïy thì seõ laøm thay ñoåi chieàu daøi cuûa phaàn cuoän daây coù doøng ñieän chaïy qua do ñoù laøm thay ñoåi ñieän trôû cuûa bieán trôû)û. 
2. Söû duïng bieán trôû ñeå ñieàu chænh cöôøng 
 ñoä doøng ñieän . 
Hoaït ñoäng 2: Söû duïng bieán trôû ñeå ñieàu 
 chænh cöôøng ñoä doøng ñieän . (15 phuùt)
- Caù nhaân HS laøm C5 .
- 1 HS xung phong leân baûng veõ sô ñoà hình 10.3 leân baûng.
- Theo doõi phaàn söûa sai cuûa GV. 
- Hs veõ sô ñoà 10.3 vaøo vôû.
- Nhoùm HS thöïc haønh theo C6 .
- Ñaïi dieän nhoùm traû lôøi C6.
- Caùc nhoùm thaûo luaän vaø traû lôøi. 
- HS ghi baøi
3. Keát luaän: 
Bieán trôû laø ñieän trôû coù theå thay ñoåi trò soá vaø coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu chænh cöôøng ñoä doøng ñieän trong maïch.
- 3 HS ñoïc laïi keát luaän.
II. CAÙC ÑIEÄN TRÔÛ DUØNG TRONG KYÕ THUAÄT:
Hoaït ñoäng 3: Nhaän daïng hai loaïi ñieän trôû duøng trong kyõ thuaät. ( 5 phuùt)
- Töøng HS ñoïc C7 vaø thöïc hieän yeâu caàu cuûa caâu naøy. 
- HS nhaéc laïi coâng thöùc R = vaø vaän duïng khi S raát nhoû thì R coù theå raát lôùn.
- HS thöïc hieän C8 ñeå nhaän bieát hai loaïi ñieän trôû kyõ thuaät theo caùch ghi trò soá cuûa chuùng.
III. VAÄN DUÏNG:
Hoaït ñoäng 4: Vaän duïng (5 phuùt)
- HS laøm C10 (neáu khoâng ñuû thôøi gian GV höôùng daãn cho HS veà nhaø laøm)
* GV neâu laàn löôït 2 caâu hoûi tröôùc lôùp cho HS nghe vaø cho 2 => 4 HS ñöùng taïi choã traû lôøi laáy ñieåm M.
* GV söûa caâu hoûi kieåm tra baøi cuõ vaø nhaán maïnh: Khi chieàu daøi daây daãn thay ñoåi thì ñieän trôû cuûa daây thay ñoåi . Töø yù naøy phaùt trieån theâm ñeå neâu vaán ñeà cho baøi môùi. 
Neâu vaán ñeà: Trong thöïc teá caùc em thöôøng gaëp moät soá duïng cuï coù taùc duïng ñaëc bieät laø laøm thay ñoåi ñoä saùng cuûa boùng ñeøn hoaëc ñieàu chænh tieáng to ,tieáng nhoû trong tivi ; trong rañioâ (caùi volume). Nhöõng duïng cuï ñoù goïi laø gì? Chuùng coù caáu taïo vaø hoaït ñoäng nhö theá naøo? Ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñoù chuùng ta haõy nghieân cöùu baøi hoïc môùi. => vaøo baøi.
* Phaân phaùt caùc bieán trôû cho caùc nhoùm quan saùt (neáu coù). 
Thoâng baùo: Boä phaän chính cuûa bieán trôû goàm con chaïy vaø cuoän daây daãn baèng hôïp kim coù ñieän trôû suaát lôùn. 
* Yeâu caàu HS laøm C1: Quan saùt hình 10.1 vaø ñoái chieáu vôùi caùc bieán trôû coù trong boä thí nghieäm ñeå chæ roõ töøng loaïi bieán trôû.
* Yeâu caàu HS chæ ra ñaâu laø cuoän daây hôïp kim cuûa bieán trôû; ñaâu laø 2 ñaàu coá ñònh A; B cuûa sôïi daây; ñaâu laø con chaïy (hoaëc tay quay) C vaø ñaàu daây noái con chaïy ra ngoaøi.
* Yeâu caàu caùc nhoùm HS thaûo luaän vaø traû lôøi C2; C3.
* Yeâu caàu HS veõ laïi kyù hieäu bieán trôû vaøo vôû vaø gaïch cheùo phaàn bieán trôû cho doøng ñieän ñi qua neáu ñöôïc maéc vaøo maïch ñieän ôû caùc hình 10.2 a; b; c.
* Yeâu caàu HS suy nghó traû lôøi C4.
( caâu C4 chuû yeáu daønh cho soá ít HS khaù vaø gioûi traû lôøi)
Chuyeån muïc: 
ÔÛ treân caùc em ñaõ tìm hieåu xong caáu taïo vaø taùc duïng laøm thay ñoåi trò soá cuûa ñieän trôû. Baây giôø chuùng ta tieáp tuïc tìm hieåu xem bieán trôû ñöôïc duøng ñeå laøm gì? => vaøo muïc 2.
* GV yeâu caàu HS laøm C5 ; theo doõi HS thöïc hieän yeâu caàu vaø giuùp ñôõ HS veõ neáu HS gaëp khoù khaên. 
- Yeâu caàu 1 HS leân baûng veõ sô ñoà hình 10.3 sau ñoù GV söûa sô ñoà cho ñuùng vaø cho HS veõ vaøo vôû. 
* GV höôùng daãn HS thöïc haønh vaø laøm C6. nhaéc nhôû HS dòch chuyeån con chaïy nheï nhaøng traùnh laøm hö bieán trôû. 
* Sau khi caùc nhoùm ñaõ hoaøn taát C6; GV toång keát 2 hoaït ñoäng 1 vaø 2 roài neâu caâu hoûi Bieán trôû laø gì vaø coù theå duøng bieán trôû ñeå laøm gì?
* GV choát laïi qua caùc caâu traû lôøi cuûa HS.
* Yeâu caàu 3 HS nhaéc laïi.
Chuyeån muïc: 
Sau ñaây chuùng ta tìm hieåu theâm caáu taïo vaø nhaän bieát moät soá ñieän trôû duøng trong kyõ thuaät.
* GV yeâu caàu HS ñoïc vaø laøm C7.
(GV coù theå gôïi yù: Neáu lôùp than hay lôùp kim loaïi maø raát moûng thì noù seõ coù tieát dieän nhoû hay lôùn? Khi ñoù taïi sao lôùp than hay kim loaïi naøy coù theå coù trò soá ñieän trôû lôùn? )
* GV yeâu caàu HS ñoïc trò soá cuûa ñieän trôû hình 10.4 a vaø C9
* Höôùng daãn HS quan saùt aûnh maøu soá 2 in ôû bìa 3 SGK hoaëc quan saùt caùc ñieän trôû voøng maøu coù trong boä thí nghieäm ñeå nhaän bieát maøu cuûa caùc voøng treân moät hay hai ñieän trôû loaïi naøy.
* GV gôïi yù cho HS:
- Tính chieàu daøi cuûa daây ñieän trôû cuûa bieán trôû naøy.
- Tính chieàu daøi cuûa moät voøng daây quaán quanh loõi söù troøn
l = 3,14.d = 3,14.0,02 = 0,0628 m .
- Töø ñoù tính soá voøng daây cuûa bieán trôû. 
Cuûng coá: Cho 3 HS ñoïc laïi keát luaän. 
Daën doø: 
Hoïc thuoäc keát luaän cuûa baøi 10.
Laøm caùc baøi taäp 10.1 => 10.5 trang 15 SBT.
Ñoïc phaàn “ Coù theå em chöa bieát “ trang 31 SGK. 
IV.RUÙT KINH NGHIEÄM: