Kì thi học sinh giỏi cấp tỉnh năm học: 2012 - 2013 hướng dẫn chấm môn ngữ văn (đề chính thức) lớp 9

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
KÌ THI HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
THANH HÓA
Năm học: 2012 - 2013



HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN NGỮ VĂN

(Đề chính thức)

Lớp 9 THCS

Ngày thi: 15 tháng 3 năm 2013
(Hướng dẫn chấm gồm 03 trang)

I. HƯỚNG DẪN CHUNG:
- Giám khảo chấm kĩ để đánh giá một cách đầy đủ, chính xác kiến thức xã hội, kiến thức văn học và kĩ năng diễn đạt, lập luận trong bài làm của học sinh, tránh đếm ý cho điểm.
- Hướng dẫn chấm chỉ nêu những nội dung cơ bản, có tính định hướng. Giám khảo cần vận dụng linh hoạt, sử dụng nhiều mức điểm một cách hợp lí. Đặc biệt khuyến khích những bài viết có ý tưởng sáng tạo.
- Bài viết cần có bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục. Những bài mắc quá nhiều các loại lỗi dùng từ, chính tả, đặc biệt là văn viết tối nghĩa thì không cho quá nửa số điểm của mỗi câu.
- Chấm theo thang điểm 20 (câu I: 2 điểm; câu II: 6 điểm; câu III: 12 điểm), cho điểm lẻ đến 0,25.
II. HƯỚNG DẪN CỤ THỂ:
Câu
Nội dung cần đạt
Điểm
I

2,0

* Chỉ ra các biện pháp nghệ thuật tu từ: (0,5 điểm)


+ So sánh: “chúng tôi(như/là) một thứ quả trên đời”.
+ Ẩn dụ hình tượng: quả, hái, bàn tay, mỏi, quả non xanh...
+ Hoán dụ: Bàn tay mỏi - mẹ đến tuổi già.
0,5

* Phân tích giá trị: (1,5 điểm)


+ Cách so sánh, hoán dụ, ẩn dụ hình tượng khéo léo, tinh tế tạo nên những hình ảnh quen thuộc mà mới mẻ, ấn tượng, đầy tính triết lí.
0,5

+ Việc sử dụng những biện pháp tu từ diễn tả sâu sắc cùng lúc nhiều suy nghĩ và cảm xúc của người con (bé bỏng trước mẹ; biết ơn với mẹ; vừa hoảng sợ thấy mình chưa xứng, vừa lo mẹ không kịp hái quả; thương mẹ...). Tất cả tạo nên sự trầm lắng, ngân vang tiếng lòng tri ân tha thiết của nhà thơ đối với mẹ. Đồng thời gợi cảm xúc trong lòng người đọc. Lời thơ là lời nhắc nhở nhẹ nhàng mà sâu sắc đối với đạo làm con.
1,0
II










6,0

Yêu cầu về kĩ năng 
Đảm bảo một văn bản nghị luận có bố cục rõ ràng, hợp lí; tổ chức sắp xếp hệ thống các ý một cách lôgic, lập luận chặt chẽ; diễn đạt trôi chảy, mạch lạc; chữ viết rõ ràng, cẩn thận; không quá năm lỗi chính tả, không mắc lỗi dùng từ cơ bản…
0,5

Yêu cầu về kiến thức 
5.5

1. Nêu vấn đề cần nghị luận: (0,5 điểm)
0,5

2. Giải quyết vấn đề: (4,5 điểm)


a. Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ (0,75 điểm)


+ Con người từ khi sinh ra đến khi trưởng thành phải qua bao trường học như: Học ở gia đình, học ở trường, học ở xã hội...Song, trường học vĩ đại nhất mà người con học được nhiều nhất và quan trọng nhất là từ người mẹ.
0,25

+ Mẹ không chỉ sinh thành ra con, cao cả hơn mẹ còn dạy dỗ, dưỡng dục con suốt cả cuộc đời.
0,25

=> Ý nghĩa: Câu tục ngữ đề cao vai trò quan trọng của người mẹ trong giáo dục con cái.
0,25

b. Mẹ là trường học vĩ đại nhất vì: (3,75 điểm)


+ Nội dung mẹ dạy con: Phong phú và toàn diện
Đứa con là máu thịt, là tài sản của người mẹ nên mẹ luôn bên con, trực tiếp dìu dắt, nâng bước con trong suốt cuộc đời. Mẹ dạy con từ những hành động, cử chỉ nhỏ nhất, từ lời ăn tiếng nói, cách cư xử, kỹ năng sống, tri thức, hiểu biết sâu sắc về cuộc, mẹ dạy con biết yêu thương... "Mọi cử chỉ, hành động, tính cách của mẹ hằn in vào con (dẫn chứng).
1,0

+ Cách dạy của mẹ: Thường xuyên, liên tục, kiên nhẫn, mẹ dạy con từ thơ bé cho đến khi mẹ nhắm mắt xuôi tay(dẫn chứng).
0,75

+ Mẹ là tấm gương về mọi mặt, soi sáng cuộc đời con. Mẹ không chỉ giúp con hình thành, phát triển về thể chất mà còn là sự phát triền, trưởng thành về mặt tâm hồn, tình cảm, ý chí, nghị lực, bản lĩnh sống... Thật hạnh phúc cho ai sinh ra đã có mẹ và được ở bên mẹ trong những tháng năm của cuộc đời. (dẫn chứng)
1,0

=> Có thể nói sức bền vững từ trường học vĩ đại của mẹ có hiệu quả rất lớn trong việc giáo dục con cái. Chính vì thế con cái phải nhận thức rõ công lao của mẹ, đồng thời phải biết đáp đền công ơn sinh thành dưỡng dục lớn lao đó. 
1,0

3. Kết thúc vấn đề: (0,5 điểm)


+ Khẳng định vai trò của người mẹ, sự dạy dỗ của người mẹ là trường học vĩ đại nhất của những người con. Vì:
 “Con dù lớn vẫn là con của mẹ
 Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con...”
0,5
III

12,0
 





Yêu cầu về kĩ năng 
Đảm bảo một văn bản nghị luận có bố cục rõ ràng, hợp lí; tổ chức sắp xếp hệ thống các ý một cách lôgic, lập luận chặt chẽ; diễn đạt trôi chảy, mạch lạc; chữ viết rõ ràng, cẩn thận; không quá năm lỗi chính tả, không mắc lỗi dùng từ cơ bản…
1,0

Yêu cầu về kiến thức 
11,0

1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, mạch cảm xúc của bài thơ: (1,0 điểm)


- Giới thiệu sơ lược về tác giả Hữu Thỉnh
0,25

- Sang thu là bài thơ tiêu biểu được nhiều bạn đọc yêu thích và được đánh giá là một thi phẩm đẹp.
0,25

- Bài thơ là sự cảm nhận tinh tế về khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu ở miền Bắc Việt Nam. Mạch vận động của cảm xúc khá độc đáo vừa là cảm xúc trước sự biến đổi của tạo vật sang thu vừa là sự vận động của nhận thức tư tưởng của nhà thơ.
0,5

2. Giải thích sự vận động của mạch cảm xúc trong thơ: (0,5 điểm)
 Sự vận động mạch cảm xúc trong thơ được hiểu là diễn biến của những cung bậc, sắc thái tình cảm của chủ thể trữ tình.
0,5

3. Sự vận động của mạch cảm xúc trong bài thơ: (8,5 điểm)


- Bài thơ được viết vào năm 1977, lúc đất nước chuyển mình từ chiến tranh sang hoà bình. Cuộc sống khẩn trương của thời chiến chuyển dần sang sự cân bằng lắng lại của thời bình, nhưng không vì thế mà giản đơn, ngược lại nhiều vấn đề trở nên phức tạp hơn.
0,5

- Mạch cảm xúc trong bài thơ Sang thu vận động khá nhạy cảm, tinh tế, logic. Hữu Thỉnh nhận ra tín hiệu của sự chuyển mùa từ hạ sang thu bằng nhiều giác quan khác nhau: Thị giác, thính giác, khứu giác…Với cái nhìn từ gần đến xa, từ xa đến gần.
0,5

- Cảm nhận đầu tiên trong tâm hồn thi sĩ không phải bắt đầu từ trời xanh, mây trắng, hoa cúc vàng như bao thi sĩ khác mà là một sự biến chuyển hết sức tinh vi của thiên nhiên. Mùa thu được nhận ra bắt đầu từ “hương ổi”, lập tức tâm hồn thi sĩ rung lên mở căng các giác quan (khứu giác, thị giác...) để đón nhận thu về. Hương ổi ngào ngạt phả vào gió mang đi khắp nơi, luồn vào trong sương khiến sương chùng chình bâng khuâng lưu luyến…→Thi sĩ cảm nhận thiên nhiên và khúc giao mùa thật tinh tế, sâu sắc. Từ hương nhận ra gió. Từ gió nhận ra sương. Trong sương có gió, có hương, có tình.
2,0

- Từ không gian hẹp (vườn, ngõ), từ những gì vô hình (hương, gió) chuyển sang không gian rộng lớn với nhiều tầng bậc cụ thể hơn (sông, chim, mây): Sông thì dềnh dàng trôi một cách thanh thản; chim thì vội vã bay khi cơn gió đầu tiên mang hơi lạnh tới; đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu…
2,0

- Không gian giao mùa ngày càng được mở rộng (trước đó chỉ là không gian hẹp: ngõ, xóm, làng; giờ đây là cả đất trời). Khổ thơ cuối đem đến cho bài thơ một vẻ đẹp mới làm trọn vẹn thêm ý sang thu của thiên nhiên tạo vật. Mùa thu dường như đã về, đã sang nhưng vẫn còn bao nhiêu nắng, chỉ có cơn mưa đã vơi dần, sấm cũng thưa đi, bớt đi sự bất ngờ, sợ hãi trên hàng cây đứng tuổi.
2,0

=>Có thể nói mạch cảm xúc trong bài thơ vận động một cách tự nhiên, liền mạch. Cả bài thơ chỉ có một dấu chấm câu đặt ở cuối bài thơ: Nếu hai khổ thơ đầu là những cảm nhận trực tiếp từ những biến chuyển hết sức tinh vi của thiên nhiên, đất trời thì ở khổ cuối mùa thu được cảm nhận bằng đoán nhận, bằng kinh nghiệm, bằng sự suy ngẫm sâu lắng. Cảnh thu đang đi từ xa vào tâm tưởng, lắng đọng, suy tư về cuộc đời
1,5

4. Đánh giá khái quát: (1,0 điểm)


- Sự vận động của mạch cảm xúc cho thấy nhà thơ không dừng lại ở việc quan sát tinh tế với những hình ảnh cụ thể mà hướng tới những suy ngẫm, chiêm nghiệm.
0,5

- Sang thu không chỉ là khoảnh khắc chuyển mình của thiên nhiên mà cả hồn người cùng một nhịp sang thu. Vừa lưu luyến, bồi hồi, vừa trang nghiêm chững chạc, vừa sâu lắng lại vừa mở rộng bâng khuâng, vừa khiêm nhường nhưng cũng tự hào kiêu hãnh khi con người đã đi qua những cuộc chiến ác liệt, nay được sống trong bình yên, hạnh phúc, mới càng thấy trân trọng và yêu cuộc sống tha thiết nhường nào.
0,5
-----------------------HẾT----------------------