Kỳ thi chọn học sinh giỏi lớp 12 trung học phổ thông năm học 2008-2009 hướng dẫn chấm môn: ngữ văn

Sở gd&Đt vĩnh phúc Kỳ thi chọn hsg lớp 12 thpt năm học 2008-2009 
 Hướng dẫn chấm môn: ngữ văn
 (Dành cho học sinh THPT)
 
 

 
I, Nhận thức đề: Đây là dạng đề sử dụng thao tác phân tích, đối sánh để học sinh trình bày những cảm nhận của mình về vấn đề: cảm hứng đất nước trong thơViệt Nam giai đoạn 1945-1975 qua hai tác phẩm thơ (một đoạn trích Đất Nước trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm và bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi) đã học và đọc thêm trong chương trình. Qua đánh giá, đối sánh làm rõ những nét riêng trong nội dung và cách biểu hiện cảm hứng về đề tài đất nước của hai nhà thơ qua hai thi phẩm.
II, Yêu cầu:
 1, Về kĩ năng: Biết cách làm bài nghị luận văn học, bố cục rõ ràng, kết cấu chặt chẽ, hệ thống ý mạch lạc, diễn đạt trong sáng.
 2, Về kiến thức: Trên cơ sở hiểu biết chắc chắn về giai đoạn thơ Việt Nam 1945-1975, những nét cơ bản về hai tác giả và hai tác phẩm, học sinh biết đánh giá, phân tích đối sánh hợp lí, làm rõ những nét riêng trong sự cảm nhận và thể hiện hình ảnh đất nước ở hai tác phẩm, thấy được những đóng góp của mỗi nhà thơ trong cùng một đề tài. Cách sắp xếp ý có thể khác nhau, nhưng cần trình bày được các vấn đề cơ bản sau: 
 a, Cảm hứng là nguồn gốc trực tiếp của sáng tạo nghệ thuật. Đó là trạng thái tình cảm, cảm xúc cao độ, tràn đầy, đòi hỏi phải được tự biểu hiện trong hình thức nghệ thuật. Cảm hứng về đất nước là một nguồn cảm hứng rộng rãi và lâu bền nhất của văn học Việt Nam. Đặc biệt là trong giai đoạn thơ 1945-1975, cảm hứng ấy trở thành phổ biến và nổi bật ( giải thích lí do).
 b, Những nét giống nhau trong cảm hứng ở hai tác phẩm: 
 - Chỗ gặp gỡ trong tư tưởng về đất nước của hai tác giả: Đó là nhận thức về đất nước gắn liền với nhân dân, tư tưởng ấy thấm sâu vào cách thể hiện hình ảnh đất nước ở hai tác phẩm, trong những câu thơ có tính chất khái quát.
 + Ôm đất nước những người áo vải
 Đã đứng lên thành những anh hùng
 ( Nguyễn Đình Thi)
 + Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
 Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
 ( Nguyễn Khoa Điềm)
Cả hai bài thơ cùng khai thác một đề tài, theo cách khái quát về hình ảnh đất nước, thể hiện những trải nghiệm, suy tư của hai nhà thơ về đất nước.
 c, Những nét riêng trong nội dung và cách thể hiện:
 - Nội dung:
 + Bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi tập trung nói về đất nước trong cuộc kháng chiến chống Pháp, nêu cảm xúc và suy tưởng của tác giả gắn liền với những không gian, thời gian cụ thể (nửa đầu bài thơ là hai hình ảnh mùa thu đất nước ở Hà Nội và ở chiến khu Việt Bắc, phần sau bài thơ dựng lên khái quát hình ảnh đất nước trong chiến tranh, từ đau thương căm hờn mà bất khuất vùng lên đứng dậy, chiến thắng. 
 + Đoạn trích Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm được viết trong thời kì kháng chiến chống Mĩ nhưng không trực tiếp thể hiện hình ảnh đất nước trong cuộc kháng chiến ấy, cũng không gắn với một không gian địa lí cụ thể của vùng miền nào. Đoạn trích là sự suy ngẫm khái quát về đất nước trên những bình diện thời gian lịch sử, không gian địa lí, chiều sâu văn hoá, tâm hồn dân tộc, đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán hàng ngày.
-Cách thể hiện: 
 + Nguyễn Đình Thi sử dụng nhiều hình ảnh giàu ấn tượng cảm xúc, gắn với kỉ niệm và trải nghiệm của chính tác giả, cùng với những hình ảnh có tính tượng trưng, khái quát. Bài thơ là sự “ lắp ghép” của nhiều bài thơ khác nhau nhưng vẫn tạo nên sự nhất quán. Những câu thơ không câu nệ vần điệu mà vẫn tạo được tiếng nhạc.
 + Nguyễn Khoa Điềm chú trọng khai thác các chất liệu văn hoá, văn học dân gian, từ truyền thuyết, cổ tích đến ca dao, tục ngữ, phong tục, sinh hoạt dân gian đem đến cho người đọc những hứng thú về sự khám phá, cách nói bất ngờ mới mẻ về đất nước. Nhà thơ sử dụng hình thức tâm tình trong câu chuyện của đôi lứa yêu nhau để nói về đất nước khiến cho đoạn trích vừa giàu chất trữ tình, vừa có tính triết luận.
 ( Học sinh dùng dẫn chứng trong tác phẩm để chứng minh)
 d, Nâng cao vấn đề: Cách cảm nhận riêng của hai tác giả về một đề tài chung tạo nên sự phong phú cho thơ ca viết về đất nước. Đây cũng là yêu cầu của sự sáng tạo trong nghệ thuật.
 III, Thang điểm
Điểm 10, 9: Đáp ứng được những yêu cầu nêu trên, văn viết trong sáng, có cảm xúc, dẫn chứng chọn lọc.
Điểm 8,7: Đáp ứng đủ những yêu cầu nêu trên, dẫn chứng chưa thật phong phú nhưng làm nổi bật được trong tâm, có một vài sai sót nhỏ.
Điểm 6,5: Cơ bản đáp ứng được yêu cầu nêu trên, dẫn chứng chưa phong phú, diến đạt chưa hay nhưng rõ ràng, còn mắc lỗi diễn đạt.
Điểm 4,3: Chưa nắm vững nội dung yêu cầu của đề, bài viết chỉ bàn luận chung chung, dẫn chứng nghèo nàn, phân tích hạn chế, mắc lỗi diễn đạt, dùng từ.
Điểm 2,1: Không nắm được nội dung đề bài, hiểu sai tinh thần của đề, phân tích hạn chế, bố cục lộn xộn, mắc nhiều lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu.
Điểm 0: Không hiểu đề, sai lạc cả nội dung và phương pháp.

-------------------------------------------