Ôn tập, củng cố kiến thức phân môn văn học lớp 9

«n tËp, Cñng cè kiÕn thøc 
ph©n m«n V¨n häc líp 9
   	Chuyªn ®Ò c¸p huyÖn (2012)
A. §Æt vÊn ®Ò
    Ng÷ v¨n lµ mét trong 3 m«n häc quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ k× thi tuyÓn sinh vµo THPT ®èi víi c¸c em häc sinh tham dù k× thi nµy. Trong ®ã, ph©n m«n V¨n häc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. Bëi cÊu tróc cña ®Ò thi m«n Ng÷ v¨n vµo líp 10 THPT hiÖn nay th­êng cã ba phÇn:
             PhÇn I. TiÕng ViÖt (2 ®iÓm).
             PhÇn II. ViÕt mét bµi v¨n thuyÕt minh ng¾n hoÆc mét v¨n b¶n nghÞ luËn x· héi kho¶ng 300 tõ (3®iÓm).
             PhÇn III. Tù luËn V¨n häc (5 ®iÓm).
    §Ó hoµn thµnh bµi thi, häc sinh chñ yÕu ph¶i vËn dông kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc ®Ó lµm. Ngay c¶ c©u hái phÇn TiÕng ViÖt, phÇn lín ng÷ liÖu ®Òu ®­îc trÝch tõ c¸c v¨n b¶n ®· ®­îc häc trong ch­¬ng tr×nh, kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n ®ã sÏ gióp c¸c em lµm tèt h¬n nh÷ng yªu cÇu cña bµi tËp.
	Qua thùc tÕ häc sinh thùc hµnh viÕt c¸c bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc, ®Æc biÖt lµ qua c¸c k× kiÓm tra thi cö, c¸c em th­êng béc lé mét sè h¹n chÕ c¶ vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng lµm bµi. VÝ dô:
       1. VÒ kiÕn thøc:
 - Kh«ng nhí chÝnh x¸c hoµn c¶nh s¸ng t¸c, néi dung, gi¸ trÞ cña t¸c phÈm
 - LÉn kiÕn thøc gi÷a c¸c t¸c gi¶, ®Æc ®iÓm c¸c nh©n vËt …
 - Kh«ng thuéc dÉn chøng 
      - ViÕt sai tªn t¸c phÈm hay tªn ®o¹n trÝch 
       VÝ dô c©u hái:
 	Kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn
	Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã x­íc,
	Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tr­íc:
	ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim.
 Khæ th¬ trªn trÝch trong bµi th¬ nµo? Cña ai?
 (§Ò thi tuyÓn sinh líp 10 THPT n¨m häc 2007 - 2008)
 NhiÒu häc sinh ®· tr¶ lêi: Khæ th¬ trÝch trong bµi th¬ "TiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh'' cña Ph¹m TiÕn DuËt. 
      2. VÒ kÜ n¨ng:
 - Kh«ng ®äc kÜ ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò bµi tr­íc khi lµm dÉn ®Õn bµi viÕt l¹c ®Ò, xa ®Ò, thiÕu ý hoÆc kh«ng ®óng träng t©m, thËm chÝ l¹c thÓ lo¹i …
 VD: §Ò thi vµo líp 10 THPT n¨m 2009- 2010 yªu cÇu: ViÕt mét bµi v¨n thuyÕt minh vÒ NguyÔn Du vµ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu. Häc sinh lµm l¹c sang ph©n tÝch gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña TruyÖn KiÒu.
 - Kh«ng biÕt x¸c ®Þnh c¸c luËn ®iÓm, luËn cø 
- Ch­a biÕt c¸ch dùng ®o¹n.
- DiÔn ®¹t lñng cñng.
   - Ph©n bè thêi gian lµm bµi ch­a hîp lÝ: Dµnh qu¸ nhiÒu thêi gian cho c©u Ýt ®iÓm, ®Õn c©u cuèi (tù luËn V¨n häc) cßn qu¸ Ýt thêi gian.
 - Lóng tóng, mÊt nhiÒu thêi gian cho viÖc viÕt më bµi…
    VËy, lµm thÕ nµo ®Ó gióp häc sinh kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trªn? 
 XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trªn vµ kinh nghiÖm nhiÒu n¨m d¹y häc, «n luyÖn cho häc sinh líp 9 thi vµo líp 10 THPT, t«i xin tr×nh bµy mét sè kinh nghiÖm cña m×nh th«ng qua chuyªn ®Ò “ ¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9”.
     Néi dung chuyªn ®Ò gåm hai phÇn:
	 PhÇn I: Thèng kª c¸c v¨n b¶n trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9
 PhÇn II: Ph­¬ng ph¸p «n tËp, cñng cè kiÕn thøc
	- B­íc 1: ¤n tËp cñng cè theo t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶
	- B­íc 2: HÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn, tõng m¶ng, tõng chñ ®Ò … 
- B­íc 3: Më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc b»ng c¸c chuyªn ®Ò nhá. 
	 
B. néi dung chuyªn ®Ò

PhÇn I: thèng kª c¸c v¨n b¶n 
 I. V¨n häc ViÖt Nam:
 1. V¨n häc trung ®¹i (Theo tr×nh tù thêi gian s¸ng t¸c)
      	- ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng (NguyÔn D÷)
      	- ChuyÖn cò trong phñ Chóa TrÞnh (Ph¹m §×nh Hæ) 
      	- Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (Ng« gia v¨n ph¸i)
     	- TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du)
     	- TruyÖn Lôc V©n Tiªn (NguyÔn §×nh ChiÓu)
   	
2. V¨n häc hiÖn ®¹i 
	 *V¨n b¶n nghÖ thuËt (Theo giai ®o¹n v¨n häc)
      	 1.Tõ 1945 ®Õn 1954:
- §ång chÝ  (ChÝnh H÷u)
- Lµng (Kim L©n)
	 2.Tõ 1955 ®Õn 1975:
- §oµn thuyÒn  ®¸nh c¸ (Huy CËn)
- Bµi th¬ vÒ  tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh (Ph¹m TiÕn DuËt)
- BÕp löa (B»ng ViÖt)
- Khóc h¸t ru nh÷ng em bРlín trªn l­ng mÑ (NguyÔn Khoa §iÒm)
- Nãi víi con (Y Ph­¬ng)
- Sang thu (H÷u ThØnh)
- Con cß (ChÕ  Lan Viªn)
- ChiÕc l­îc ngµ  (NguyÔn Quang S¸ng)
- LÆng lÏ Sapa (NguyÔn Thµnh Long)
- Nh÷ng ng«i sao xa x«i (Lª Minh Khuª)
	 3. Tõ sau 1975:
- ViÕng l¨ng B¸c (ViÔn Ph­¬ng)
- ¸nh tr¨ng (NguyÔn Duy)
- Mïa xu©n nho nhá  (Thanh H¶i)
- BÕn quª (NguyÔn Minh Ch©u)
       * V¨n b¶n nhËt dông & v¨n b¶n nghÞ luËn:
- Phong c¸ch Hå ChÝ Minh ( Lª Anh Trµ)
- §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh (Market)
- Tuyªn bè  thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®­îc b¶o vÖ cña trΠem.
- TiÕng nãi cña v¨n nghÖ (NguyÔn §×nh Thi)
	- ChuÈn bÞ  hµnh trang vµo thÕ kû míi (Vò Khoan)

II. V¨n häc n­íc ngoµi:
- M©y vµ sãng (Targo)
- Cè h­¬ng (Lç TÊn)
- Con chã bÊc ( trÝch TiÕng gäi n¬i hoang d· - Jack London)
- R«-bin-x¬n  ngoµi ®¶o hoang ( TrÝch R«- bin- x¬n Cru- x« - §e-ni-¬n §i-ph«)
- Nh÷ng ®øa trΠ ( TrÝch Thêi th¬ Êu- Macxim Gor¬ki).
- Bè cña Xi m«ng ( Guy®¬ M«- pa- x¨ng). 
- Bµn vÒ ®äc s¸ch (Chu Quang TiÒm)
- Chã sãi vµ  cõu trong th¬ ngô ng«n cña La Ph«ng - ten (Hi-p«-lit-Ten)

PhÇn II: Ph­¬ng ph¸p «n tËp cñng cè kiÕn thøc:
 Qóa tr×nh «n tËp, cñng cè kiÕn thøc v¨n häc cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo ba b­íc:
	- B­íc 1: ¤n tËp cñng cè theo t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶
	- B­íc 2: HÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn, tõng m¶ng, tõng chñ ®Ò … 
- B­íc 3: Më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc b»ng c¸c chuyªn ®Ò nhá. 
 Trong ®ã, b­íc «n tËp kiÕn thøc tõng t¸c phÈm, t¸c gi¶ lµ quan träng nhÊt. NÕu «n tËp cñng cè kiÕn thøc tõng t¸c phÈm tèt sÏ t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho viÖc hÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn vµ «n tËp theo c¸c chuyªn ®Ò.

B­íc I: ¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc theo t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶
     §©y lµ b­íc «n tËp quan träng. Nh­ trªn ®· nãi, nÕu «n tËp, cñng cè kiÕn thøc tõng t¸c phÈm tèt sÏ t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho c¸c b­íc «n tËp tiÕp theo. Song, «n tËp nh­ thÕ nµo míi lµ ®iÒu quan träng, bëi nÕu kh«ng cã ph­¬ng ph¸p ®óng ta sÏ d¹y l¹i gi¸o ¸n mµ ta ®· d¹y trªn líp. Nh­ thÕ, võa kh«ng ®óng quy ®Þnh vÒ d¹y buæi hai l¹i võa kh«ng hiÖu qu¶. 
 Theo t«i, ta nªn «n tËp, cñng cè kiÕn thøc mçi t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶ b»ng c¸ch h­íng dÉn häc sinh lµm c¸c d¹ng bµi tËp cô thÓ (dùa vµo mét sè d¹ng bµi tËp cña ®Ò thi hµng n¨m). Nh­ thÕ, võa kiÓm tra ®­îc kiÕn thøc cña c¸c em sau khi ®· ®­îc häc trªn líp vÒ t¸c phÈm, l¹i võa rÌn ®­îc kÜ n¨ng lµm c¸c d¹ng bµi tËp l¹i võa cñng cè, kh¾c s©u kiÕn thøc vÒ t¸c phÈm ®ã cho c¸c em. Mét sè d¹ng bµi tËp nh­:
	- ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm
	- Gi¶i thÝch ý nghÜa nhan ®Ò t¸c phÈm
	- Tãm t¾t néi dung t¸c phÈm (nÕu lµ t¸c phÈm truyÖn)
	- ChÐp th¬ (c¶ bµi hoÆc tõng phÇn)
	- Nªu c¸c t×nh huèng truyÖn.
	- LuyÖn mét sè ®Ò nghÞ luËn v¨n häc
 …
 
 VÝ dô 1: 
ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng
 - NguyÔn D÷ -
 Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c phÈm "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cña NguyÔn D÷ 
 Bµi tËp 2: Gi¶i thÝch tªn t¸c phÈm "TruyÒn k× m¹n lôc'' cña NguyÔn D÷? "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cã nh÷ng chi tiÕt nµo mang tÝnh "truyÒn k×''? Nªu ng¾n gän ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt ®ã?
 Bµi tËp 3: Tãm t¾t "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' b»ng mét ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u.
 Bµi tËp 4: H·y kÓ l¹i ng¾n gän chi tiÕt k× ¶o cuèi cïng trong "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cña NguyÔn D÷ b»ng mét ®o¹n v¨n tõ 3 ®Õn 5 c©u. Nªu ý nghÜa cña chi tiÕt k× ¶o ®ã.
 Bµi tËp 5: Ph¸t biÓu suy nghÜ cña em nh©n vËt Vò N­¬ng trong t¸c phÈm "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cña NguyÔn D÷.
 Bµi tËp 6: Th©n phËn ng­êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn x­a qua "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cña NguyÔn D÷.
 Bµi tËp 7: C¸i nh×n nh©n ®¹o cña nhµ v¨n qua "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cña NguyÔn D÷.
 Bµi tËp 8: HiÖn thùc x· héi phong kiÕn x­a qua "ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng'' cña NguyÔn D÷.
 

 VÝ dô 2: 
TruyÖn kiÒu
 - NguyÔn Du -

 Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du
 Bµi tËp 2: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du
 Bµi tËp 3: Tãm t¾t t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du b»ng mét v¨n b¶n ng¾n kho¶ng 300 tõ.
 Bµi tËp 4: TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du cßn cã tªn gäi kh¸c lµ "§o¹n tr­êng t©n thanh'', em hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò ®ã nh­ thÕ nµo.
 Bµi tËp 5: TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du gåm bao nhiªu c©u th¬ lôc b¸t? Bè côc gåm mÊy phÇn? Tªn cña mçi phÇn lµ g×, phÇn nµo cã sè l­îng c©u th¬ lín nhÊt? 
 Bµi tËp 6: ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i mét sè ®o¹n th¬. VÝ dô:
	- ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ ch©n dung Thóy V©n trong ®o¹n trÝch "ChÞ em Thóy KiÒu'' (Ng÷ v¨n 9 - TËp 1).
	- ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ vÎ ®Ñp cña Thóy KiÒu trong ®o¹n trÝch "ChÞ em Thóy KiÒu'' (Ng÷ v¨n 9 - TËp 1).
	- ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ nçi nhí cha mÑ cña Thóy KiÒu trong nh÷ng ngµy nµng sèng ë lÇu Ng­ng BÝch. Qua ®ã em cã c¶m nhËn g× vÒ vÎ ®Ñp t©m hån nµng?
 
 Bµi tËp 7: 	 Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ,
 ThÒm hoa mét b­íc, lÖ hoa mÊy hµng!
Ng¹i ngïng dÝn giã e s­¬ng,
Ngõng hoa bãng thÑn, tr«ng g­¬ng mÆt dµy.
Mèi cµng vÐn tãc b¾t tay,
NÐt buån nh­ cóc, ®iÖu gÇy nh­ mai.
	- H·y giíi thiÖu ng¾n gän xuÊt xø vµ néi dung ®o¹n th¬ trªn.
	- Tõ 'hoa'' ®­îc nh¾c ®Õn ba lÇn trong ®o¹n th¬ víi nh÷ng ý nghÜa kh¸c nhau nh­ thÕ nµo?
	- ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ cña em vÒ h×nh ¶nh Thóy KiÒu trong ®o¹n th¬ trªn, trong ®ã cã sö dông cã sö dông c©u hái tu tõ.
 
 Bµi tËp 8:
Ngµy xu©n con Ðn ®­a thoi,
 ThiÒu quang chÝn chôc ®· ngoµi s¸u m­¬i,
Cá non xanh tËn ch©n trêi,
Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa.
 (TrÝch "TruyÖn KiÒu'' - NguyÔn Du)
	- H×nh ¶nh "con Ðn ®­a thoi'' trong ®o¹n th¬ cã thÓ hiÓu nh­ thÕ nµo?
	- ViÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u, trong ®ã sö dông lêi dÉn trùc tiÕp cã néi dung tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ c¶nh mïa xu©n trong ®o¹n th¬ ®· dÉn ë trªn.
 
 Bµi tËp 9: 
 … T­ëng ng­êi d­íi nguyÖt chÐn ®ång,
 Tin s­¬ng luèng nh÷ng rµy tr«ng mai chê.
Bªn trêi gãc biÓn b¬ v¬,
TÊm son gét röa bao giê cho phai.
 Xãt ng­êi tùa cöa h«m mai,
 Qu¹t nång,Êp l¹nh nh÷ng ai ®ã giê?
 S©n Lai c¸ch mÊy n¾ng m­a,
Cã khi gèc tö ®· võa ng­êi «m …
 (TrÝch "TruyÖn KiÒu'' - NguyÔn Du)
	- Ph©n tÝch ®o¹n th¬ trªn.
	- §o¹n th¬ gîi cho em suy nghÜ g× vÒ ch÷ hiÕu cña con c¸i ®èi víi cha mÑ trong cuéc sèng hiÖn nay.
 
 Bµi tËp 10: §©y lµ mét ®o¹n trÝch trong "TruyÖn KiÒu'' cña NguyÔn Du mµ mét b¹n häc sinh ®· chÐp:
''Buån tr«ng cöa bÓ triÒu h«m,
 ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa?
 Buån tr«ng ngän n­íc míi xa,
 Hoa tr«i man m¸t biÕt lµ vÒ ®©u?
Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu,
Ch©n m©y mÆt ®Êt mét mµu xanh xanh?
Buån tr«ng giã cuèn mÆt dÒnh
Çm Çm tiÕng sãng kªu quanh gÕ ngåi.''
	- B¶n chÐp th¬ trªn cã m¾c mét sè lçi, em h·y chÐp l¹i ®o¹n th¬ sau khi ®· söa c¸c lçi nµy. (G¹ch ch©n d­íi nh÷ng lçi ®· ®­îc söa)
	- Khi t×m hiÓu ®o¹n th¬ trªn, mét b¹n häc sinh cho r»ng néi dung chÝnh cña ®o¹n th¬ lµ: §o¹n th¬ miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn. Theo em, b¹n kh¸i qu¸t nh­ thÕ ®· ®ñ ch­a? cÇn bæ sung ®iÒu g×?
 
 Bµi tËp 11: H­íng dÉn häc v¨n b¶n "ChÞ em Thóy KiÒu'' (TrÝch "TruyÖn KiÒu'' - NguyÔn Du), trong phÇn tiÓu dÉn, s¸ch Ng÷ v¨n 9 (TËp mét) viÕt:
	"Víi bót ph¸p tinh diÖu, NguyÔn Du kh«ng nh÷ng dùng lªn ®­îc hai bøc ch©n dung "Mçi ng­êi mét vÎ m­êi ph©n vÑn m­êi'' mµ d­êng nh­ cßn nãi ®­îc c¶ tÝnh c¸ch, th©n phËn … to¸t ra tõ diÖn m¹o cña mçi vÎ ®Ñp riªng.''
	B»ng viÖc lùa chän, ph©n tÝch mét sè dÉn chøng trong v¨n b¶n 'ChÞ em Thóy KiÒu'', em h·y lµm s¸ng tá néi dung trªn.
 
 Bµi tËp 12: Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng Thóy KiÒu trong nh÷ng ngµy nµng sèng ë lÇu Ng­ng BÝch qua v¨n b¶n "KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch'' (Ng÷ v¨n 9 - TËp mét)
 
 Bµi tËp 13: Xãt th­¬ng sè phËn ng­êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn x­a, trong TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du ®· viÕt:
§au ®ín thay phËn ®µn bµ
Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi chung.
 B»ng nh÷ng hiÓu biÕt vÒ TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du, em h·y lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn.
 
 Bµi tËp 14: 
Mét trong nh÷ng thµnh c«ng vÒ nghÖ thuËt trong s¸ng t¸c TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du lµ nghÖ thuËt kh¸c ho¹ ch©n dung nh©n vËt.
 Dùa vµo c¸c trÝch ®o¹n TruyÖn KiÒu ®· häc vµ ®äc thªm trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9, em h·y lµm s¸ng râ nhËn ®Þnh trªn. 
 
 Bµi tËp 15: Ph¸t biÓu suy nghÜ cña em vÒ hiÖn thùc x· héi phong kiÕn x­a qua t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du

VÝ dô 3: 
LÆng lÏ sa pa
 - NguyÔn Thµnh Long -

 Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ truyÖn ng½n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long.
 
 Bµi tËp 2: Tãm t¾t truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long b»ng mét ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u.
 
 Bµi tËp 3: 
 	Lóc bÊy giê, n¾ng ®· m¹ b¹c c¶ con dÌo, ®èt ch¸y rõng c©y hõng hùc nh­ mét bã ®uèc lín. N¾ng chiÕu lµm cho bã hoa cµng thªm tùc rì vµ lµm cho c« g¸i thÊy m×nh rùc rì theo.
- §o¹n v¨n trªn cã trong t¸c phÈm nµo, do ai s¸ng t¸c?
- Trong t¸c phÈm cã nh÷ng nh©n vËt phô chØ ghÐ qua n¬i nh©n vËt chÝnh sèng. Hä lµ ai? Nh÷ng nh©n vËt nµy gi÷ vai trß g× trong t¸c phÈm?

Bµi tËp 4: T×nh huèng c¬ b¶n cña truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa lµ g×? T¸c gi¶ t¹o ra t×nh huèng truyÖn ®ã nh»m môc ®Ých g×?

Bµi tËp 5: "…Håi ch­a vµo nghÒ, nh÷ng ®ªm bÇu trêi ®en kÞt, nh×n kÜ míi thÊy mét ng«i sao xa, ch¸u còng nghÜ ngay ng«i sao kia lÎ loi mét m×nh. B©y giê lµm nghÒ nµy, ch¸u kh«ng nghÜ nh­ vËy n÷a. vµ, khi ta lµm viÖc, ta víi c«ng viÖc lµ ®«i, sao gäi lµ mét m×nh ®­îc? Huèng chi viÖc cña ch¸u g¾n liÒn víi viÖc cña bao anh em, ®ång chÝ d­íi kia. C«ng viÖc cña ch¸u gian khæ thÕ ®Êy, chø cÊt nã ®i, ch¸u buån ®Õn chÕt mÊt…''
 (LÆng lÏ Sa Pa - NguyÔn Thµnh Long)
Ph©n tÝch ®o¹n trÝch trªn ®Ó lµm s¸ng tá phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nh÷ng con ng­êi tõng mét thêi lao ®éng quªn m×nh trªn kh¾p mäi miÒn Tæ quèc.

Bµi tËp 6: Nãi vÒ truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long, PGS NguyÔn V¨n Long viÕt:
	'T¸c phÈm nh­ mét bµi th¬ vÒ vÎ ®Ñp trong c¸ch sèng vµ suy nghÜ cña nh÷ng con ng­êi lao ®éng b×nh th­êng mµ cao c¶, nh÷ng mÉu ng­êi cña mét giai ®o¹n lÞch sö cã nhiÒu gian khæ, hy sinh nh­ng còng thËt trong s¸ng, ®Ñp ®Ï.''
H·y lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn.

Bµi tËp 7: C¶m nhËn cña em vÒ vÎ ®Ñp cña nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long.

 Bµi tËp 8: H·y chøng tá r»ng: Sù héi tô trong LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long lµ sù héi tô cña nh÷ng con ng­êi cã t©m hån cao ®Ñp.

 Bµi tËp 9: H·y ph¸t biÓu suy nghÜ cña em vÒ vÎ ®Ñp t×nh ng­êi trong LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long.

 Bµi tËp 10: Tªn truyÖn lµ "LÆng lÏ Sa Pa'' nh­ng cuéc sèng ë ®©y kh«ng hÒ lÆng lÏ.
	Em h·y ph©n tÝch truyÖn ng¾n ®Ó lµm râ ®iÒu ®ã.

Bµi tËp 11: H·y ph©n tÝch vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ nh÷ng con ng­êi b×nh dÞ ®ang thÇm lÆng lao ®éng ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc qua nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña nhµ v¨n NguyÔn Thµnh Long.


VÝ dô 4: 
§ång chÝ
 - ChÝnh H÷u -

 Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ ChÝnh H÷u vµ bµi th¬ §ång chÝ.
 
 Bµi tËp 2: §Ó c¶m nhËn s©u s¾c ®­îc bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u, theo em, ta cÇn l­u ý nh÷ng ®iÓm nµo vÒ t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬.
 
 Bµi tËp 3: 
Quª h­¬ng anh n­íc mÆn ®ång chua
Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸.
Anh víi t«i hai ng­êi xa l¹
Tù ph­¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau,
Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu,
§ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kØ.
§ång chÝ!
("§ång chÝ'' - ChÝnh H÷u)
- Trong ®o¹n th¬ trªn, cã mét tõ bÞ chÐp sai. §ã lµ tõ nµo? H·y chÐp l¹i chÝnh x¸c c©u th¬ ®ã. ViÖc chÐp sai tõ nh­ vËy ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c©u th¬ nh­ thÕ nµo?
	- C©u cuèi trong khæ th¬ lµ mét c©u ®Æc biÖt. H·y viÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u ph©n tÝch nÐt ®Æc s¾c cña c©u th¬ ®ã.	
 
 Bµi tËp 4: C¶m nhËn cña em sau khi ®äc ®o¹n th¬:
"Ruéng n­¬ng anh göi b¹n th©n cµy
Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay
GiÕng n­íc gèc ®a nhí ng­êi ra lÝnh.''
("§ång chÝ'' - ChÝnh H÷u)
 
 Bµi tËp 5: Ph©n tÝch bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u.
 
 Bµi tËp 6: C¶m nhËn cña em vÒ h×nh t­îng ng­êi lÝnh trong bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u.
 
 Bµi tËp 7: Ph©n tÝch h×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå trong bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u.


B­íc 2: HÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn
 
 Sau khi ®· h­íng dÉn häc sinh «n tËp, cñng cè kiÕn thøc tõng t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶, ta h­íng dÉn c¸c em hÖ thèng l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña c¸c t¸c phÈm ®­îc s¸ng t¸c cïng giai ®o¹n, hoÆc cïng ®Ò tµi hoÆc cïng thÓ lo¹i… VÝ dô:
	- HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c t¸c phÈm th¬ hiÖn ®¹i.
	- HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c t¸c phÈm truyÖn.
	- HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c v¨n b¶n nhËt dông vµ nghÞ luËn.
	- HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c¸c t¸c gi¶
	- HÖ thèng c¸c luËn ®iÓm, luËn cø cña c¸c v¨n b¶n.
	- T×nh huèng truyÖn cña 5 truyÖn ng¾n trong Ng÷ v¨n 9
	- ý nghÜa nhan ®Ò mét sè t¸c phÈm
	…
 * Ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn: 
- Gi¸o viªn lËp biÓu mÉu hoÆc ra bµi tËp, h­íng dÉn häc sinh ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn vµ yªu cÇu c¸c em vÒ nhµ thùc hiÖn.
- Gi¸o viªn kiÓm tra, nhËn xÐt vµ ch÷a bµi tËp cña häc sinh







VÝ dô 1:
T×nh huèng truyÖn cña 5 truyÖn ng¾n trong Ng÷ v¨n 9

Truyện ngắn 1: Làng (Kim Lân)
- Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật ông Hai vào một tình huống rất gay gắt. Ông Hai vốn rất yêu làng, lúc nào cũng tự hào và khoe khoang về làng của mình với sự giàu có và tinh thần kháng chiến. Nhưng đột nhiên ông nhận được tin từ những người tản cư - làng ông làm việt gian theo Tây. 
Tạo tình huống như vậy là cách để nhà văn Kim Lân khắc họa đậm nét lòng yêu làng gắn liền với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của nhân vật nói riêng và người nông dân Việt Nam nói chung trong thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

Truyện ngắn 2:Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long)
- Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa có tình huống rất nhẹ nhàng, đơn giản. Câu chuyện chỉ xoay quanh cuộc gặp gỡ tình cờ của nhân vật anh Thanh niên với ông hoạ sĩ già và cô kỹ sư trẻ diễn ra trong vòng ba mươi phút trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét, là nơi anh sống và làm việc. Cuộc gặp gỡ bất ngờ nhưng đã để lại trong lòng mỗi nhân vật những ấn tượng sâu sắc về lí tưởng và mục đích sống. 

Cách tạo tình huống như vậy nhà văn Nguyễn Thành Long muốn làm nổi bật hình ảnh nhân vật anh thanh niên nói riêng và những con người đang lao động âm thầm lặng lẽ, đầy trách nhiệm để cống hiến hết mình cho đất nước, cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc những năm 70 của thế kỷ XX nói chung.


Truyện ngắn 3: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)
 - Tình huống của truyện ngắn Chiếc lược ngà thật éo le. Anh Sáu sau tám năm xa nhà đi kháng chiến, chuyến nghỉ phép thăm quê trước khi chuyển đơn vị này với anh thật ý nghĩa bởi anh sẽ được gặp con - đứa con gái duy nhất anh chưa từng gặp mặt. Nhưng trong những ngày nghỉ phép, dù cố tình gần gũi, thân thiện và yêu thương con nhưng bé Thu lại cương quyết không nhận anh là cha. Đến tận khi anh chia tay gia đình để lên đường cũng là lúc bé Thu mới nhận anh là cha.
 - Ở chiến khu lúc nào anh cũng nhớ về con, anh dồn hết tâm lực vào việc tạo ra cây lược ngà để tặng con. Nhưng anh chưa kịp trao chiếc lược cho con thì anh đã hy sinh. 
 Tạo tình huống như vậy, Nguyễn Quang Sáng muốn ca ngợi tình cảm cha con sâu nặng của anh Sáu và bé Thu trong hoàn cảnh éo le, vùa là lời lên án tố cáo tội ác của chiến tranh đã gây ra cho bao gia đình Việt Nam.

Truyện ngắn 4: Bến quê ( Nguyễn Minh Châu)
 - Tình huống của truyện ngắn đầy trớ trêu và nghịch lí: Công việc của Nhĩ đã tạo điều kiện cho anh đi khắp nơi trên trái đất. Nhưng về cuối đời, anh mắc phải một căn bệnh quái ác - liệt toàn thân. Bệnh tật đã hành hạ anh hàng năm trời, tất cả mọi sinh hoạt của anh dều phải nhờ vào vợ con và những đứa trẻ hàng xóm. Nằm trên giường bệnh, qua ô cửa sổ nhà mình, Nhĩ đã nhận ra được vẻ đẹp lạ lùng của bãi bồi bên kia sông quê anh, nhận ra được gia đình là chỗ dựa chính của cuộc đời mỗi con người. Anh nảy ra một khao khát được đặt chân sang bãi bồi bên kia sông, nhưng anh không thể thực hiện được. Anh đã nhờ Tuấn - con trai anh sang thực hiện thay mình. Nhưng đứa con không hiểu tâm nguyện của bố và đã để lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày.

Truyện ngắn 5: Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê)
 - Ba nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Họ là những nữ thanh niên còn rất trẻ nhưng nhiệm vụ và công việc của họ lại vô cùng gian khổ và nguy hiểm. Đó là theo dõi máy bay địch ném bom, đo đếm khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, san lấp mặt đường và phá bom nổ chậm. Công việc của họ thật khó khăn gian khổ và luôn phải đối mặt với cái chết. 
Việc tạo tình huống như trên nhà văn Lê Minh Khuê muốn ca ngợi tâm hồn hồn nhiên trong sáng đầy mơ mộng và lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết, tình đồng chí đồng đội của người lính trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.


 VÝ dô 2: ý nghÜa nhan ®Ò cña mét sè v¨n b¶n

V¨n b¶n 1: Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (Ng« gia v¨n ph¸i)
Ghi chÐp vÒ sù thèng nhÊt cña v­¬ng triÒu nhµ Lª vµo thêi ®iÓm T©y S¬n diÖt TrÞnh, tr¶ l¹i B¾c Hµ cho vua Lª.

V¨n b¶n 2: Vò trung tïy bót (Ph¹m §×nh Hæ)
	Ghi chÐp trong nh÷ng ngµy m­a.

V¨n b¶n 3: TruyÒn k× m¹n lôc (NguyÔn D÷)
	Ghi chÐp t¶n m¹n nh÷ng chuyÖn li k× trong d©n gian.

V¨n b¶n 4: §o¹n tr­êng t©n thanh (NguyÔn Du)
	TiÕng kªu míi ®øt ruét

V¨n b¶n 5: §ång chÝ (ChÝnh H÷u)
§ång chÝ: Nh÷ng ng­êi cã cïng chÝ h­íng, lÝ t­ëng - ®©y ®­îc coi lµ tªn gäi cña mét t×nh c¶m míi, ®Æc biÖt xuÊt hiÖn vµ phæ biÕn trong nh÷ng n¨m c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn.
T×nh ®ång chÝ lµ cèt lâi, lµ b¶n chÊt s©u xa cña sù g¾n bã gi÷a nh÷ng ng­êi lÝnh c¸ch m¹ng. T×nh ®ång chÝ ®· gióp ng­êi lÝnh v­ît lªn trªn mäi hñy diÖt cña chiÕn tranh, bom ®¹n qu©n thï.

V¨n b¶n 6: Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh (Ph¹m TiÕn DuËt)
Nhan ®Ò dµi t­ëng nh­ cã chç thõa, nh­ng l¹i thu hót ng­êi ®äc ë c¸i vÎ l¹, ®éc ®¸o cña nã. Nhan ®Ò bµi th¬ ®· lµm næi bËt mét h×nh ¶nh rÊt ®éc ®¸o cña toµn bµi vµ ®ã lµ h×nh ¶nh hiÕm gÆp trong th¬ - h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh.
VÎ kh¸c l¹ cßn ë hai ch÷ “Bµi th¬” nh­ sù kh¼ng ®Þnh chÊt th¬ cña hiÖn thùc, cña tuæi trÎ hiªn ngang, dòng c¶m, v­ît lªn nhiÒu thiÕu thèn, hiÓm nguy cña chiÕn tranh. Hai ch÷ “Bµi th¬” cho thÊy râ h¬n c¸ch nh×n, c¸ch khai th¸c hiÖn thùc cña t¸c gi¶, kh«ng ph¶i chØ viÕt vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh hay hiÖn thùc khèc kiÖt cña chiÕn tranh mµ «ng cßn muèn nãi vÒ chÊt th¬ cña hiÖn thùc Êy, chÊt th¬ cña tuæi trÎ hiªn ngang dòng c¶m, trÎ trung, v­ît lªn trªn thiÕu thèn, gian khæ, hiÓm nguy cña chiÕn tranh.
V¨n b¶n 7: Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i)
 Tªn bµi th¬ lµ mét s¸ng t¹o ®éc ®¸o, mét ph¸t hiÖn míi mÎ cña nhµ th¬ (nhµ th¬ ®· biÕn c¸i v« h×nh thµnh c¸i h÷u h×nh, thµnh mét h×nh ¶nh Èn dô mang ý nghÜa t­îng tr­ng). Nã thÓ hiÖn quan ®iÓm vÒ sù thèng nhÊt gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung, gi÷a c¸i c¸ nh©n vµ c¸i céng ®ång. Mïa xu©n nho nhá cßn thÓ hiÖn nguyÖn ­íc ch©n thµnh cña Thanh H¶i, «ng muèn sèng ®Ñp, sèng víi tÊt c¶ søc sèng t­¬i trÎ cña m×nh, muèn ®­îc cèng hiÕn nh÷ng g× tinh tóy nhÊt, tèt ®Ñp nhÊt cña m×nh cho cuéc ®êi chung, cho ®Êt n­íc.
V¨n b¶n 8: Lµng (Kim L©n)
 ( T¹i sao Kim L©n l¹i ®Æt tªn cho v¨n b¶n cña m×nh lµ "Lµng'' chø kh«ng ph¶i lµ Lµng chî DÇu hoÆc "Lµng t«i''?)
Kim L©n ®Æt tªn “Lµng” mµ kh«ng ph¶i lµ “Lµng chî DÇu” v× "lµng chî DÇu'' chØ lµ tªn gäi riªng cña mét lµng cßn 'Lµng'' lµ danh tõ chung chØ mäi lµng quª ViÖt Nam. Bëi vËy, nÕu nhan ®Ò lµ ''Lµng chî DÇu'' th× vÊn ®Ò t¸c gi¶ ®Ò cËp tíi chØ n»m trong ph¹m vi nhá hÑp cña mét lµng cô thÓ. §Æt tªn lµ “Lµng” v× truyÖn ®· khai th¸c mét t×nh c¶m bao trïm, phæ biÕn cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam thêi k× ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: T×nh yªu lµng quª g¾n liÒn víi lßng yªu n­íc vµ tinh thÇn kh¸ng chiÕn. Nh­ thÕ, ý nghÜa cña t¸c phÈm sÏ lín h¬n rÊt nhiÒu.
V¨n b¶n 9: LÆng lÏ Sa Pa (NguyÔn Thµnh Long)
	LÆng lÏ Sa Pa, ®ã chØ lµ c¸i vÎ lÆng lÏ bªn ngoµi cña mét n¬i Ýt ng­êi ®Õn, nh­ng thùc ra nã l¹i kh«ng lÆng lÏ chót nµo, bëi ®»ng sau c¸i vÎ lÆng lÏ cña Sa Pa lµ cuéc sèng s«i næi cña nh÷ng con ng­êi ®Çy tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc, ®èi víi ®Êt n­íc, víi mäi ng­êi mµ tiªu biÓu lµ anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ t­îng mét m×nh trªn ®Ønh nói cao. Trong c¸i kh«ng khÝ lÆng im cña Sa Pa. Sa Pa mµ nh¾c tíi ng­êi ta chØ nghÜ ®Õn chuyÖn nghØ ng¬i l¹i cã nh÷ng con ng­êi ngµy ®ªm lao ®éng h¨ng say, miÖt mµi lÆng lÏ, ©m thÇm, cèng hiÕn cho ®Êt n­íc.
V¨n b¶n 10: ¸nh Tr¨ng (NguyÔn Duy)
¸nh tr¨ng lµ tiÕng lßng, lµ suy ngÉm riªng cña nhµ th¬ vµ nã còng lµ lêi nh¾c nhë, c¶nh tØnh l­¬ng t©m mçi ng­êi. ¸nh tr¨ng kh«ng chØ lµ h×nh ¶nh cña ®Êt trêi, thiªn nhiªn mµ cßn lµ h×nh ¶nh cña qu¸ khø, nghÜa t×nh.
 Nhan ®Ò bµi th¬ gîi nªn vÊn ®Ò cña mäi ng­êi, mäi thêi, ®ã lµ lêi tù nh¾c nhë, tù thÊm thÝa vÒ th¸i ®é, t×nh c¶m ®èi víi qu¸ khø gian lao, t×nh nghÜa, ®èi víi thiªn nhiªn ®Êt n­íc b×nh dÞ, ®èi víi nh÷ng ng­êi ®· khuÊt vµ ®èi víi chÝnh m×nh, thøc tØnh nh÷ng gãc tèi trong l­¬ng t©m mçi ng­êi vÒ nghÜa t×nh thuû chung víi qu¸ khø, víi nh÷ng n¨m th¸ng gian lao nh­ng rÊt hµo hïng cña cuéc ®êi ng­êi lÝnh.
V¨n b¶n 11: Nh÷ng ng«i sao xa x«i (Lª Minh Khuª)
Nhan ®Ò Nh÷ng ng«i sao xa x«i mang ý nghÜa Èn dô. H×nh ¶nh nh÷ng ng«i sao gîi liªn t­ëng vÒ nh÷ng t©m hån hån nhiªn ®Çy m¬ méng vµ l·ng m¹n cña nh÷ng n÷ thanh niªn xung phong trÎ tuæi chiÕn ®Êu trªn tuyÕn ®­êng Tr­êng S¬n trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü. Nh÷ng n÷ thanh niªn xung phong nh­ nh÷ng ng«i sao xa x«i to¶ ¸nh s¸ng lÊp l¸nh trªn bÇu trêi. PhÇn cuèi truyÖn ng¾n, h×nh ¶nh Nh÷ng ng«i sao xuÊt hiÖn trong c¶m xóc hån nhiªn m¬ méng cña Ph­¬ng §Þnh - Ng«i sao trªn bÇu trêi thµnh phè, ¸nh ®iÖn nh­ nh÷ng ng«i sao trong xø së thÇn tiªn cña nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch.