Ôn tập Văn lớp 9 thi vào lớp 10

PhÇn A
Néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n

I. KiÕn thøc vÒ tiÕng viÖt
1. B¶ng tãm t¾t kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ tõ vùng:
§¬n vÞ 
bµi häc
Kh¸i niÖm
VÝ dô
Tõ ®¬n
Lµ tõ chØ gåm mét tiÕng
S«ng, nói, häc, ¨n, ¸o
Tõ phøc
Lµ tõ gåm hai hay nhiÒu tiÕng
QuÇn ¸o, hîp t¸c x·
Tõ ghÐp
Lµ nh÷ng tõ phøc ®­îc t¹o ra b»ng c¸ch ghÐp c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa
QuÇn ¸o, ¨n mÆc, d¬ bÈn, mái mÖt
Tõ l¸y
Lµ nh÷ng tõ phøc cã quan hÖ l¸y ©m gi÷a c¸c tiÕng
Lï mï, mï mê
Thµnh ng÷
Lµ lo¹i tõ cã cÊu t¹o cè ®Þnh, biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh (t­¬ng ®­¬ng nh­ mét tõ)
Tr¾ng nh­ trøng gµ bãc, ®en nh­ cñ sóng
NghÜa cña tõ
Lµ néi dung (sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng, quan hÖ...) mµ tõ biÓu thÞ

Tõ nhiÒu nghÜa
Lµ tõ mang nh÷ng s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau do hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa
“l¸ phæi” cña thµnh phè
HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ
Lµ hiÖn t­îng ®æi nghÜa cña tõ t¹o ra nh÷ng tõ nhiÒu nghÜa (nghÜa gèc -> nghÜa chuyÓn, nghÜa ®en, nghÜa bãng)

Tõ ®ång ©m
Lµ nh÷ng tõ gièng nhau vÒ ©m thanh nh­ng nghÜa kh¸c xa nhau, kh«ng liªn quan g× víi nhau
Con ngùa ®¸ con ngùa ®¸
Tõ ®ång nghÜa
Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau
Qu¶ - tr¸i, mÊt-chÕt - qua ®êi
Tõ tr¸i nghÜa
Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau
XÊu – tèt, ®óng – sai, cao – thÊp
Tõ H¸n ViÖt
Lµ nh÷ng tõ gèc H¸n ®­îc ph¸t ©m theo c¸ch cña ng­êi ViÖt
Phi c¬, ho¶ xa, chiÕn ®Êu
Tõ t­îng h×nh
Lµ tõ gîi t¶ h×nh d¸ng, d¸ng vÎ, tr¹ng th¸i cña sù vËt
Lom khom, ngo»n ngoÌo
Tõ t­îng thanh
Lµ tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn, con ng­êi
Rãc r¸ch, vi vu, inh ái
So s¸nh
Lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt, sù viÖc kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
HiÒn nh­ bôt, im nh­ thãc
Èn dô
Lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t
Uèng n­íc nhí nguån
Nh©n ho¸
Lµ gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt... b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®­îc dïng ®Ó gäi hoÆc t¶ con ng­êi, lµm cho thÕ giíi loµi vËt trë nªn gÇn gòi...
Con mÌo mµ trÌo c©y cau – Hái th¨m chó chuét ®i ®©u v¾ng nhµ - Chó chuét ®i chî ®ång xa – Mua m¾m mua muèi giç cha chó mÌo
Nãi qu¸
Lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn t­îng ®­îc miªu t¶ ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng, t¨ng søc biÓu c¶m
VD1: Në tõng khóc ruét.
VD2: Con ®i tr¨m suèi ngµn khe - §©u b»ng mu«n nçi t¸i tª lßng bÇm (Tè H÷u)
Nãi gi¶m nãi tr¸nh
Lµ mét biÖn ph¸p tu tõ dïng c¸ch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ, tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù
B¸c ®· ®i vÒ víi tæ tiªn
M¸c, Lªnin thÕ giíi ng­êi hiÒn (Tè H÷u)
LiÖt kª
Lµ s¾p xÕp, nãi tiÕp hµng lo¹t tõ hay côm tõ cïng lo¹i ®Ó diÔn t¶ ®­îc ®Çy ®ñ h¬n, s©u s¾c h¬n nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña thùc tÕ, t­ t­ëng, t×nh c¶m
ChiÒu chiÒu l¹i nhí chiÒu chiÒu – Nhí ng­êi thôc n÷ kh¨n ®iÒu v¾t vai
§iÖp ng÷
Lµ biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷ (hoÆc c¶ c©u) ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh

Ch¬i ch÷
Lµ lîi dông ®Æc s¾c vÒ ©m, vÒ nghÜa cña tõ ®Ó t¹o s¾c th¸i dÝ dám, hµi h­íc... lµm c©u v¨n hÊp dÉn vµ thó vÞ
Con h­¬u ®i chî §ång Nai - §i qua NghÐ l¹i nhai thÞt bß.

2. B¶ng tãm t¾t kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ng÷ ph¸p:
§¬n vÞ 
bµi häc
Kh¸i niÖm
VÝ dô
Danh tõ
Lµ nh÷ng tõ chØ ng­êi, vËt, kh¸i niÖm...
B¸c sÜ, häc trß, gµ con
§éng tõ
Lµ nh÷ng tõ chØ hµnh ®éng, tr¹ng th¸i cña sù vËt
Häc tËp, nghiªn cøu, hao mßn...
TÝnh tõ
Lµ nh÷ng tõ chØ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña sù vËt, hµnh ®éng, tr¹ng th¸i
XÊu, ®Ñp, vui, buån...
Sè tõ
Lµ nh÷ng tõ chØ sè l­îng vµ thø tù cña sù vËt
Mét, hai, ba, thø nhÊt, thø hai...
§¹i tõ
Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó trá ng­êi, sù vËt, ho¹t ®éng tÝnh chÊt ®­îc nãi ®Õn trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh cña lêi nãi hoÆc dïng ®Ó hái
T«i, nã, thÕ, ai, g×, vµo, kia, nµy, ®ã...
Quan hÖ tõ
Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó biÓu thÞ c¸c ý nghÜa quan hÖ nh­ së h÷u, so s¸nh, nh©n qu¶... gi÷a c¸c bé phËn cña c©u hay gi÷a c¸c c©u víi c©u trong ®o¹n v¨n
Cña, nh­, v×... nªn
Trî tõ
Lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm víi mét tõ ng÷ trong c©u ®Ó nhÊn m¹nh hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù vËt, sù viÖc ®­îc nãi ®Õn ë tõ ng÷ ®ã

T×nh th¸i tõ
Lµ nh÷ng tõ ®­îc thªm vµo c©u ®Ó cÊu t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m vµ ®Ó biÓu thÞ c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m cña ng­êi nãi
A! «i !
Th¸n tõ
Lµ nh÷ng tõ ng÷ dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña ng­êi nãi hoÆc dïng ®Ó gäi ®¸p
Than «i ! Trêi ¬i !
Thµnh phÇn chÝnh cña c©u
Lµ nh÷ng thµnh phÇn b¾t buéc ph¶i cã mÆt ®Ó c©u cã cÊu t¹o hoµn chØnh vµ diÔn ®¹t ®­îc ý trän vÑn (CN – VN)
M­a / r¬i
Sóng / næ
Thµnh phÇn phô cña c©u
Lµ nh÷ng thµnh phÇn kh«ng b¾t buéc cã mÆt trong c©u

Thµnh phÇn biÖt lËp
Lµ thµnh phÇn kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u (t×nh th¸i, c¶m th¸n, gäi-®¸p, phô chó)
- H×nh nh­, cã lÏ, ch¾c ch¾n; «i, chao «i; nµy, ¬i...
Khëi ng÷
Lµ thµnh phÇn c©u ®øng tr­íc chñ ng÷ ®Ó nªu lªn ®Ò tµi ®­îc nãi ®Õn trong c©u
QuyÓn s¸ch nµy, t«i ®· ®äc råi
C©u ®Æc biÖt
Lµ lo¹i c©u kh«ng cÊu thµnh theo m« h×nh chñ ng÷ - vÞ ng÷
M­a. Giã. Bom. Löa
C©u rót gän
Lµ c©u mµ khi nãi hoÆc viÕt cã thÓ l­îc bá mét sè thµnh phÇn cña c©u nh»m th«ng tin nhanh, tr¸nh lÆp l¹i tõ ng÷
- Anh ®Õn víi ai?
- Mét m×nh !
C©u ghÐp
Lµ nh÷ng c©u do hai hoÆc nhiÒu côm C – V kh«ng bao chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C-V nµy ®­îc gäi lµ mét vÕ c©u.
+ Nèi b»ng mét quan hÖ tõ.
+ Nèi b»ng mét cÆp quan hÖ tõ.
+ Nèi b»ng phã tõ, ®¹i tõ.
+ Kh«ng dïng tõ nèi, dïng dÊu phÈy, hai chÊm...
VD1: Trêi b·o nªn t«i nghØ häc.
VD2: V× anh Khoai ch¨m chØ khoÎ m¹nh nªn phó «ng rÊt hµi lßng
Më réng c©u
Lµ khi nãi hoÆc viÕt cã thÓ dïng côm C-V lµm thµnh phÇn c©u -> CN cã C-V, TN cã C-V, BN cã C-V, §N cã C-V, TN cã C-V.
Hoa në -> Nh÷ng ®ãa hoa ®Çu mïa ®· në ré.
ChuyÓn ®æi c©u
Lµ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh c©u bÞ ®éng (vµ ng­îc l¹i) ë mçi ®o¹n v¨n ®Òu nh»m liªn kÕt c¸c c©u trong ®o¹n thµnh mét m¹ch v¨n thèng nhÊt.
Chuét bÞ mÌo b¾t -> MÌo b¾t chuét.
C©u c¶m th¸n
Lµ c©u cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n dïng ®Ó béc lé trùc tiÕp c¶m xóc cña ng­êi nãi (ng­êi viÕt): xuÊt hiÖn trong ng«n ng÷ giao tiÕp vµ ng«n ng÷ v¨n ch­¬ng.
VD1: “NghÜ l¹ ®Õn giê sèng mòi vÉn cßn cay” (B»ng ViÖt).
VD2: Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u!
C©u nghi vÊn
Lµ c©u cã nh÷ng tõ nghi vÊn, nh÷ng tõ nèi c¸c vÕ cã quan hÖ lùa chän. Chøc n¨ng chÝnh lµ ®Ó hái, ngoµi ra cßn dïng ®Ó kh¼ng ®Þnh, b¸c bá, ®e do¹...
“Sím mai nµy bµ nhãm bÕp lªn ch­a?” (B»ng ViÖt)
C©u cÇu khiÕn
Lµ c©u cã nh÷ng tõ cÇu khiÕn hay ng÷ ®iÖu cÇu khiÕn; dïng ®Ó ra lÖnh, yªu cÇu, ®Ò nghÞ, khuyªn b¶o...
Xin ®õng hót thuèc!
C©u phñ ®Þnh
Lµ c©u cã nh÷ng tõ phñ ®Þnh dïng ®Ó th«ng b¸o, ph¶n b¸c...
- Con kh«ng vÒ phÐp ®­îc mÑ µ!
Liªn kÕt c©u vµ ®o¹n v¨n
- C¸c c©u (®o¹n v¨n) trong mét v¨n b¶n ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau vÒ néi dung: TËp trung lµm râ chñ ®Ò, s¾p xÕp theo tr×nh tù hîp lý.
- Sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn liªn kÕt (tõ ng÷, c©u) khi chuyÓn tõ c©u nµy (®o¹n v¨n nµy) sang c©u kh¸c (®o¹n v¨n kh¸c) ®Ó néi dung, ý nghÜa cña chóng liªn kÕt chÆt chÏ.



- KÕ ®ã, ... MÆt kh¸c, Ngoµi ra..., ng­îc l¹i
NghÜa t­êng minh vµ hµm ý
- NghÜa t­êng minh lµ phÇn th«ng b¸o ®­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u.
- Hµm ý lµ phÇn th«ng b¸o tuy kh«ng diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u nh­ng cã thÓ x¶y ra ë nh÷ng tõ ng÷ Êy.
Trêi ¬i! ChØ cßn cã n¨m phót.
C¸ch dÉn trùc tiÕp
Lµ nh¾c l¹i nguyªn v¨n lêi nãi hay ý nghÜ cña mét ng­êi hoÆc nh©n vËt, cã ®iÒu chØnh hîp lý.
M¬ ­íc c¶ ®êi cña B¸c lµ cho nh©n d©n no Êm, ®­îc häc hµnh
Hµnh ®éng nãi
Lµ hµnh ®éng ®­îc thùc hiÖn b»ng lêi nãi nh»m môc ®Ých nhÊt ®Þnh (hái, tr×nh bµy, ®iÒu khiÓn, b¸o tin, béc lé c¶m xóc...)


3. Ph­¬ng ph¸p viÕt ®o¹n v¨n:
A. Lý thuyÕt: Ph­¬ng ph¸p viÕt ®o¹n v¨n.
1. Kh¸i niÖm vÒ ®o¹n v¨n: §o¹n v¨n lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp t¹o nªn v¨n b¶n.
2. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®o¹n v¨n:
- §o¹n v¨n b¾t ®Çu tõ ch÷ viÕt hoa lïi ®Çu dßng, kÕt thóc b»ng dÊu chÊm xuèng dßng.
- §o¹n v¨n th­êng biÓu ®¹t mét ý t­¬ng ®èi hoµn chØnh, do nhiÒu c©u t¹o thµnh.
- §o¹n v¨n th­êng cã ý chñ ®Ò vµ c©u chñ ®Ò: 
+ Tõ ng÷ chñ ®Ò lµ c¸c tõ ng÷ ®­îc dïng lµm ®Ò môc hoÆc c¸c tõ ng÷ ®­îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn (th­êng lµ chØ tõ, ®¹i tõ, c¸c tõ ®ång nghÜa) nh»m duy tr× ®èi t­îng ®­îc biÓu ®¹t.
+ C©u chñ ®Ò mang néi dung kh¸i qu¸t, lêi lÏ ng¾n gän, th­êng ®ñ hai thµnh phÇn chÝnh vµ ®øng ë ®Çu hoÆc cuèi ®o¹n v¨n.
	- C¸c c©u trong ®o¹n v¨n cã nhiÖm vô triÓn khai vµ lµm s¸ng tá chñ ®Ò cña ®o¹n b»ng c¸c phÐp diÔn dÞch, quy n¹p, song hµnh, tæng-ph©n-hîp...
3. C¸c ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy ®o¹n v¨n: (H­íng dÉn mét sè ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n th­êng sö dông).

a) §o¹n v¨n quy n¹p:
C«ng thøc:	c1 + c2 + c3 + ... + cn = C (chñ ®Ò)
Trong ®ã: 	c1: më ®o¹n hoÆc mang tÝnh giíi thiÖu, kh«ng chøa ý chñ ®Ò.
	c2, c3, cn: triÓn khai néi dung.
	C (c©u cuèi ®o¹n): kh¸i qu¸t néi dung – chñ ®Ò.
b) §o¹n v¨n diÔn dÞch:
C«ng thøc:	C = c1 + c2 + c3 + ... + cn
Trong ®ã:	C (c©u më ®o¹n): nªu ý chñ ®Ò.
	c1, c2, c3, ..., cn: triÓn khai ý chñ ®Ò.
c) §o¹n v¨n tæng-ph©n-hîp:
C«ng thøc:	C = c1 + c2 + c3 + ... + cn = C’
Trong ®ã: 	C (c©u më ®Çu ®o¹n): nªu ý chñ ®Ò.
	c1, c2, c3, ..., cn: triÓn khai ý chñ ®Ò.
	C’: c©u kÕt ®o¹n chøa ý chñ ®Ò vµ c¶m xóc, nhËn xÐt cña ng­êi viÕt.
B. M« h×nh kh¸i qu¸t:

C (chñ ®Ò)
C (chñ ®Ò)
c1
c2
c3
cn
§o¹n diÔn dÞch
§o¹n quy n¹p
§o¹n T-P-H












II. Néi dung «n tËp v¨n häc trung ®¹i

TT
Tªn ®o¹n trÝch
Tªn t¸c gi¶
Néi dung chñ yÕu
NghÖ thuËt chñ yÕu
1
ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng
NguyÔn D÷ (TK16)
- Kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp t©m hån truyÒn thèng cña ng­êi phô n÷ VN.
- NiÒm c¶m th­¬ng sè phËn bi kÞch cña hä d­íi chÕ ®é phong kiÕn.
- TruyÖn truyÒn kú viÕt b»ng ch÷ H¸n.
- KÕt hîp nh÷ng yÕu tè hiÖn thùc vµ yÕu tè k× ¶o, hoang ®­êng víi c¸ch kÓ chuyÖn, x©y dùng nh©n vËt rÊt thµnh c«ng.
2
ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh
Ph¹m §×nh Hæ
(TK18)
§êi sèng xa hoa v« ®é cña bän vua chóa, quan l¹i phong kiÕn thêi vua Lª, chóa TrÞnh suy tµn.
Tuú bót ch÷ H¸n, ghi chÐp theo c¶m høng sù viÖc, c©u chuyÖn con ng­êi ®­¬ng thêi mét c¸ch cô thÓ, ch©n thùc, sinh ®éng.
3
Håi thø 14 cña Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ
Ng« Gia V¨n Ph¸i, Ng« Th× NhËm, Ng« Th× ChÝ, Ng« Th× Du (TK 18)
- H×nh ¶nh anh hïng d©n téc Quang Trung NguyÔn HuÖ víi chiÕn c«ng thÇn tèc vÜ ®¹i ®¹i ph¸ qu©n Thanh mïa xu©n 1789.
- Sù th¶m b¹i cña qu©n t­íng T«n SÜ NghÞ vµ sè phËn bi ®¸t cña vua t«i Lª Chiªu Thèng ph¶n n­íc h¹i d©n.
- TiÓu thuyÕt lÞch sö ch­¬ng håi viÕt b»ng ch÷ H¸n.
- C¸ch kÓ chuyÖn nhanh gän, chän läc sù viÖc, kh¾c ho¹ nh©n vËt chñ yÕu qua hµnh ®éng vµ lêi nãi.
4
TruyÖn KiÒu
NguyÔn Du (TK 18-19)
Cuéc ®êi vµ tÝnh c¸ch NguyÔn Du, vai trß vµ vÞ trÝ cña «ng trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam.
- Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm. TruyÖn th¬ N«m, lôc b¸t.
- Tãm t¾t néi dung cèt truyÖn, s¬ l­îc gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt (SGK).
a
ChÞ em Thuý KiÒu
NguyÔn Du (TK 18-19)
Tr©n träng ngîi ca vÎ ®Ñp cña chÞ em Thuý KiÒu. VÎ ®Ñp toµn bÝch cña nh÷ng thiÕu n÷ phong kiÕn. Qua ®ã dù c¶m vÒ kiÕp ng­êi tµi hoa b¹c mÖnh.
- ThÓ hiÖn c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn Du.
NghÖ thuËt ­íc lÖ cæ ®iÓn lÊy thiªn nhiªn lµm chuÈn mùc ®Ó t¶ vÎ ®Ñp con ng­êi. Kh¾c ho¹ râ nÐt ch©n dung chÞ em Thuý KiÒu.
b
C¶nh ngµy xu©n
NguyÔn Du (TK 18-19)
Bøc tranh thiªn nhiªn, lÔ héi mïa xu©n t­¬i ®Ñp, trong s¸ng.
T¶ c¶nh thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh giµu chÊt t¹o h×nh.
c
KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch
NguyÔn Du (TK 18-19)
C¶nh ngé c« ®¬n buån tñi vµ tÊm lßng thuû chung, hiÕu th¶o rÊt ®¸ng th­¬ng, ®¸ng tr©n träng cña Thuý KiÒu.
- Miªu t¶ néi t©m nh©n vËt thµnh c«ng nhÊt.
- Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh tuyÖt bót.
d
M· Gi¸m Sinh mua KiÒu
NguyÔn Du
(TK 
18-19)
- Bãc trÇn b¶n chÊt con bu«n xÊu xa, ®ª tiÖn cña M· Gi¸m Sinh.
- Hoµn c¶nh ®¸ng th­¬ng cña Thóy KiÒu trong c¬n gia biÕn.
- Tè c¸o x· héi phong kiÕn, chµ ®¹p lªn s¾c tµi, nh©n phÈm cña ng­êi phô n÷.
NghÖ thuËt kÓ chuyÖn kÕt hîp víi miªu t¶ ngo¹i h×nh, cö chØ vµ ng«n ng÷ ®èi tho¹i ®Ó kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt (M· Gi¸m Sinh).
5
Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga
NguyÔn §×nh ChiÓu (TK 19)
- Vµi nÐt vÒ cuéc ®êi, sù nghiÖp, vai trß cña NguyÔn §×nh ChiÓu trong lÞch sö v¨n häc VN.
- Tãm t¾t cèt truyÖn LVT.
- Kh¸t väng hµnh ®¹o gióp ®êi cña t¸c gi¶, kh¾c ho¹ nh÷ng phÈm chÊt ®Ñp ®Ï cña hai nh©n vËt: LVT tµi ba, dòng c¶m, träng nghÜa, khinh tµi; KNN hiÒn hËu, nÕt na, ©n t×nh.
- Lµ truyÖn th¬ N«m, mét trong nh÷ng t¸c phÈm xuÊt s¾c cña N§C ®­îc l­u truyÒn réng r·i trong nh©n d©n.
- NghÖ thuËt kÓ chuyÖn, miªu t¶ rÊt gi¶n dÞ, méc m¹c, giµu mµu s¾c Nam Bé.
b
Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n
NguyÔn §×nh ChiÓu (TK19)
- Sù ®èi lËp gi÷a thiÖn vµ ¸c, gi÷a nh©n c¸ch cao c¶ vµ nh÷ng toan tÝnh thÊp hÌn.
- Th¸i ®é, t×nh c¶m vµ lßng tin cña t¸c gi¶ ®èi víi nh©n d©n lao ®éng.
- NghÖ thuËt kÓ chuyÖn kÕt hîp víi t¶ nh©n vËt qua hµnh ®éng, ng«n ng÷, lêi th¬ giµu c¶m xóc, b×nh dÞ, d©n d·, giµu mµu s¾c Nam Bé.
















































ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng
(TrÝch “TruyÒn k× m¹n lôc” – NguyÔn D÷)

I. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm:
1. T¸c gi¶:
- NguyÔn D÷ (ch­a râ n¨m sinh, n¨m mÊt), quª ë H¶i D­¬ng. 
- NguyÔn D÷ sèng vµo nöa ®Çu thÕ kØ XVI, lµ thêi k× TriÒu ®×nh nhµ Lª ®· b¾t ®Çu khñng ho¶ng, c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª, M¹c, TrÞnh tranh giµnh quyÒn lùc, g©y ra nh÷ng cuéc néi chiÕn kÐo dµi.
- ¤ng häc réng, tµi cao nh­ng chØ lµm quan mét n¨m råi c¸o vÒ, sèng Èn dËt ë vïng nói Thanh Ho¸. §ã lµ c¸ch ph¶n kh¸ng cña nhiÒu tri thøc t©m huyÕt ®­¬ng thêi.
2. T¸c phÈm:
a) XuÊt xø: “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” lµ mét trong 20 truyÖn n»m trong t¸c phÈm næi tiÕng nhÊt cña NguyÔn D÷ “TruyÒn k× m¹n lôc”.
b) ThÓ lo¹i: TruyÖn truyÒn k× (nh÷ng truyÖn k× l¹ ®­îc l­u truyÒn). ViÕt b»ng ch÷ H¸n.
c) Chñ ®Ò: “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” thÓ hiÖn niÒm th­¬ng c¶m ®èi víi sè phËn oan nghiÖt, ®ång thêi ca ngîi vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña nh÷ng phô n÷ ViÖt Nam d­íi chÕ ®é phong kiÕn.
d) Tãm t¾t – Bè côc: SGK
II. Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm:
1. Gi¸ trÞ néi dung:
a) Gi¸ trÞ hiÖn thùc
- ChuyÖn ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi phong kiÕn bÊt c«ng víi chÕ ®é nam quyÒn, chµ ®¹p lªn sè phËn ng­êi phô n÷ (§¹i diÖn lµ nh©n vËt Tr­¬ng Sinh).
- Ph¶n ¸nh sè phËn con ng­êi chñ yÕu qua sè phËn ng­êi phô n÷: chÞu nhiÒu oan khuÊt vµ bÕ t¸c.
- Ph¶n ¸nh x· héi phong kiÕn víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh phi nghÜa liªn miªn, lµm cho cuéc sèng cña ng­êi d©n cµng r¬i vµo bÕ t¾c.
b) Gi¸ trÞ nh©n ®¹o:
* Ca ngîi vÎ ®Ñp cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam qua nh©n vËt Vò N­¬ng.
- Vò N­¬ng lµ ng­êi con g¸i thuú mÞ, nÕt na, t­ dung tèt ®Ñp.
- VÎ ®Ñp ®øc h¹nh: 
Vò N­¬ng lµ mét ng­êi vî thuû chung:
- Míi vÒ nhµ chång, hiÓu Tr­¬ng Sinh cã tÝnh ®a nghi, nµng lu«n gi÷ g×n khu«n phÐp…
- Khi tiÔn chång ®i lÝnh nµng chØ thiÕt tha: “ ngµy vÒ mang theo ®­îc hai ch÷ b×nh yªn”.
- Khi chång ®i lÝnh, nµng da diÕt nhí chång, lu«n thÊy h×nh bãng chång bªn m×nh nh­ h×nh víi bãng.
- Khi bÞ nghi oan, nµng nhÉn nhôc, cè g¾ng hµn g¾n t×nh c¶m vî chång.
- Sèng ë thuû cung nµng vÉn nÆng t×nh víi quª h­¬ng, víi chång con…
Vò N­¬ng lµ mét ng­êi con d©u hiÕu th¶o:
	- Thay chång ch¨m sãc mÑ.
	- MÑ chång èm, nµng thuèc thang, lÔ b¸i, nãi lêi ngät ngµo khuyªn l¬n.
	- MÑ chång mÊt: nµng hÕt lßng th­¬ng xãt, lo viÖc ma chay…nh­ víi cha mÑ ®Î. 
	(Lêi ng­êi mÑ chång tr­íc lóc mÊt ®· kh¼ng ®Þnh tÊm lßng hiÕu th¶o hÕt møc cña Vò N­¬ng)
Vò N­¬ng lµ mét ng­êi mÑ yªu th­¬ng con:
- Yªu th­¬ng, ch¨m sãc con.
	- ChØ c¸i bãng m×nh trªn t­êng ®Ó dç dµnh con,…
Vò N­¬ng lµ ng­êi phô n÷ träng nh©n phÈm vµ t×nh nghÜa:
	- Vò N­¬ng ®· chän c¸i chÕt ®Ó tù minh oan cho m×nh, ®Ó b¶o vÖ nh©n phÈm cña ng­êi phô n÷ (kh¸c víi nh©n vËt Vò N­¬ng trong truyÖn cæ tÝch).
	- Dï nhí th­¬ng vÒ quª h­¬ng nµng vÉn quyÕt gi÷ lêi høa víi Linh Phi → coi träng t×nh nghÜa.
*ThÓ hiÖn niÒm th­¬ng c¶m ®èi víi sè phËn oan nghiÖt cña ng­êi phô n÷ vµ ­íc m¬, kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng c«ng b»ng, h¹nh phóc cho hä.
(§o¹n truyÖn d­íi thuû cung → s¸ng t¹o cña NguyÕn D÷)
* Gi¸n tiÕp lªn ¸n, tè c¸o x· héi phong kiÕn bÊt c«ng.
	- X· héi phong kiÕn víi chÕ ®é nam quyÒn ®· dung tóng, bªnh vùc nh÷ng suy nghÜ, hµnh ®éng cña Tr­¬ng Sinh, ®Èy Vò N­¬ng ®Õn c¸i chÕt bi th¶m.
	- X· héi phong kiÕn víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh phi nghÜa chia c¸ch t×nh c¶m vî chång, cha con → g©y ra bÞ kÞch cña Vò N­¬ng.
	- X· héi phong kiÕn kh«ng cã chç cho nh÷ng con ng­êi tèt ®Ñp nh­ Vò N­¬ng ®­îc sèng → Vò N­¬ng kh«ng thÓ trë vÒ.
	2. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt:
	* NghÖ thuËt dùng truyÖn: Trªn c¬ së cã s½n, t¸c gi¶ ®· s¸ng t¹o thªm vµ s¾p xÕp c¸c t×nh tiÕt lµm cho diÔn biÕn cña truyÖn hîp lÝ, tù nhiªn, t¨ng kÞch tÝnh, hÊp dÉn vµ sinh ®éng.
	* NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: Nh©n vËt ®­îc kh¾c ho¹ t©m lÝ vµ tÝnh c¸ch th«ng qua lêi nãi (®èi tho¹i) vµ lêi tõ b¹ch (®éc tho¹i). (Kh¸c víi nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch)
	* Sö dông yÕu tè truyÒn k× (k× ¶o) lµm næi bËt gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm.
	* KÕt hîp c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: Tù sù + BiÓu c¶m (tr÷ t×nh) lµm nªn mét ¸ng v¨n xu«i tù sù cßn sèng m·i víi thêi gian.

phÇn bµi tËp
Bài tập 1: Trong chuyện Người con gái Nam Xương, chi tiết cái bóng có ý nghĩa gì trong cách kể chuyện?
Gợi ý:
Đề bài yêu cầu người viết làm rõ giá trị 1 chi tiết nghệ thuật trong câu chuyện.
Cái bóng trong câu chuyện có ý nghĩa đặc biệt vì đây là chi tiết tạo nên cách thắt, mở nút hết sức bất ngờ.
Cái bóng có ý nghĩa thắt nút câu chuyện vì:
Đối với Vũ Nương: Trong những ngày chồng đi xa, vì thương nhớ chồng, vì không muốn con nhỏ thiếu vắng bóng người cha nên hàng đêm, Vũ Nương đã chỉ bóng trên tường, nói dối con nhỏ đó là cha nó. Lời nói dối của Vũ Nương với mục đích hoàn toàn tốt đẹp.
Đối với bé Đản: Mới 3 tuổi, còn thơ ngây, chưa hiểu biết những điều phức tạp nên đã tin là có một người cha đêm nào cũng đến, mẹ đi cũng đi, mẹ ngồi cũng ngồi, nhưng nín thin thít và không bao giờ bế nó.
Đối với Trương Sinh, lời nói của bé Đản về người cha khác (chính là cái bóng) đã làm nảy sinh sự nghi ngờ vợ không chung thuỷ, nảy sinh thái độ ghen tuông và lấy đó làm bằng chứng để về nhà mắng nhiếc, đánh đuổi Vũ Nương đi để Vũ Nương phải tìm đến cái chết đầy oan ức.
Cái bóng cũng là chi tiết mở nút câu chuyện:
Chàng Trương sau này hiểu ra nỗi oan của vợ cũng chính là nhờ cái bóng của chàng trên tường được bé Đản gọi là cha.
Bao nhiêu nghi ngờ, oan ức của Trương Sinh và Vũ Nương đều được hoá giải nhờ cái bóng.
Chính cách thắt, mở nút câu chuyện bằng chi tiết cái bóng đã làm cho cái chết của Vũ Nương thêm oan ức, giá trị tố cáo đối với xã hội phong kiến nam quyền đầy bất công với người phụ nữ càng thêm sâu sắc.
Tính tình thuỳ mị nết na lại có tư dung tốt đẹp (được giới thiệu ngay từ đầu) trong cuộc sống gia đình luôn giữ gìn khuôn phép, không từng để lúc nào vợ chồng phải đến thất hoà.
Khi tiễn chồng đi lính, biết cảm thông trước nỗi vất vả gian lao mà chồng sẽ phải chịu đựng, tiễn đưa đằm thắm thiết tha.
Khi xa chồng, thuỷ chung 1 mình nuôi con chăm sóc, lo tang ma chu đáo khi mẹ chồng qua đời.
Ngay khi bị chồng nghi oan cũng chỉ biết phân trần để hiểu rõ tấm lòng mình, hết lòng tìm cách hàn gắn cái hpgđ đang có nguy cơ tan vỡ, khi bị dồn đẩy đến đường cùng nàng trẫm mình để bảo toàn danh dự.
Tóm lại, Vũ Nương là người phụ nữ xinh đẹp nết na, hiền thục lại đảm đang, tháo vát.
Nghệ thuật:
Truyện thể hiện tài dẫn dắt tình tiết câu chuyện của tác giả. Trên cơ sở cốt truyện có sẵn, tác giả đã sắp xếp lại 1 số tình tiết, thêm bớt hoặc tô đậm những tính chất quyết định đến quá trình diễn biến của truyện cho hợp lý, tăng cường tính bi kịch và cũng làm cho truyện trở nên hấp dẫn, sinh động hơn. Chẳng hạn, thêm chi tiết Trương Sinh đem trăm lạng vàng đến cưới Vũ Nương, khiến cho cuộc hôn nhân trở nên có tính chất mua bán thêm lời trăng trối của người mẹ chồng, khẳng định 1 cách khách quan nhân cách và công lao của Vũ Nương đối với gia đình nhà chồng, thêm những lời phân trần, giãi bày của Vũ Nương khi bị nghi oan và hành động bình tĩnh, quyết liệt của nàng – tìm đến cái chết. Thêm lời nói của đứa trẻ, cái cớ để Trương Sinh nổi máu ghen… Tất cả đã làm cho chuyện trở nên có tính kịch hơn và gợi cảm. Trong truyện có nhiều lời thoại và lời tự bạch của nhân vật chúng được sắp xếp rất đúng chỗ làm cho câu chuyện trở nên sinh động, góp phần không nhỏ vào việc khắc họa tâm lý và tính cách nhân vật.
Cách thức đưa những yếu tố kỳ ảo vào chuyện là đưa xen kẽ với những yếu tố thực như địa danh, thời điểm lịch sử, sự kiện lịch sử, trang phục của các mỹ nhân, tình cảm nhà Vũ Nương khi nàng mất… Cách thức này làm cho thế giới kỳ ảo, lung linh mơ hồ trở nên gần gũi với cuộc đời thực. Làm tăng độ tin cậy khiến người đọc không cảm thấy ngỡ ngàng.
Bài tập 2: Chi tiết cuối cùng kết thúc “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là 1 chi tiết kỳ ảo.
Hãy kể lại ngắn gọn chi tiết ấy bằng 1 đoạn văn từ 3-5 câu văn.
Nhận xét về chi tiết cuối cùng này, có ý kiến cho rằng: Tính bi kịch của truyện vẫn tiềm ẩn ở ngay trong cái lung linh kỳ ảo.
Nhận xét có đúng không? Vì sao?
Gợi ý:
Phải kể lại được chi tiết kỳ ảo kết thúc câu chuyện.
Khi Trương Sinh lập đàn giải oan ở bến Hoàng Giang ba ngày, ba đêm, Vũ Nương đã hiện về trên một chiếc kiệu hoa, theo sau là 50 chiếc thuyền, cờ hoa rợp 1 khúc sông đưa nàng trở về.
Vũ Nương đứng giữa dòng sông, nói lời từ tạ với Trương Sinh, rồi bóng nàng loang loáng, mờ nhạt dần rồi biến đi mất.
Phải bày tỏ được thái độ đánh giá của mình với ý kiến cho rằng: tính bi kịch của cuộc đời, số phận người phụ nữ (nàng Vũ Nương) vẫn tiềm ẩn ở ngay trong cái lung linh kỳ ảo.
Hay hiểu cụ thể hơn là: Dù cho câu chuyện có cách kết thúc phần nào có hậu, Vũ Nương đã được sống một cuộc sống khác, ở một thế giới khác, giàu sang, được tôn trọng, yêu thương nhưng tất cả chỉ là ảo ảnh. Dù cho Vũ Nương có trở về trong rực rỡ, uy nghi nhưng cũng chỉ thấp thoáng, ẩn hiện và ngậm ngùi từ tạ: “Thiếp đa tạ tình chàng, thiếp chẳng thể trở về nhân gian được nữa”. Người đã chết không thể sống lại, hạnh phúc thực sự đâu có thể làm lại được nữa. Đó chính là bi kịch.
Điều đó một lần nữa khẳng định niềm cảm thương của tác giả đối với số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
Bài tập 3: Với câu chốt sau đây hãy triển khai thành một đoạn văn diễn dịch hoặc quy nạp Thái độ tàn tệ, rẻ rúng, phũ phàng của Trương Sinh với Vũ Nương còn biểu hiện quyền lực của kẻ phú hào với người tay trắng, vào cái thời mà sự sùng bái tiền của đã bắt đầu làm đen bạc thói đời.
Trong đoạn văn em có sử dụng câu ghép, lời dẫn trực tiếp.
Gợi ý:
Câu mở đoạn: Chép lại nguyên văn câu chủ đề.
Phần thân đoạn: Cần có những ý sau.
Đem so Chuyện người con gái Nam Xương trong truyền kỳ mạn lục với nhiều bản kể dân gian, ta có thể nhận ra điểm khác biệt này: Trong tác phẩm của Nguyễn Dữ, quan hệ giữa chàng Trương và nàng Vũ Nương không chỉ là quan hệ chồng – vợ, nam – nữ, mà còn là quan hệ giàu – nghèo, kẻ sang – người khó.
Trương Sinh là “con nhà hào phú”, có khả năng một lúc xin mẹ trăm lạng vàng cưới vợ. Còn Vũ Nương, như nàng tự bộc bạch, sinh ra trong cảnh nghèo hèn.
Những chi tiết như thế được ghi rành rành trong truyện không lẽ lại không mang ý nghĩa gì. Và ý nghĩa ấy phải chăng là: Thái độ tàn tệ rẻ rúng, phũ phàng của Trương Sinh còn biểu hiện quyền thế của kẻ phú hào với người tay trắng, vào cái thời mà sự bái tiền của đã bắt đầu làm đen bạc thói đời.
Bài tập 4: Nhưng cầu đầu tiên của một đoạn văn nghị luận được viết như sau:
Nhưng Vũ Nương không chỉ là một con người đẹp đẽ cả về dung nhan và tính hạnh như ta đã phân tích ở bên trên. Qua ngòi bút của Nguyễn Dữ còn cho ta thấy Vũ Nương đã phải chịu nỗi oan khổ vô bờ vì chồng nàng đa nghi, thô bạo.
Chép lại những câu trên sau khi đã sửa lỗi về đặt câu và thay từ Vũ Nương thứ hai bằng một hay vài từ thích hợp cho lời văn được hay hơn.
Hãy coi những câu em vừa sửa là câu chốt của đoạn văn. Viết tiếp khoảng năm câu nữa để toàn bộ đoạn văn đó được hoàn thành.
Gợi ý:
HS đọc kỹ câu in nghiêng và tìm lỗi sai để sửa.
Khi viết đoạn văn cần lưu ý:
Chép lại câu đã sửa làm câu mở đoạn. Viết khoảng 5 câu nữa phân tích nội dung của câu chốt: Nói về nỗi oan khổ của Vũ Nương (HS có thể dựa vào các bài tập trên để tìm ý trả lời).
Bài tập 5: Có người nói rằng: “Chuyện người con gái Nam Xương” có đến 2 chủ đề. Một là ca ngợi phẩm chất tốt đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam và hai là số phận đau thương của họ. Ý của em thế nào? Đồng ý hay bác bỏ? Vì sao?
Gợi ý:
	Một tác phẩm không nhất thiết bao giờ cũng chỉ có một chủ đề. Vậy ý nghĩa Chuyện người con gái Nam Xương có đến hai chủ đề là không có gì lạ. Chỉ có điều, nhận xét ở đây là không hợp lý vì những lẽ sau:
Những đức tính tốt đẹp của nhân vật Vũ Thị Thiết trong truyện như chung thủy với chồng, hiếu thuận với mẹ chồng, nuôi dạy con thơ trong hoàn cảnh xa chồng của người đàn đơn chiếc, lẻ loi, xét về mặt dụng ý nghệ thuật chỉ là một chiếc đòn bẩy làm hậu thuẫn cho những oan ức mà nàng phải gánh chịu.
Do vậy những đức tính tốt đẹp ấy hoàn toàn không thể - về vị trí – ngang bằng với số phận oan trái của nàng.
Về kết cấu của tác phẩm, ở phần cuối truyện, nàng được minh oan. Như thế là người đàn bà chung thủy lại trở về nguyên vẹn với tiết sạch giá trong theo nguyên tắc đầu cuối tương