Phân tâm học nhập môn
Bạn đang xem trước 20 trang mẫu tài liệu Phân tâm học nhập môn, để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 1 Muåc luåc Lúâi giúái thiïåu................................................................................3 Phêìn thûá nhêët ...........................................................................21 Phêìn 2.........................................................................................34 Phêìn 3.........................................................................................42 Phêìn 4.........................................................................................52 Phêìn 5.........................................................................................62 Phêìn 6.........................................................................................75 Phêìn 7.........................................................................................83 Phêìn 8.........................................................................................93 Phêìn 9.......................................................................................101 Phêìn 10 ....................................................................................110 Phêìn 11 ....................................................................................117 Phêìn 12 ....................................................................................123 Phêìn 13 ....................................................................................132 Phêìn 14 ....................................................................................140 Phêìn 15 ....................................................................................149 Phêìn 16 ....................................................................................155 Phêìn 17 ....................................................................................162 Phêìn 18 ....................................................................................169 Phêìn 19 ....................................................................................178 Sigmund Freud 2 Phêìn 20 ....................................................................................184 Phêìn 21 ....................................................................................190 Phêìn 22 ....................................................................................196 Phêìn 23 ....................................................................................203 Phêìn 24 ....................................................................................210 Phêìn 25 ....................................................................................218 PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 3 Lúâi giúái thiïåu Sigmund Freud - Têm lyá gia cuãa coäi vö thûác Trong têët caã caác ngaânh khoa hoåc, ngûúâi ta thûúâng thûâa nhêån têm lyá hoåc laâ möåt mön khoa hoåc bñ hiïím vaâ töëi tùm nhêët, vaâ khoá coá thïí chûáng minh bùçng khoa hoåc hún bêët cûá böå mön naâo khaác. Baãn chêët cuãa nhûäng sûå vêåt úã àêy luön luön coá sûå hû hû thûåc thûåc vaâ sûå bêët ngúâ, vò nhaâ têm lyá hoåc phaãi nghiïn cûáu vïì möåt hiïån tûúång tûå nhiïn bñ mêåt nhêët, àoá laâ cuöåc söëng têm lyá cuãa con ngûúâi. Möåt lyá thuyïët hoáa hoåc hay vêåt lyá coá thïí àûúåc chûáng minh hay baác boã nhûäng phûúng phaáp kyä thuêåt trong phoâng thñ nghiïåm, nhûng àöëi vúái giaá trõ cuãa möåt lyá thuyïët têm lyá hoåc, rêët coá thïí khöng sao chûáng minh àûúåc möåt caách minh baåch, cho nïn nhiïìu cuöåc tranh luêån baäo taáp àaä nöíi lïn xung quanh Sigmund Freud vaâ khoa phên têm hoåc suöët saáu chuåc nùm roâng. Dêìu sao, coá thïí chûáng minh àûúåc hay khöng thò hoåc thuyïët cuãa Sigmund Freud cuäng àaä coá möåt aãnh hûúãng vö song àöëi vúái tû duy hiïån àaåi. Ngay Einstein cuäng khöng kñch thñch trñ tûúãng tûúång hay thêm nhêåp vaâo àúâi söëng cuãa ngûúâi àûúng thúâi bùçng Sigmund Freud. Nhúâ tòm toâi nghiïn cûáu nhûäng thûá chûa bao giúâ ai hiïíu biïët vïì trñ naäo con ngûúâi maâ Sigmund Freud àaä àûa ra àûúåc nhûäng yá tûúãng vaâ nhûäng tûâ ngûä maâ ngaây nay àaä chan hoâa vaâo cuöåc söëng Sigmund Freud 4 thûúâng nhêåt cuãa chuáng ta. Thûåc vêåy, têët caã moåi lônh vûåc tri thûác cuãa con ngûúâi nhû vùn chûúng, nghïå thuêåt, tön giaáo, nhên chuãng hoåc, giaáo duåc, luêåt phaáp, xaä höåi hoåc, luêåt hoåc, sûã hoåc vaâ nhûäng mön hoåc vïì xaä höåi hay caá nhên khaác àïìu chõu aãnh hûúãng cuãa hoåc thuyïët Sigmund Freud. Tuy nhiïn, hoåc thuyïët naây laåi quaá khö khan vaâ ñt saáng suãa. Möåt nhaâ phï bònh khaá haâi hûúác àaä nhêån xeát rùçng: “Àöëi vúái ngûúâi àúâi thò do sûå phöí biïën hoåc thuyïët naây, Freud àaä nöíi bêåt lïn nhû möåt keã phaá bônh vô àaåi nhêët trong lõch sûã tû tûúãng nhên loaåi. Öng àaä biïën àöíi sûå giïîu cúåt vaâ nhûäng niïìm vui nheå nhaâng cuãa con ngûúâi thaânh nhûäng hiïån tûúång döìn neán, bñ hiïím vaâ sêìu thaãm, àaä tòm thêëy sûå hùçn thuâ trong nguöìn göëc yïëu thûúng, aác yá ngay trong loâng sûå êu yïëm, loaån luên trong tònh yïu thûúng giûäa cha meå vaâ con caái, töåi löîi trong thaái àöå àaåi lûúång vaâ traång thaái cuãa sûå cùm uêët bõ “döìn neán” cuãa moåi ngûúâi cha nhû laâ möåt thûá àûúåc lûu truyïìn cuãa nhên loaåi”. Tuy nhiïn nhúâ Freud maâ ngaây nay ngûúâi ta àaä coá nhûäng yá nghô rêët khaác nhau vïì chñnh mònh. Hoå chêëp nhêån caác khaái niïåm cuãa Freud nhû: aãnh hûúãng cuãa tiïìm thûác àöëi vúái yá thûác, nguöìn göëc tñnh duåc cuãa bïånh thêìn kinh, sûå hiïån hûäu vaâ têìm quan troång cuãa tñnh duåc treã thú, taác duång mùåc caãm Ú-àip" vaâo caác giêëc möång, tònh traång "döìn neán"... Nhûäng khuyïët àiïím cuãa con ngûúâi nhû lúä lúâi, nhúá mùåt quïn tïn vaâ quïn lúâi hûáa àïìu mang möåt yá nghôa múái xeát theo quan àiïím cuãa Freud. Hiïån nay khoá maâ xaác àõnh àûúåc hïët nhûäng àõnh kiïën maâ Freud phaãi chöëng laåi àïí truyïìn baá hoåc thuyïët cuãa öng. Nhûäng àõnh kiïën naây coân cöë chêëp hún caã nhûäng àõnh kiïën maâ Copernicus vaâ Darwin àaä vêëp phaãi. Khi Freud chaâo àúâi úã Freiberg thuöåc miïìn Moravia, taác phêím Nguöìn göëc caác chuãng loaâi chûa xuêët hiïån. Nùm àoá laâ nùm 1985. PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 5 Cuäng nhû Karl Marx, töí tiïn Freud coá nhiïìu ngûúâi laâ phaáp sû àaåo Do Thaái. Öng àûúåc àûa túái thaânh Vienna thuã àö nûúác AÁo vaâo nùm lïn böën tuöíi vaâ àaä söëng gêìn suöët caã tuöíi trûúãng thaânh taåi àêy. Theo Ernest Jones, ngûúâi viïët tiïíu sûã chñnh cuãa Freud thò öng àaä àûúåc thûâa hûúãng cuãa cha öng laâ möåt nhaâ buön len, "tñnh hoaâi nghi sêu sùæc vïì nhûäng tai biïën bêët thûúâng cuãa cuöåc àúâi, thoái quen duâng giai thoaåi Do Thaái àïí chêm biïëm caác quan àiïím àaåo àûác, khöng tñn ngûúäng nhûäng vêën àïì tön giaáo". Baâ meå Freud söëng túái nùm 59 tuöíi, baãn tñnh nùng àöång vaâ nhanh nheån. Sigmund Freud laâ àûáa con cûng àêìu loâng cuãa baâ. Sau naây Freud àaä viïët "möåt ngûúâi àaä tûâng laâ con yïu àùåc biïåt cuãa möåt baâ meå thò suöët àúâi ngûúâi êëy coá caái caãm giaác laâ möåt keã ài chinh phuåc, vaâ chñnh caái loâng tin chiïën thùæng êëy luön àem laåi thaânh cöng thûåc sûå". Vaâo nhûäng nùm àêìu cuãa cuöåc àúâi, Freud rêët tin vaâo thuyïët cuãa Darwin vò öng thêëy rùçng "Nhûäng thuyïët êëy laâm cho ngûúâi ta coá thïí hy voång vaâo nhûäng bûúác tiïën phi thûúâng trong viïåc tòm hiïíu thïë giúái". Dûå àõnh seä trúã thaânh thêìy thuöëc, öng àaä theo hoåc trûúâng Àaåi hoåc Y khoa thaânh Vienna. Vaâ öng àaä àöî baác sô nùm 1881. Laâ möåt thêìy thuöëc treã tuöíi cuãa bïånh viïån àa khoa, chûäa trõ àuã moåi loaåi bïånh, öng tiïëp tuåc nghiïn cûáu mön thêìn kinh bïånh hoåc vaâ giaãi phêîu thêìn kinh. Ñt nùm sau, söë mïånh xoay chiïìu vaâ bêët thêìn laâm tïn tuöíi cuãa öng nöíi tiïëng khùæp thïë giúái. Möåt baån àöìng nghiïåp cuãa öng àaä ài Paris vaâ öng beân ài theo sang thaânh phöë naây. Taåi àêy, öng cuâng laâm viïåc vúái Jean Charcot, luác êëy àaä laâ möåt nhaâ bïånh lyá hoåc vaâ thêìn kinh hoåc ngûúâi Phaáp nöíi tiïëng. ÚÃ àêy, lêìn àêìu tiïn öng àûúåc tiïëp xuác vúái cöng trònh cuãa Charcot vïì bïånh loaån thêìn kinh vaâ caách duâng phûúng phaáp thöi miïn àïí àiïìu trõ bïånh naây. Freud àaä thoaã maän khi thêëy Charcot chûáng minh àûúåc "bïånh loaån thêìn kinh thêåt maâ vaâ loaån thêìn kinh giaã do duâng thöi miïn taåo ra. Nhûng khi trúã laåi thaânh Vienna, Freud khöng laâm thïë naâo àïí thuyïët phuåc àûúåc caác baác sô àöìng nghiïåp: hoå khöng tin laâ phûúng Sigmund Freud 6 phaáp chûäa bïånh loaån thêìn kinh bùçng thöi miïn laåi coá cú súã khoa hoåc. Vaâ ngûúâi ta coân trûâng phaåt nhûäng yá nghô quaá taåo baåo cuãa öng bùçng caách àuöíi öng ra khoãi phoâng thñ nghiïåm giaãi phêîu thêìn kinh. Tûâ àêëy Freud taách khoãi möi trûúâng àaåi hoåc vaâ khöng coân tiïëp tuåc tham gia nhûäng buöíi hoåp cuãa giúái trñ thûác úã Vienne nûäa. Trong luác haânh nghïì baác sô tû, öng tiïëp tuåc duâng phûúng phaáp thöi miïn àïí thñ nghiïåm trong nhiïìu nùm nûäa, nhûng dêìn dêìn öng àaä boã phûúng phaáp àiïìu trõ naây chó vò ñt ngûúâi húåp vúái löëi chûäa bùçng thöi miïn vaâ cuäng vò àöi khi thöi miïn coá nhûäng hiïåu quaã khöng hay vúái nhên caách ngûúâi bïånh. Thay vaâo àoá, Freud bùæt àêìu phaát triïín möåt phûúng phaáp múái, öng àùåt tïn laâ "tûå do liïn tûúãng", vïì sau kyä thuêåt naây àaä trúã thaânh möåt tiïu chuêín thûåc haânh cuãa khoa hoåc phên têm hoåc. Freud hùèn laâ ngûúâi saáng lêåp ra mön thêìn kinh bïånh hoåc, àiïìu àoá khöng coân nghi ngúâ gò nûäa. Trûúác öng, caác nhaâ thêìn kinh bïånh hoåc chó quan têm àïën nhûäng triïåu chûáng cuãa bïånh têm thêìn phên liïåt (schizophrenia) vaâ chûáng têm thêìn suy giaãm (lêím cêím), cêìn phaãi giam laåi trong bïånh viïån. Ngay tûâ khi chûäa chûáng döìn neán vaâ chûáng thêìn kinh tûúng khùæc, Freud àaä ài túái kïët luêån laâ khöng phaãi chó riïng con bïånh maâ caã nhûäng ngûúâi laânh maånh bònh thûúâng cuäng mang trong mònh nhûäng xung khùæc têm thêìn tûúng tûå. Ài xa hún nûäa, bïånh têm thêìn khöng phaãi laâ bïånh theo nghôa thöng thûúâng àûúåc chêëp nhêån maâ laâ traång thaái têm lyá cuãa trñ naäo. Vêën àïì quan troång laâ laâm thïë naâo àïí àiïìu trõ nhûäng chûáng röëi loaån têm thêìn àang lan traân röång raäi êëy. Cùn cûá vaâo nhûäng quan saát, thñ nghiïåm vaâ kinh nghiïåm thûåc haânh khi àiïìu trõ cho nhiïìu ngûúâi bïånh úã Vienna, Freud àaä xêy dûång cú súã cho khoa phên têm hoåc vaâo khoaãng cuöëi thïë kyã 19. Freud laâ möåt trong nhûäng nhaâ khoa hoåc àaä saáng taác nhiïìu hún hïët trong thúâi àaåi chuáng ta. Sûå phong phuá vïì nhûäng àïì taâi múái PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 7 meã cuâng nhûäng phêìn àoáng goáp vïì têm lyá do ngoâi buát cuãa öng àem laåi khöng thïí thu goån trong bêët cûá möåt cuöën saách hay túâ baáo naâo. Theo öng, thò chùæc chùæn cuöën saách quan troång ra àúâi súám nhêët cuãa öng maâ cuäng àûúåc öng yïu thñch nhêët laâ cuöën Àoaán Möång xuêët baãn nùm 1900. Saách naây göìm hêìu hïët nhûäng quan saát cú baãn vaâ nhûäng suy luêån cuãa öng. Trong cuöën Nghiïn cûáu vïì chûáng loaån thêìn kinh xuêët baãn súám hún (tûác laâ vaâo nùm 1895), öng àaä böåc löå niïìm tin rùçng "yïëu töë chñnh trong sûå röëi loaån vïì tñnh duåc laâ sûå suy yïëu gêy ra caã bïånh têm thêìn (neuros) lêîn bïånh têm thêìn suy nhûúåc (psychoneuroses)". Àoá laâ nïìn taãng cuãa thuyïët phên têm. Vaâi nùm sau àoá, Freud hoaân chónh àûúåc lyá thuyïët cuãa öng vïì sûác àöëi khaáng, hiïån tûúång chuyïín biïën tñnh duåc tuöíi thú, möëi tûúng quan giûäa nhûäng kyá ûác bêët maän vaâ aão tûúãng, giûäa cú chïë tûå vïå (defense mechanism) vaâ sûå döìn neán. Möåt baãn toám lûúåc nhûäng luêån àïì chñnh seä cho ta thêëy àûúåc phêìn naâo tñnh phûác taåp cuãa thuyïët phên têm. Trûúác hïët, thêìn kinh bïånh hoåc vaâ phên têm hoåc khöng phaãi laâ hai tûâ àöìng nghôa. Phên têm hoåc coá thïí àûúåc coi nhû möåt ngaânh cuãa thêìn kinh bïånh hoåc vaâ chó aáp duång cho nhûäng trûúâng húåp khoá khùn nhêët laâ röëi loaån nhên caách. Cho nïn, phên têm hoåc coá thïí àûúåc àõnh nghôa nhû möåt phûúng phaáp duâng àïí trõ nhûäng bïånh röëi loaån têm lyá vaâ thêìn kinh. Theo möåt baãn tûúâng trònh múái àêy thò úã Myä chó coá 300 trïn 4.000 caác baác sô thêìn kinh àûúåc tñn nhiïåm laâ nhûäng nhaâ phên têm hoåc maâ thöi. Hoåa hoùçn lùæm Freud múái chuá yá túái viïåc àiïìu trõ caá nhên. Nhûäng trûúâng húåp caá nhên khöng bònh thûúâng chó àûúåc coi laâ nhûäng triïåu chûáng xaáo tröån vïì kinh tïë, xaä höåi vaâ vùn hoaá cuãa thïë giúái ngaây nay. Muåc àñch cuãa öng laâ trõ bïånh têån göëc. Sigmund Freud 8 Nhiïìu nhaâ phï bònh àaä àöìng yá laâ thaânh tûåu maâ Freud àaä àaåt àûúåc dûåa chuã yïëu trïn cöng trònh phaát giaác vaâ khaão saát vïì lônh vûåc vö thûác cuãa con ngûúâi. So saánh têm linh con ngûúâi vúái möåt taãng bùng, maâ túái taám chñn phêìn mûúâi taãng bùng naây chòm dûúái nûúác biïín, Freud cho rùçng phêìn chñnh têm lyá con ngûúâi cuäng àûúåc êín giêëu trong coäi vö thûác. Bïn dûúái lúáp voã ngoaâi, vò nhûäng lyá do naâo àoá, nhûäng caãm giaác vaâ nhûäng muåc àñch maâ möåt caá nhên àaä khöng nhûäng giêëu kñn ngûúâi khaác maâ coân tûå giêëu ngay chñnh baãn thên mònh nûäa. Trong têm lyá hoåc cuãa Freud, coäi vö thûác laâ töëi thûúång vaâ moåi hoaåt àöång yá thûác chó coá möåt võ trñ phuå thuöåc. Nïëu hiïíu àûúåc caái thêìm kñn bñ mêåt sêu xa cuãa coäi vö thûác ùæt chuáng ta hiïíu àûúåc baãn chêët nöåi têm cuãa con ngûúâi. Freud tuyïn böë laâ chuáng ta thûúâng suy nghô möåt caách vö thûác vaâ chó thónh thoaãng suy tû cuãa chuáng ta múái coá tñnh chêët yá thûác. Têm linh vö thûác chñnh laâ nguöìn göëc gêy bïånh têm thêìn, vò bïånh nhên thûúâng cöë gùæng gaåt ra ngoaâi coäi yá thûác moåi kyá ûác khoá chõu, moåi ûúác voång bõ "döìn neán" vö hiïåu, nhûng kïët quaã laâ anh ta tñch tuå ngaây caâng nhiïìu kyá ûác, nhûäng ûúác voång, àïí döìn thaânh bïånh. Freud phên loaåi moåi hoaåt àöång tinh thêìn cuãa möîi nhên con ngûúâi àûúåc thïí hiïån thaânh ba cêëp àöå àûúåc öng goåi laâ Tûå Ngaä, (Id. Soi); Baãn Ngaä (ego moi) vaâ Siïu Ngaä (superego Surmoi). Quan troång söë möåt laâ caái Id, Freud baão: Phaåm vi cuãa Id laâ phêìn nhên caách töëi tùm vaâ khöng thïí ài àïën àûúåc cuãa chuáng ta. Baãn thên ta chó biïët chuát ñt vïì caái Id qua nghiïn cûáu caác giêëc möång vaâ qua sûå biïíu hiïån caác triïåu chûáng bïn ngoaâi cuãa bïånh têm thêìn, Id laâ núi truá nguå caác baãn nùng nguyïn thuyã vaâ caác xuác caãm ài ngûúåc lïn túái caái quaá khûá xa xûa khi maâ con ngûúâi coân laâ möåt con thuá, Id coá tñnh chêët thuá vêåy vaâ baãn chêët cuãa noá laâ thuöåc vïì duåc tñnh (sexual in nature), noá vöën vö thûác. Freud viïët tiïëp: Caái Id bao göìm têët caã nhûäng gò do di truyïìn, coá ngay tûâ luác sinh ra àûúåc kïët tuå laåi trong PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 9 sûå cêëu thaânh. Id muâ quaáng vaâ àöåc aác. Muåc àñch àöåc nhêët cuãa noá laâ thoaã maän caác ham muöën baãn nùng vaâ caác khoaái caãm, khöng cêìn biïët àïën caác hêåu quaã. Noái theo Thomas Mann thò: "Noá khöng biïët gò àïën giaá trõ, thiïån hay aác, vaâ caã àaåo àûác nûäa". Àûáa beá sú sinh laâ Id àûúåc nhên caách hoáa. Dêìn dêìn caái Id phaát triïín lïn thaânh caái Ego (baãn ngaä Moi). Khi àûáa beá lúán lïn. Thay vò àûúåc hoaân toaân dêîn dùæt bùçng nguyïn lyá khoaái laåc, caái Ego bõ chi phöëi búãi nguyïn lyá “thñch ûáng vúái thûåc taåi”. Ego biïët àûúåc thïë giúái xung quanh, nhêån ra rùçng phaãi kòm haäm nhûäng khuynh hûúáng phaåm phaáp cuãa caái Id àïí ngùn ngûâa moåi xung àöåt vúái luêåt lïå cuãa xaä höåi. Nhû Freud viïët, caái Ego laâ “viïn troång taâi giûäa nhûäng àoâi hoãi baåt maång cuãa caái Id vaâ sûå kiïím soaát cuãa thïë giúái bïn ngoaâi”. Vò vêåy Ego thûåc sûå haânh àöång nhû möåt nhên viïn kiïím duyïåt, cùæt xeán, sûãa àöíi nhûäng thuác giuåc cuãa caái Id laâm cho nhûäng thuác giuåc naây phuâ húåp vúái tònh hònh thûåc tïë, biïët rùçng viïåc traánh khoãi bõ xaä höåi trûâng phaåt vaâ caã àïí tûå baão toaân hay laâ ngay caã àïën sûå baão töìn, àïìu phaãi tuây thuöåc vaâo nhûäng “döìn neán”. Tuy nhiïn cuöåc àêëu tranh giûäa caái Ego vaâ Id coá thïí gêy ra nhûäng bïånh têm thêìn, aãnh hûúãng nghiïm troång túái nhên caách caá nhên. Sau hïët, coân möåt thûá yïëu töë thûá ba trong quaá trònh sinh hoaåt tinh thêìn goåi laâ Superego (Siïu ngaä). Siïu ngaä naây coá thïí àûúåc àõnh nghôa möåt caách àaåi khaái laâ “lûúng têm”. Hoåc troâ chñnh cuãa Freud úã Hoa Kyâ laâ A.A Brill àaä viïët: “Caái Superego laâ sûå phaát triïín tinh thêìn cao hún caã maâ con ngûúâi coá thïí àaåt túái àûúåc vaâ bao göìm lêîn löån moåi sûå cêëm àoaán, moåi quy tùæc cû xûã do cha meå taåo ra núi àûáa treã. Tri giaác lûúng têm hoaân toaân tuây thuöåc vaâo sûå phaát triïín cuãa caái Superego. Cuäng nhû caái Id, caái Superego cuäng nùçm trong vö thûác vaâ caã hai cuâng luön úã thïë tûúng tranh, trong khi caái Ego luön hoaåt àöång Sigmund Freud 10 úã giûäa nhû möåt troång taâi. Lyá tûúãng àaåo àûác vaâ quy tùæc cû xûã àïìu nùçm trong Superego. Khi ba caái Id vaâ Superego tûúng àöëi hoâa húåp thò caá nhên luác êëy úã traång thaái àiïìu hoâa vaâ haånh phuác. Nïëu caái Ego àïí cho caái Id vi phaåm caác luêåt lïå, caái Superego seä gêy ra lo lùæng, caãm giaác coá töåi vaâ moåi biïíu löå cuãa lûúng têm. Lyá thuyïët tñnh duåc hay coân goåi laâ nhuåc duåc (Libido) laâ möåt khaái niïåm khaác àûúåc gheáp chung vúái Id vaâ do Freud taåo ra. Öng daåy rùçng têët caã nhûäng xuác caãm cuãa Id àïìu laâ hònh thûác thïí hiïån cuãa “nùng lûúång tñnh duåc” (sexual). Thuyïët tñnh duåc àaä tûâng àûúåc goåi laâ “caái loäi cuãa phên têm hoåc”. Moåi saáng taåo vùn hoáa cuãa con ngûúâi: nghïå thuêåt, luêåt phaáp, tön giaáo, vên vên.. àïìu àûúåc coi laâ sûå phaát triïín cuãa tñnh duåc. Khi noái “nùng lûåc cuãa tñnh duåc” (sexual energy), thò úã àêy chûä “tñnh” (sexual) àûúåc duâng theo nghôa röång. ÚÃ àûáa treã baãn nùng tñnh duåc böåc löå qua nhûäng haânh àöång nhû muát tay, buá sûäa chai vaâ baâi tiïët. Nhûäng nùm sau àoá nùng lûúång tñnh duåc coá thïí àûúåc truyïìn cho ngûúâi khaác qua hön nhên, mang hònh thûác möåt hû hoãng thuöåc vïì “tñnh” hay àûúåc thïí hiïån qua hoaåt àöång saáng taåo nghïå thuêåt, vùn chûúng hay êm nhaåc - àoá laâ phûúng phaáp àûúåc goåi laâ “dõch chuyïín”. Theo Freud thò baãn nùng tñnh duåc (sex instinct) laâ nguöìn göëc cuãa moåi cöng trònh saáng taåo vô àaåi nhêët. Thêåt vêåy, Freud àaä tuyïn böë: “Caác bïnh têm thêìn, khöng chûâa möåt bïånh naâo, àïìu laâ nhûäng röëi loaån cuãa àúâi söëng sinh lyá”. Nïëu luêån thïm, khöng thïí cho rùçng bïånh têm thêìn laâ do nhûäng cuöåc hön nhên thêët baåi hay nhûäng möëi tònh lúä laâng gêy ra; traái laåi coá thïí tòm thêëy dêëu vïët têët caã nhûäng bïånh naây úã thúâi kyâ êëu thú vúái caác mùåc caãm tñnh duåc. Freud àaä aáp duång lyá thuyïët cuãa öng sang lônh vûåc nhên chuãng hoåc trong taác phêím Vêåt töí vaâ cêëm kyå. Öng tin rùçng ngay tön giaáo cuäng chó laâ biïíu hiïån cuãa mùåc caãm tñnh duåc. Sau khi phên tñch kyä lûúäng tûâng chi tiïët haâng trùm trûúâng húåp bïånh nhên àïën chûäa bïånh, Freud àaä nêng baãn nùng tñnh duåc vaâ theâm khaát nhuåc duåc lïn thaânh yïëu töë àêìu tiïn vaâ maånh meä nhêët PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 11 trong viïåc taåo thaânh nhên caách con ngûúâi, àöìng thúâi laâ nguyïn nhên sêu xa cuãa moåi bïånh têm thêìn. Àoá laâ möåt phaán àoaán maâ möåt söë caác nhaâ phên têm hoåc nöíi tiïëng khaác àaä baác boã nhû seä noái sau àêy. Vò xaä höåi buöåc möîi con ngûúâi phaãi kiïìm chïë nhiïìu ham muöën, theo caách noái cuãa Freud thò möîi caá nhên àaä vö tònh tñch trûä nhiïìu “döìn neán”. Bònh thûúâng thò yá thûác con ngûúâi vêîn thaânh cöng trong viïåc ngùn trúã, khöng cho “nhûäng sûác maånh vö thûác àen töëi” bõ döìn neán kia xuêët hiïån. Nhûng sûå kiïím soaát êëy coá thïí laâm cho nhûäng con bïånh têm thêìn traãi qua nhûäng giai àoaån xuác caãm bõ röëi loaån sêu xa. Freud cho cöng viïåc chûäa bïånh cuãa nhaâ phên têm hoåc laâ “laâm böåc löå vaâ thay thïë nhûäng döìn neán bùçng nhûäng haânh àöång phaán àoaán coá thïí àûa àïën, hoùåc sûå chêëp nhêån hoùåc sûå loaåi boã nhûäng gò àaä bõ khûúác tûâ tûâ trûúác”. Vò baãn chêët cuãa sûå döìn neán laâ gêy ra sûå àau khöí, nïn ngûúâi bïånh thûúâng cöë tòm caách ngùn khöng cho nhûäng döìn neán êëy böåc löå ra ngoaâi. Sûå cöë gùæng che àêåy êëy Freud goåi laâ “sûác àöëi khaáng”. Nhiïåm vuå cuãa thêìy thuöëc laâ loaåi boã sûác àöëi khaáng naây, àïí ngûúâi bïånh böåc löå ra caái “döìn neán” kia. Kyä thuêåt do Freud phaát minh ra àïí giaãi toãa vúái moåi “döìn neán” vaâ loaåi boã moåi àöëi khaáng laâ phûúng phaáp “gúåi tûå do liïn tûúãng”: Nhûäng lúâi noái thao thao bêët tuyïåt coá yá thûác cuãa ngûúâi bïånh khi nùçm trïn caái giûúâng cuãa nhaâ phên têm hoåc trong caãnh àeân saáng múâ múâ, nhaâ phên têm hoåc kñch thñch, khïu gúåi àïí ngûúâi bïånh khöng nghô möåt caách coá yá thûác vïì bêët cûá chiïìu hûúáng naâo, Freud cho rùçng phûúng phaáp “kñch thñch tûå do liïn tûúãng” laâ phûúng phaáp duy nhêët hûäu hiïåu àïí chûäa bïånh têm thêìn. Öng cuäng chuã trûúng laâ phûúng phaáp êëy “hoaân thaânh àûúåc àiïìu maâ ngûúâi ta tröng àúåi, nghôa laâ àûa nhûäng mong muöën bõ sûác àöëi khaáng döìn neán tûâ xûa ta lônh vûåc yá thûác”. Sigmund Freud 12 Brill àaä mö taã caách Freud chûäa bïånh nhû sau: “Öng thuyïët phuåc con bïånh gaåt moåi suy nghô coá yá thûác, tûå buöng thaã mònh vaâo möåt traång thaái têåp trung bònh thaãn, tûå phoá mùåc theo nhûäng caãm xuác vaâ suy nghô naãy sinh, röìi thuêåt laåi têët caã nhûäng àiïìu àoá cho öng biïët. Nhúâ phûúng phaáp êëy, öng àûa dêìn bïånh nhên túái traång thaái “tûå do liïn tûúãng”; vaâ nhúâ nghe ngûúâi bïånh tûå do liïn tûúãng, maâ thêìy thuöëc coá thïí tòm ra àûúåc nguöìn göëc sêu xa cuãa caác triïåu chûáng”. Sûå viïåc àaä quïn röìi nay laåi àûúåc ngûúâi bïånh keáo ra khoãi coäi vö thûác, coá khi phaãi sau haâng thaáng trúâi àiïìu trõ bùçng phûúng phaáp phên têm. Nguöìn göëc thûúâng laâ möåt sûå viïåc naâo àoá àau àúán, khoá chõu, àaáng súå hay noái caách khaác àaáng gheát, tûâ trong quaá khûá cuãa bïånh nhên. Àoá chñnh laâ nhûäng “kyã niïåm” maâ ngûúâi bïånh hoaân toaân khöng muöën nhúá laåi möåt caách coá yá thûác. Trong quaá trònh tûå do liïn tûúãng, nhûäng höìi tûúãng löng böng êëy khöng traánh khoãi taåo ra möåt múá löån xöån, röëi rùæm nhûäng sûå kiïån lúâ múâ khöng roä, vaâ tûúãng nhû vö ñch. Vò vêåy, ngûúâi thêìy thuöëc nhû nhiïìu nhaâ phï bònh cho biïët, gêìn nhû coá vö vaân caách giaãi thñch nhûäng dûä kiïån êëy. Vò thïë nhaâ phên têm hoåc phaãi hïët sûác saáng suöët vaâ coá taâi kheáo leáo. Trong khi chûäa bïånh bùçng phûúng phaáp phên têm, Freud phaát hiïån ra caái maâ öng goåi laâ “möåt yïëu töë quan troång khoá thïí naâo lûúâng àûúåc”, möåt giêy liïn laåc tònh caãm nöìng nhiïåt giûäa con bïånh vaâ nhaâ phên têm hoåc. Caái àoá goåi laâ “chuyïín dõch”. “Bïånh nhên khöng thoãa maän nïëu chó coi nhaâ phên têm hoåc nhû laâ ngûúâi giuáp àúä vaâ cöë vêën cho hoå.. Ngûúåc laåi con bïånh laåi nhòn thêëy qua nhaâ phên têm hoåc möåt hònh aãnh quan troång trong thúâi thú êëu hay quaá khûá cuãa hoå hiïån laåi. Vaâ vò thïë maâ hoå sùén saâng böåc löå moåi tònh caãm vaâ phaãn ûáng maâ chùæc chùæn laâ àaä àûúåc daânh cho hònh aãnh êëy “dõch chuyïín” sang phña nhaâ phên têm hoåc”. PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 13 Sûå dõch chuyïín “coá thïí thay àöíi giûäa hai thaái cûåc, tûâ möåt tònh yïu hoaân toaân xaác thõt vaâ cuöìng nhiïåt túái möåt thaái àöå nghi ngúâ chua chaát vaâ oaán húân khöng kòm chïë àûúåc.” Trong tònh traång êëy, nhaâ phên têm hoåc “nhû àûúåc àùåt vaâo àõa võ cuãa cha meå ngûúâi bïånh”. Freud coi sûå kiïån dõch chuyïín nhû “cöng cuå töët hún hïët àïí chûäa bïånh theo phûúng phaáp phên têm” nhûng öng cuäng cho biïët “tuy nhiïn viïåc sûã duång phûúng phaáp naây laâ phêìn khoá khùn vaâ quan troång hún hïët trong kyä thuêåt phên têm”. Freud xaác nhêån laâ viïåc naây “àûúåc thûåc hiïån bùçng caách thuyïët phuåc con bïånh laâ hoå àang söëng laåi nhûäng möëi liïn hïå tònh caãm phaát sinh tûâ thúâi êëu thú”. Möåt phûúng phaáp hûäu hiïåu khaác àïí nghiïn cûáu nhûäng xung àöåt vaâ caãm xuác nöåi têm àûúåc Freud khai triïín thïm laâ phên tñch nhûäng giêëc möång. Trong lônh vûåc naây, Freud cuäng laåi laâ möåt nhaâ tiïn phong. Trûúác öng, ngûúâi ta coi giêëc möång laâ vö nghôa hoùåc khöng coá muåc tiïu. Taác phêím Àoaán möång cuãa öng laâ cöng trònh khoa hoåc àêìu tiïn nghiïn cûáu vïì hiïån tûúång nùçm möång. Ba mûúi möët nùm sau khi taác phêím naây àûúåc êën haânh, Freud nhêån ra rùçng: “Theo nhêån xeát cuãa töi ngaây nay thò taác phêím naây chûáa àûång têët caã nhûäng phaát kiïën giaá trõ nhêët maâ töi àaä may mùæn tòm ra”. Theo Freud thò “chuáng ta àaä coá lyá khi cho rùçng
File đính kèm:
phan tam hoc nhap mon.pdf
