Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh Lớp 5 viết tốt các kiểu mở bài, kết bài trong bài văn tả cảnh

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI LỘC
TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN NGỌC BÌNH
**********************
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 5A VIẾT TỐT CÁC KIỂU MỞ BÀI, KẾT BÀI TRONG BÀI VĂN TẢ CẢNH 
Giáo viên: Hoàng Văn Toàn
Tổ: 5
Tháng 1 /2014
I. Tên đề tài: 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 5A VIẾT TỐT CÁC KIỂU MỞ BÀI, KẾT BÀI TRONG BÀI VĂN TẢ CẢNH
II. Đặt vấn đề:
 Việc giáo dục thế hệ trẻ trong thời đại hiện nay theo khuynh hướng giao tiếp, giúp trẻ động não suy nghĩ thực hiện tốt các yêu cầu của giáo viên đưa ra là mục tiêu được Đảng và Nhà nước hết sức coi trọng. Nó còn là nhu cầu của phụ huynh, của học sinh và đặc biệt là những người làm công tác giáo dục. Để đạt mục tiêu đó, đòi hỏi giáo viên phải dành nhiều thời gian nghiên cứu, tìm tòi để chọn lọc các phương pháp tối ưu nhằm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách có hiệu quả nhất. Từ những suy nghĩ đó, kết hợp đọc sách tham khảo, say mê với phân môn tập làm văn, bản thân tôi dần phát hiện một số kiểu viết mở bài, kết bài khác nhau trong bài văn tả cảnh.
III. Cơ sở lí luận: 
 Môn tập làm văn là một trong các môn khó đối với cả người dạy và người học. Phân môn tập làm văn rèn cả 4 kĩ năng nghe, nói, viết và đọc. Học sinh lớp 5 được dạy các kĩ năng về kể chuyện, miêu tả người, cảnh vật. Bên cạnh đó, học sinh còn được rèn kĩ năng thuyết trình, trao đổi, làm báo cáo thống kê và nâng cao các kĩ năng viết thư, điền vào giấy tờ in sẵn đã hình thành từ các lớp dưới. Trong đó, văn tả cảnh chiếm thời lượng rất nhiều so với quỹ thời gian ( gồm 14 tiết, từ tuần 1 – tuần 11), làm cơ sở ban đầu để các em học tốt phân môn tập làm văn ở lớp 5. Vì đây là thể loại mới nên giáo viên gặp không ít khó khăn, trăn trở khi hướng dẫn. Để bài viết của các em đạt hiệu quả cao đòi hỏi cả người dạy và người học hiểu được khái niệm, cấu tạo của từng phần trong dàn bài văn miêu tả. Trong đó, phần mở bài và kết bài là một trong những yếu tố quan trọng giúp học sinh vào đề và kết thúc vấn đề một cách nhẹ nhàng, tạo ấn tượng cho người đọc. .
 Xuất phát từ những yếu tố vừa nêu trên, tôi đưa ra một số kiểu viết mở bài (kết bài) trong bài văn tả cảnh.
IV. Cơ sở thực tiễn:
 Trong quá trình dạy phân môn tập làm văn lớp 5, đặc biệt là ở các bài: Luyện tập tả cảnh ( dựng đoạn mở bài, kết bài ), nhiều học sinh gặp lúng túng khi phân biệt các mở bài mẫu SGK đưa ra như: bài tập 1 trang 83 (SGK tập 1) trường hợp nào là mở bài trực tiếp, trường hợp nào là mở bài gián tiếp ; hoặc kết bài mẫu SGK đưa ra như bài tập 2 trang 84 (SGK tập 1), trường hợp nào là kết bài mở rộng, trường hợp nào là kết bài không mở rộng ; hoặc khi giáo viên yêu cầu học sinh viết đoạn mở bài ( hoặc kết bài ) với đề bài cho trước theo hai cách khác nhau thì các em không thể trình bày được.
 Qua thực tế dạy học, trao đổi với đồng nghiệp trong tổ chuyên môn, tôi nhận thấy thật vất vả cho cả giáo viên và học sinh khi dạy, học với bài dạng này. Chỉ có một số ít học sinh có tính sáng tạo biết cách viết khi dựa vào các mở bài ( hoặc kết bài ) mẫu trong sách giáo khoa để viết theo cách của riêng mình. Còn lại phần lớn các em phải dựa dẫm, lấy nguyên ý của giáo viên để viết sao cho cố hoàn thành xong yêu cầu của bài tập đề ra mà chưa hiểu rõ làm thế nào để viết cho đủ ý, cho hay.
V. Nội dung nghiên cứu:
 Từ những thực trạng trên đã thúc đẩy tôi chọn và viết đề tài này, nhằm giúp học sinh vừa có tính khái quát hóa vấn đề, vừa hình thành cho học sinh kĩ năng viết tốt các kiểu mở bài (kết hài) thông qua việc cung cấp, hình thành cho các em các khái niệm, cấu tạo, hình thức và cách viết các kiểu mở bài (kết hài) khác nhau như sau: 
A. Mở bài:
I. Khái niệm:
- Mở bài là phần đầu tiên, là phần trước nhất đối với người đọc, gây cho người đọc cảm giác, ấn tượng ban đầu về bài viết, tạo ra âm hưởng chung cho toàn bài.
- Phần này có một vai trò và tầm quan trọng khá đặc biệt vì một mở bài gọn gàng, hấp dẫn sẽ tạo được hứng thú ở người đọc và thường báo hiệu một nội dung tốt đúng như câu tục ngữ: “ Đầu xuôi đuôi lọt.”
II. Cấu tạo của mở bài:
Cấu tạo mở bài
 Nội dung
Hình thức
Mở bài trực tiếp
Mở bài gián tiếp
- Dung lượng và độ dài của mở bài phải cân xứng với thân bài, kết bài.
- Nên viết ngắn gọn, khéo léo có sức thu hút, gợi hứng thú.
- Tránh nói vòng vèo mà không vào được vấn đề.
- Tránh viết lan man, không ăn khớp với các phần sau.
- Tránh viết dài dòng, cầu kỳ làm phân tán sự chú ý.
- Giới thiệu vấn đề: Đây là trọng tâm của mở bài có nhiệm vụ tạo nên tình huống có vấn đề mà ta sẽ giải quyết trong phần thân bài.
Gồm có 2 phần:
1. Gợi mở vào đề: Bằng cách đưa ra một mẫu chuyện, một so sánh, một liên tưởng, một âm thanh, một lí do đưa đến bài viết .
2. Giới thiệu vấn đề:
a, Giới thiệu nội dung vấn đề.
b, Xác định giới hạn vấn đề.
III. Mở bài trực tiếp:
+ Ưu điểm:
- Giới thiệu thẳng với người đọc cảnh sẽ miêu tả.
- Cách mở bài này nhanh gọn, tự nhiên, giản dị, dễ tiếp nhận và thích hợp với những bài viết ngắn.
+ Hạn chế:
- Nếu không khéo thì sẽ khô khan, ít hấp dẫn.
Ví dụ: 
Đề: Em hãy tả ngôi trường của em.
 Với đề bài như trên, giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích đề để xác định được các yếu tố cần nêu ở mở bài thông qua các câu hỏi gợi mở, như sau:
- Đối tượng miêu tả là gì? (Trường em (1)
- Ở đâu? ( ở gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2)
- Lúc nào: (Cách nay khoảng ba mươi năm (3))
Với các yếu tố (1) ; (2) ; (3) ở mở bài vừa phân tích giáo viên có thể gợi mở để học sinh tự viết 6 kiểu mở bài trực tiếp: 123 ; 132 ; 213 ; 231 ; 312 ; 321 như sau:
Ví dụ: Gợi ý một số cách viết mở bài trực tiếp.
+ Kiểu 123:
 Trường em (1) là trường tiểu học tiên tiến xuất sắc của huyện. Trường nằm sát trụ sở ủy ban nhân dân xã (2) và đã được xây dựng cách nay khoảng ba mươi năm (3). 
+Kiểu 132:
 Trường em (1) là trường tiểu học tiên tiến xuất sắc của huyện. Cách nay khoảng ba mươi năm (3) trường được xây dựng ở một vị trí nằm gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2). 
 + Kiểu 213:
 Ở gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2) có một ngôi trường tiểu học tiên tiến xuất sắc của huyện. Đó chính là ngôi trường của em (1), đã được xây dựng cách nay khoảng ba mươi năm (3). 
 + Kiểu 231:
 Ở gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2) có một ngôi trường tiểu học tiên tiến xuất sắc của huyện. Trường được xây dựng cách nay khoảng ba mươi năm (3). Đó chính là ngôi trường của em (1).
+ Kiểu 312:
 Trước ngày giải phóng, cách nay khoảng ba mươi năm (3) có một trường tiểu học tiên tiến xuất sắc của huyện đã được xây dựng. Đó chính là ngôi trường của em (1) nằm gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2).
 + Kiểu 321:
 Trước ngày giải phóng, cách nay khoảng ba mươi năm (3) có một trường tiểu học tiên tiến xuất sắc của huyện đã được xây dựng gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2). Đó chính là ngôi trường của em (1).
Lưu ý: 
+ Với đề bài ở trên ( không giới hạn đối tượng miêu tả) thì học sinh có thể tự do chọn:
 * Ở đâu: Ở ngay sát đường quốc lộ, ..... ; Ở cạnh trường mẫu giáo...... ; ,,,,,,,
 * Lúc nào: Vừa mới vừa khánh thành .... ; Lúc đất nước thống nhất ...... 
 * Thời điểm miêu tả: Trước buổi học ; Trong giờ chơi ; Lúc tan trường ; ..
Ví dụ: 
 a, Ngôi trường của chúng em được xây dựng trên một khu đất rộng cạnh trụ sở ủy ban nhân dân xã cách nay khoảng ba mươi năm. 
 b, Ở trường em, cứ sau tiết hai mỗi buổi học là đến giờ ra chơi. Một hồi trống vang lên, dõng dạc mà vui vẻ giục giã chúng em mau ra . nô đùa chạy nhảy. 
 c, Chiều nào cũng vậy, đồng hồ vừa chỉ năm giờ kém mười lăm, một hồi trống dài vang lên báo hiệu giờ tan học ở trường em. 
IV. Mở bài gián tiếp:
+ Đặc điểm: Không đi thẳng trực tiếp vào vấn đề mà gợi mở vào đề bằng cách đưa ra: một âm thanh ; một câu nói ; một liên tưởng ; một so sánh ; một đoạn đối thoại ; một mẫu chuyện ; một lí do đưa đến bài viết ; .
+ Ưu điểm: Nếu viết khéo, mở bài sẽ rất sinh động, gợi cảm, hấp dẫn, gây hứng thú cho người đọc.
+ Hạn chế: Nếu viết không khéo, mở bài sẽ lan man, vòng vèo, làm phân tán sự chú ý của người đọc.
Ví dụ: 
Đề: Em hãy tả ngôi trường của em.
 Với đề bài như trên, giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích đề để xác định được các yếu tố cần nêu ở mở bài thông qua các câu hỏi gợi mở, như sau:
- Đối tượng miêu tả là cảnh gì? Trường em (1)
- Ở đâu? ở gần trụ sở ủy ban nhân dân xã (2) 
- Lúc nào? Cách nay khoảng ba mươi năm (3)
Lưu ý: Khi viết mở bài kiểu mở bài gián tiếp giáo viên lưu ý học sinh phần phân tích đề chỉ cần nêu đối tượng miêu tả là Trường em (1) và ấn tượng chung của em khi nhìn cảnh vật đó như thế nào, còn “Ở đâu: (2) ; Lúc nào: (3) có hay không cũng được. 
Ví dụ: Gợi ý một số cách viết mở bài gián tiếp.
+ Mở bài bằng một âm thanh:
 “ Tùng  tùng  tùng ”. Âm thanh rộn rã vang vang trong không trung vào buổi sáng tinh mơ như thúc giục các bạn học sinh mau bước . Đó là tiếng trống của trường em, một ngôi trường tiên tiến xuất sắc của huyện, được xây dựng gần trụ sở ủy ban nhân dân xã, cách nay khoảng ba mươi năm.
+ Mở bài bằng một câu nói:
 “Tốt quá! . Tốt quá! . Tốt quá.!” Hàng loạt tiếng thốt lên của phụ huynh khen ngợi một nơi dạy học khang trang, nề nếp. Đó chính là trường em, một ngôi trường tiên tiến xuất sắc của huyện, được xây dựng gần trụ sở ủy ban nhân dân xã, cách nay khoảng ba mươi năm.
+ Mở bài bằng một so sánh: 
 Ở huyện em có nhiều trường tiểu học như: Nguyễn Công Sáu, Trần Tống, Đoàn Nghiên ... nhưng nổi bật nhất vẫn là trường Tiểu học Nguyễn Ngọc Bình của em, một ngôi trường tiên tiến xuất sắc của huyện, được xây dựng gần trụ sở ủy ban nhân dân xã, cách nay khoảng ba mươi năm.
+ Mở bài bằng lời đối thoại:
- Em thích học trường nào nhất trong huyện?
- Dạ thưa cô, em thích trường Tiểu học Nguyễn Ngọc Bình nhất ạ!
- Vì sao em thích trường này?
- Vì đây là nơi em đã được thầy cô dạy dỗ suốt bốn năm trời.
- Vậy em thử tả cho cô xem ngôi trường của em nhé! 
 Để rèn kĩ năng viết mở bài cho HS, thông qua các tiết luyện Tiếng Việt buổi chiều, GV cho HS tiến hành làm các bài tập sau:
 Em hãy cho biết các mở bài dưới đây là mở bài trực tiếp hay mở bài gián tiếp? Sau đó, em hãy viết thêm mở bài khác bằng cách: Biến đổi mở bài trực tiếp thành mở bài gián tiếp và ngược lại.
A. TẢ CẢNH VẬT
Đề
Mở bài
- MB trực tiếp
- MB gián tiếp
Mở bài
Trực tiếp
Mở bài
gián tiếp
Em hãy tả ngôi nhà em đang ở.
 “ Ôi! Mệt quá! Nhưng không sao, cũng sắp tới nhà rồi!” Em tự nhủ thầm với mình như vậy và bước nhanh trên con đường 14. Ngôi nhà của em nằm ngay đầu đường.
 Thật là vui khi được đi tham quan, du lịch nhiều ngày ở Đà Lạt, Nha Trang ..... Tuy nhiên dù được nghỉ trong những căn phòng lịch sự, đầy đủ tiện nghi nhưng em vẫn cảm thấy không thoải mái như ở nhà, ngôi nhà thân yêu ở thôn Phú Đông mà em đã sống bao nhiêu năm nay.
 Nằm khuất sau rặng tre là ngôi nhà em đang ở. Ngôi nhà đã được ba má xây lên từ lâu lắm rồi.
Em hãy tả con đường quen thuộc từ nhà em tới trường.
 “ Nói không sai chứ! Nhắm mắt em cũng có thể đi được đến trường”. Đó là vì em đã quen thuộc con đường từ nhà đến trường trong suốt bốn năm qua.
B. TẢ CẢNH SINH HOẠT.
Đề
Mở bài
- MB trực tiếp
- MB gián tiếp
Mở bài
Trực tiếp
Mở bài
gián tiếp
 Em hãy tả quang cảnh buổi lễ chào cở đầu tuần ở trường em.
 Sáng thứ hai nào cũng vậy, em thường có thói quen dậy sớm để đi học vì trường em tổ chức buổi lễ chào cờ đầu tuần.
 Em hãy tả cảnh nơi em ở lúc sắp mưa to.
 “ Trời mưa! Trời mưa!” Có tiếng ai la lớn ngoài đường. Em liền chạy ra sau vườn vừa rút quần áo vừa nhìn lên bầu trời.
Em hãy tả cảnh nơi em mưa vừa tạnh.
 Mưa như xối xả, như tối tăm mặt mũi. Con đường trước nhà vắng tanh hầu như không một bóng người qua lại. Thế mà nhoáng một cái, chỉ còn lất phất vài hạt rồi tạnh hẳn. Cảnh vật như bừng tỉnh sau cơn mưa. 
 Em hãy tả cảnh nhộn nhịp của sân trường em trong giờ ra chơi.
“ Tùng .. tùng ... tùng ...” Tiếng trống rộn rã vang lên báo hiệu giờ ra chơi. Từ các phòng học, học sinh ùa ra sân như đàn ong vở tổ. Sân trường đang yên ắng bỗng ồn ào, nhộn nhịp hẵn lên. 
 Em hãy tả cảnh sum họp đầm ấm của gia đình em vào một buổi tối.
 Cơn mưa dông ầm ầm đổ xuống làm cho bầu không khí buổi tối càng trở nên rét mướt, lành lạnh. Nhưng thật đầm ấm biết bao! Khi gia đình em quây quần, sum họp trong một ngôi nhà ấm cúng sau khi ăn cơm xong.
B. Kết bài:
I. Khái niệm:
- Kết bài là phần cuối cùng, là phần sau hết đến với người đọc, gây cho người đọc cảm giác, ấn tượng cuối cùng về bài viết, tạo ra âm hưởng chung cho toàn bài.
- Phần này có một vai trò và tầm quan trọng đặc biệt vì một kết bài gọn gàng, nhẹ nhàng, đặc sắc sẽ lưa lại tình cảm tốt đẹp ở người đọc.
II. Cấu tạo của kết bài.
Cấu tạo kết bài
Nội dung
Hình thức
Kết bài không mở rộng
Kết bài mở rộng
- Kết bài thường được trình bày dưới hình thức của một đoạn văn.
- Dung lượng và độ dài của kết bài phải cân xứng với mở bài và thân bài.
- Nên viết gọn vàng, sâu sắc, gợi cảm phục ở người đọc.
- Tránh viết lan man, dài dòng không ăn khớp với các phần trên.
- Là phần cuối cùng của bài văn kết thúc ý chính của toàn bài.
- Kiểu kết bài này thường được gọi là “đóng ý”.
- Kết bài:
. Suy nghĩ: hiểu 
. Tình cảm: yêu – ghét – tự hào 
. Hành động: giữ gìn – bảo quản – giúp đỡ - biếu tặng.
- Là phần cuối cùng của bài văn vừa kết thúc ý chính của bài vừa mở ra một hướng mới gợi cho người đọc tiếp tục cảm xúc, suy nghĩ sau khi hết bài.
- Kết bài:
a, Suy nghĩ Tình cảm
 Hành động (có thể dùng một hoặc hai hoặc cả ba yếu tố trên).
b, Kết bài mở rộng bằng cách: 
+ Nêu một câu hỏi. 
+ Nêu một ý mới lạ.
+ Đưa ra một lời bình.
+ Đưa ra một câu văn, câu thơ. 
+ .
III. Kết bài không mở rộng:
Ví dụ: 
Đề: Em hãy tả ngôi trường của em.
 Với đề bài như trên, thông qua các câu hỏi gợi mở, giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích đề xác định được các yếu tố cần nêu ở kết bài như sau:
- Suy nghĩ: hiểu ý nghĩa và giá trị của ngôi trường (1) Tình cảm: yêu quý ngôi trường (2) Hành động: học tập tốt. (3)
Lưu ý: Với các yếu tố (1) ; (2) ; (3) ở kết bài vừa phân tích giáo viên có thể gợi mở để học sinh tự viết 6 kiểu kết bài không mở rộng theo các kiểu: 123 ; 132 ; 213 ; 231 ; 312 ; 321 như sau:
Ví dụ: Gợi ý một số cách viết kết bài không mở rộng.
+ Kiểu 123:
 Ngồi nhìn ngắm ngôi trường, em càng hiểu thêm ý nghĩa và giá trị (1) to lớn của một nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. Càng hiểu bao nhiêu, em càng yêu quý ngôi trường (2) của em bấy nhiêu và tự nhủ sẽ cố gắng học tập để mang danh dự về cho ngôi trường thân yêu của em. 
+ Kiểu 132:
 Ngồi nhìn ngắm ngôi trường, em càng hiểu thêm ý nghĩa và giá trị (1) to lớn của một nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. Càng hiểu bao nhiêu, em càng phải cố gắng học tập (3) bấy nhiêu và em sẽ yêu quý ngôi trường (2) của em như một người thân nhất trên đời.
+ Kiểu 213:
 Em rất yêu quý (2) ngôi trường của em vì em hiểu rõ ý nghĩa và giá trị (1) to lớn của một nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. của nó sẽ Càng hiểu bao nhiêu em càng cố gắng học tập (3) để mang danh dự về cho ngôi trường thân yêu của em. 
+ Kiểu 231:
 Em rất yêu quý ngôi trường (2) của em. Và em càng yêu quý bao nhiêu, em càng phải cố gắng học tập (3) bấy nhiêu để để mang danh dự về cho nhà trường vì em chợt hiểu được ý nghĩa và giá trị (1) to lớn của một nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. 
+ Kiểu 312:
 Được dạy dỗ trong một ngôi trường khang trang, đẹp đẽ, em sẽ cố gắng học tập (3) nhiều hơn nữa để mang danh dự về cho nhà trường vì em hiểu được ý nghĩa và giá trị (1) to lớn của một nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. Em sẽ yêu quýngôi trường (2) của em như một người thân nhất trên đời.
+ Kiểu 321:
 Được dạy dỗ trong một ngôi trường khang trang, đẹp đẽ, em sẽ cố gắng học tập (3) nhiều hơn nữa. Nhất là em sẽ yêu quý ngôi trường (2) như một người thân nhất trên đời vì em hiểu được ý nghĩa và giá trị (1) to lớn của một nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. 
IV. Kết bài mở rộng:
Ví dụ: 
Đề: Em hãy tả ngôi trường của em.
 Với đề bài như trên, thông qua các câu hỏi gợi mở, giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích đề xác định được các yếu tố cần nêu ở kết bài như sau:
a, Suy nghĩ: hiểu giá trị, lợi ích của ngôi trường (1) Tình cảm: yêu quý ngôi trường (2) Hành động: học tập tốt. (3) (Có thể dùng một hoặc hai hoặc ba yếu tố trên).
b, Mở rộng: Nêu một câu hỏi - Nêu một ý mới lạ - Đưa ra một lời bình - Đưa ra một câu văn hoặc một câu thơ .
Ví dụ: Gợi ý một số cách viết kết bài mở rộng.
+ Nêu một câu hỏi:
 Các bạn có biết mỗi lần nghe tiếng trống, lòng mình lại có cảm giác gì không? Mình cảm thấy nhớ thiết tha đến ngôi trường, nơi đã đào tạo biết mầm non của đất nước trở thành những công dân tốt. Càng nhớ bao nhiêu mình càng yêu quý ngôi trường bấy nhiêu và tự nhủ sẽ cố gắng học tập để mang danh dự về cho ngôi trường thân yêu. 
+ Nêu một ý mới lạ:
 Một ngôi trường đẹp, một sân chơi đẹp, một bông hoa đẹp  Tất cả như mời gọi học sinh chúng em mau bước đến trường. Tất cả như thúc giục tuổi trẻ chúng em mau học tập thành tài để có thể viết nên những câu thơ, câu văn làm đẹp cuộc đời, làm đẹp lòng người. 
+ Đưa ra một lời bình:
 Mỗi lần nhìn ngắm ngôi trường, lòng em lại dâng trào một niềm vui khó tả vì được dạy dỗ trong một ngôi trường khang trang đẹp đẽ. Và em chợt đau xót khi thấy trên trái đất này vẫn còn rất nhiều bạn học sinh không được học tập ở một ngôi trường tốt đẹp. Lý do người lớn đưa ra rất nhiều ??? Nhưng chỉ cần họ có tấm lòng một chút thì chắc chắn các bạn ấy sẽ .
 + Đưa ra một câu văn:
 Trong ngôi trường thân yêu, em được sống giữa vòng tay yêu quý của thầy cô hết lòng truyền thụ kiến thức. Trong ngôi trường thân yêu, em được sống giữa vòng tay nhân ái của bạn bè cùng học tập, vui chơi. Đẹp biết bao ngôi trường của em! Vì nơi đây chan chứa tình người đúng như ý nghĩa câu thơ:
“ Có gì đẹp trên đời hơn thế
Người yêu người sống để yêu nhau.”
 Để rèn kĩ năng viết kết bài cho HS, thông qua các tiết luyện Tiếng Việt buổi chiều, GV cho HS tiến hành làm các bài tập sau:
 Em hãy cho biết các kết bài dưới đây là kết bài mở rộng hay kết bài không mở rộng? Sau đó, em hãy viết thêm kết bài khác bằng cách: Biến đổi kết bài không mở rộng thành kết bài mở rộng và ngược lại.
A. TẢ CẢNH VẬT
Đề
Kết bài
- Kết bài mở rộng
- Kết bài không mở rộng
Kết bài mở rộng
Kết bài không mở rộng
Em hãy tả ngôi trường của em.
 Quên sao được vẻ đẹp ngôi trường vào những buổi sáng đẹp trời. Hình ảnh này đã trở thành những kỷ niệm sâu sắc trong tâm hồn em. Mai đây khi rời xa mái trường này, bóng hình ấy vẫn mãi mãi đọng lại trong lòng em hương vị ngọt ngào, êm đềm nhất của tuổi học trò. 
 Ngôi trường của em đúng là một “thiên đàng” của tuổi thơ với lắm điều thú vị và kì diệu. Mai đây, dù có phải tạm biệt mái trường thân yêu này thì hình ảnh ngôi trường và những người thân quen mãi mãi khắc sâu vào tâm trí em như những kỷ niệm về một hạnh phúc tuyệt diệu khó tìm lại trong cuộc đời.
B. TẢ CẢNH SINH HOẠT
Đề
Kết bài
- Kết bài mở rộng
- Kết bài không mở rộng
Kết bài mở rộng
Kết bài không mở rộng
 Em hãy tả quang cảnh buổi lễ chào cở đầu tuần ở trường em.
 Buổi lễ đã kết thúc từ lâu nhưng hình ảnh lá cờ tổ quốc như còn thấp thoáng đâu đây trong tâm trí em. Mái trường thân yêu với những buổi lế chào cờ đầu tuần mãi mãi sẽ không phai mờ trong kí ức em.
 Em hãy tả cảnh nhộn nhịp của sân trường em trong giờ ra chơi.
 Giờ chơi thật là thú vị! Chính là những giây phút quý báu đem lại cho chúng em sự khoan khoái, dễ chịu, tươi tỉnh sau những tiết học căng thẳng và mệt nhọc.
 Giờ ra chơi vui vẻ, lành mạnh mang lại những giây phút thoải mái giúp cho đầu óc em như minh mẫn hẳn lên. Chắc chắn trong những tiết học sau, em sẽ tỉnh táo và tiếp thu bài tốt hơn.
 Em hãy tả cảnh sum họp đầm ấm của gia đình em vào một buổi tối.
 Thật hạnh phúc biết bao ! Khi gia đình em có được một buổi tối sum họp ấm cúng với đầy đủ những người thân yêu, ông bà, cha mẹ, anh chị em ... Nghĩ tới các bạn nhỏ ở những vùng bị thiên tai, giờ này đang sống trong cảnh màn trời chiếu đất, lòng em bỗng thấy se lại ! Giá như mà ........... 
VI. Kết quả nghiên cứu:
 Sau khi hướng dẫn học sinh nắm vững khái niệm, cấu tạo, hình thức và cách viết các kiểu mở bài (hoặc kết bài) theo các cách khác nhau thì 100% học sinh trong lớp biết vận dụng kiến thức đã học, các em đã viết được và thực hiện tốt yêu cầu của giáo viên đề ra.
Qua các bài kiểm tra viết ở lớp cũng như bài kiểm tra giữa học kì I, đạt hiệu quả như sau:
TSHS
Hiệu quả tiếp thu
Ghi chú
Tiếp thu tốt
Tiếp thu khá
Tiếp thu trung bình
SL
TL
SL
TL
SL
TL
35
12
34,3%
20
57,1%
3
 8,6%
 Các em đã nắm vững và vận dụng linh hoạt để viết mở bài (hoặc kết bài) theo các cách khác nhau tùy theo yêu cầu của đề bài.
VII. Kết luận:
 Qua nghiên cứu đề tài, tôi nhận thấy việc hướng dẫn học sinh viết tốt các kiểu mở bài (hoặc kết bài) theo các cách khác nhau là một việc làm khó. Đòi hỏi người giáo viên phải tâm huyết với nghề, nắm vững phương pháp đặc trưng của phân môn, biết lựa chọn phương pháp phù hợp, kết hợp hình thức dạy học hợp lí. Ngoài các kiểu mở bài ( kết bài ) đã được hướng dẫn, giáo viên nên khuyến khích học sinh đọc thêm các loại sách tham khảo, đánh thức khả năng sáng tạo vốn có của học sinh sẽ giúp các em vận dụng để viết một cách linh hoạt trong bài viết. Ngoài ra, nếu giáo viên biết hướng dẫn học sinh vận dụng linh hoạt cách viết các kiểu mở bài (hoặc kết bài) theo các cách khác nhau nói trên thì khi học các tiết: Luyện tập tả người ( Dựng đoạn mở bài) hoặc Luyện tập tả người (Dựng đoạn kết bài) thì chất lượng bài viết của học sinh nói chung và chất lượng các đoạn văn phần mở bài (hoặc kết bài) sẽ không ngừng nâng cao.
 Trên đây là kinh nghiệm hướng dẫn học sinh lớp 5A viết tốt các kiểu mở bài (kết bài ) trong bài văn miêu tả đồ vật mà tôi nghiên cứu đúc kết được và thực hiện có hiệu quả.
VIII. Đề nghị:
 Để đề tài đạt hiệu quả cao, áp dụng rộng rãi trong phạm vi rộng hơn mong sự góp ý chân tình của đồng nghiệp.
 Đại Hiệp, ngày 10 tháng 1 năm 2014
 Người viết
 Hoàng Văn Toàn