Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp giáo viên dạy tốt tiết Luyện từ và câu ở Lớp 3

MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP GIUÙP GIAÙO VIEÂN DAÏY TOÁT 
TIEÁT LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU ÔÛ LÔÙP 3
A/ ÑAËT VAÁN ÑEÀ:
 Moân Tieáng Vieät ôû tröôøng tieåu hoïc coù nhieäm vuï hình thaønh naêng löïc hoaït ñoäng ngoân ngöõ cho hoïc sinh. Naêng löïc hoaït ñoäng ngoân ngöõ cuûa hoïc sinh theå hieän toát hay khoâng laø nhôø vaøo voán kieán thöùc veà Tieáng Vieät doài daøo vaø khaû naêng chuyeån taûi kieán thöùc - noäi dung baøi daïy hôïp lyù, saùng taïo cuûa giaùo vieân.
 Chính vì “nhieäm vuï hình thaønh naêng löïc hoaït ñoäng ngoân ngöõ cho hoïc sinh” neân muïc tieâu moân Tieáng Vieät ôû Baäc Tieåu hoïc ñaõ neâu nhöõng noäi dung cuï theå laø: Nhaèm hình thaønh vaø phaùt trieån ôû hoïc sinh qua caùc kyõ naêng söû duïng tieáng Vieät ( nghe, noùi, ñoïc, vieát) ñeå vaän duïng trong hoïc taäp vaø giao tieáp ôû tröôøng vaø moâi tröôøng xung quanh; thoâng qua vieäc daïy vaø hoïc moân Tieáng Vieät ñeå goùp phaàn reøn luyeän caùc em coù nhöõng thao taùc tö duy veà ngoân ngöõ; cung caáp cho hoïc sinh caùc kieán thöùc sô giaûn veà Tieáng Vieät vaø nhöõng hieåu bieát ban ñaàu veà töï nhieân – xaõ hoäi, veà con ngöôøi, veà vaên hoùa, vaên hoïc Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi; qua ñoù boài döôõng tình yeâu tieáng Vieät vaø hình thaønh thoùi quen giöõ gìn söï trong saùng giaøu ñeïp cuûa Tieáng Vieät, goùp phaàn hình thaønh nhaân caùch con ngöôøi Vieät Nam.
 Vì vaäy muoán thöïc hieän toát, coù hieäu quaû caùc yeâu caàu maø muïc tieâu treân ñaõ ñeà ra, ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi coù kieán thöùc vöõng vaøng, saùng taïo naêng ñoäng trong quaù trình daïy hoïc, naém chaéc caùc hoaït ñoäng chuû yeáu ôû moãi tieát daïy trong caùc phaân moân cuûa moân Tieáng Vieät nhö phaân moân Taäp ñoïc, Luyeän töø vaø caâu, Taäp laøm vaên, Keå chuyeän
 Trong khi ñoù ôû caùc Tröôøng Tieåu hoïc, cuõng nhö nhöõng moân hoïc khaùc, moân Tieáng Vieät do Chöông trình giaùo duïc phoå thoâng môùi ñöa vaøo thöïc hieän maáy naêm gaàn ñaây vaø giaùo vieân phaûi tieáp caän theo höôùng daïy môùi, tieán trình tieát daïy vaø caùc hoaït ñoäng daïy hoïc cuõng coù söï ñoåi môùi so vôùi tröôùc ñaây, neân khoâng ít giaùo vieân chöa naém chaéc caùc bieän phaùp daïy vaø hoïc chuû yeáu, coøn luùng tuùng khi leân tieát daïy, laøm aûnh höôûng raát lôùn chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh vaø muïc tieâu giaùo duïc. Ñaây chính laø lyù do thuùc ñaåy chuùng toâi choïn moân Tieáng Vieät ñeå xaây döïng chuyeân ñeà. Tuy nhieân, do phaïm vi tìm hieåu vaø thöïc hieän quaù roäng neân chuùng toâi choïn, nghieân cöùu vaø vieát giaûi phaùp höõu ích “ Moät soá giaûi phaùp giuùp giaùo vieân daïy toát tieát Luyeän töø vaø caâu ôû lôùp 3” naøy.
B/ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN:
 Vôùi muïc tieâu chung cuûa moân Tieáng Vieät thì muïc tieâu cuûa phaân moân Luyeän töø vaø caâu laø moät boä phaän nhoû cuûa moân Tieáng Vieät heát söùc caàn thieát ñeå reøn luyeän cho hoïc sinh kyõ naêng duøng töø, ñaët caâu vaø söû duïng moät soá daáu caâu; giuùp hoïc sinh môû roäng vaø phaùt trieån voán töø laøm cho voán ngoân ngöõ cuûa caùc em caøng phong phuù; vieäc giuùp hoïc sinh naém yù nghóa cuûa töø, tích cöïc hoùa voán töø ñeå boài döôõng cho caùc em thoùi quen duøng töø chính xaùc, noùi – vieát thaønh caâu, coù yù thöùc söû duïng Tieáng Vieät coù vaên hoùa trong hoïc taäp vaø giao tieáp.
 Phaân moân Luyeän töø vaø caâu ôû baäc hoïc Tieåu hoïc noùi chung vaø phaân moân Luyeän töø vaø caâu ôû lôùp 3 noùi rieâng theå hieän tính toång hôïp, thöïc haønh raát roõ, vöøa phuø hôïp vôùi ñaëc tröng cuûa hoaït ñoäng ngoân ngöõ vöøa baûo ñaûm yeâu caàu reøn luyeän kyõ naêng söû duïng Tieáng Vieät cho hoïc sinh thoâng qua caùc baøi taäp thöïc haønh veà töø vaø caâu. Thoâng qua muïc tieâu chöông trình cuõng nhö cuï theå hoùa ñöôïc vai troø cuûa nhaân toá töø ngöõ trong vieäc söû duïng tieáng Vieät. Beân caïnh ñoù, phaân moân Luyeän töø vaø caâu ôû lôùp 3 coøn goùp phaàn quan troïng giuùp hoïc sinh môû roäng vaø phaùt trieån voán töø, yeâu caàu hoïc sinh naém ñöôïc moät soá caâu thaønh ngöõ, tuïc ngöõ quen thuoäc, nghóa moät soá töø Haùn Vieät..
	Muïc tieâu phaân moân Luyeän töø vaø caâu ôû lôùp 3 laø: Môû roäng voán töø theo chuû ñieåm, cuûng coá kieán thöùc veà caùc kieåu caâu ( thoâng qua caùc moâ hình) vaø thaønh phaàn caâu ( thoâng qua caùc caâu hoûi) ñaõ hoïc ôû lôùp 2. Cung caáp cho hoïc sinh coù hieåu bieát sô giaûn veà caùc pheùp tu töø so saùnh vaø nhaân hoùa ( thoâng qua caùc baøi taäp). Reøn luyeän cho hoïc sinh caùc kyõ naêng duøng töø vaø ñaët caâu, söû duïng moät soá daáu caâu. Boài döôõng cho hoïc sinh thoùi quen duøng töø, noùi vaø vieát thaønh caâu: coù yù thöùc söû duïng Tieáng Vieät vaên hoùa trong hoïc taäp, giao tieáp vaø thích hoïc Tieáng Vieät.
 Do ñoù ngöôøi giaùo vieân daïy lôùp 3 ( hay daïy baäc Tieåu hoïc ) caàn phaûi hoäi ñuû caùc yeáu toá nhö: Coù kieán thöùc saâu roäng vaø chính xaùc cuûa phaân moân naøy; naém vöõng muïc tieâu chung cuõng nhö muïc tieâu cuûa töøng baøi daïy; coù nhöõng hieåu bieát cô baûn veà noäi dung baøi hoïc, veà yù ñoà cuûa saùch giaùo khoa vaø veà caáu truùc cuûa töøng baøi theo caùc thoâng tin theå hieän ôû saùch giaùo khoa; coù naêng löïc giaûng daïy nhaát ñònh, bieát xöû lyù vaø linh hoaït saùng taïo trong quaù trình daïy – hoïc. Ñaây chính laø cô sôû vöõng chaéc ñeå giuùp hoïc sinh lónh hoäi kieán thöùc moät caùch toát nhaát, caùc em bieát vaän duïng thaønh coâng trong hoïc taäp vaø giao tieáp.
C/ THÖÏC TRAÏNG:
Ngay töø ñaàu naêm hoïc 2005 – 2006 naøy, toâi ñaõ toå chöùc döï giôø thaêm lôùp vaø ñieàu tra – trao ñoåi tröïc tieáp vôùi giaùo vieân vaø hoïc sinh ôû lôùp 3 ôû taïi Tröôøng Tieåu hoïc Quaûng Trò: Nhaän thaáy thöïc traïng hieän nay veà coâng taùc giaûng daïy cuûa giaùo vieân vaø hoïc taäp cuûa hoïc sinh taïi tröôøng ngoaøi moät soá öu ñieåm nhöng vaãn coøn noåi leân nhöõng haïn cheá caàn phaûi khaéc phuïc nhöõng vaán ñeà sau:
Giaùo vieân:
Phaàn lôùn giaùo vieân ñaõ truyeàn thuï ñaày ñuû chính xaùc kieán thöùc vaø noäi dung cuûa tieát daïy; naém khaù chaéc caùc hoaït ñoäng daïy hoïc cô baûn cuûa tieát daïy, vieäc nghieân cöùu vaø chuaån bò baøi soaïn khaù chu ñaùo tröôùc khi leân lôùp. Tuy nhieân, ñoái vôùi töøng baøi, töøng tieát giaùo vieân vaãn nghieân cöùu chöa kyõ neân chöa hieåu heát yù ñoà cuûa saùch giaùo khoa, daãn ñeán trong tieát daïy giaùo vieân chöa bieát vaän duïng - phoái hôïp caùc phöông phaùp vaø hình thöùc daïy hoïc cho phuø hôïp theo töøng noäi dung kieán thöùc, töøng daïng baøi yeâu caàu.
Trong quaù trình leân lôùp daïy moät tieát Luyeän töø vaø caâu – lôùp 3, giaùo vieân tuy ñaõ coù 
nhieàu coá gaéng khi nghieân cöùu caùc taøi lieäu tham khaûo vaø saùch giaùo vieân ñeå naém quy trình cuûa tieát daïy, caùc hoaït ñoäng daïy hoïc cuï theå ñeå vaän duïng. Nhöng trong quaù trình giaûng daïy, do ñaëc ñieåm tình hình cuûa lôùp, do khaû naêng giaùo vieân coù nhieàu haïn cheá veà kieán thöùc, phöông phaùphay do nhöõng yeáu toá khaùc neân khi vaän duïng ñaõ coù nhöõng ñieåm toàn taïi nhö ñöa ra caùc hoaït ñoäng daïy hoïc chöa phuø hôïp, chöa cuï theå laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán chaát löôïng tieát daïy. 
Vaán ñeà toàn taïi lôùn nhaát laø vieäc ñònh höôùng tieán trình cuûa moät tieát daïy phaân moân Luyeän töø vaø caâu chöa cuï theå, chöa hôïp lyù ( theå hieän trong baøi soaïn ) neân giaùo vieân heát söùc luùng tuùng khi vaän duïng hình thöùc toå chöùc caùc hoaït ñoäng daïy hoïc trong tieát daïy nhö: Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø chöa theo höôùng tích cöïc; giaùo vieân laøm vieäc nhieàu, chuû yeáu laø laøm maãu, giaûng giaûi; chöa coù söï daãn daét, gôïi yù ñeå hoïc sinh töï tìm toøi kieán thöùc noäi dung caàn bieát. Vieäc toå chöùc caùc hình thöùc chöa hôïp lyù, nhö coù baøi taäp caàn phaûi söû duïng hoaït ñoäng thaûo luaän nhoùm, thì giaùo vieân laïi toå chöùc laøm vieäc chung caû lôùp, coù baøi taäp ñeà baøi caàn toå chöùc cho hoïc sinh hoaït ñoäng caù nhaân thì giaùo vieân laïi toå chöùc troø chôi hoïc taäp taäp trung ñoái töôïng hoïc sinh khaù gioûi. Thôøi gian boá trí cho töøng hoaït ñoäng chöa phuø hôïp, heä thoáng caâu hoûi vaø hình thöùc thöïc haønh baøi taäp chöa ñaûm baûo yeâu caàu, chöa phaân loaïi ñoái töôïng hoïc sinh ñeå boài döôõng hoïc sinh khaù gioûi vaø giuùp ñôõ hoïc sinh yeáu keùm trong tieát hoïc.
* Qua ñieàu tra 3 giaùo vieân chuû nhieäm lôùp 3 ôû tröôøng baèng phieáu traéc nghieäm vôùi moät soá caâu hoûi ñeå giaùo vieân ñaùnh daáu X vaøo oâ “coù” hoaëc “khoâng”. Khi thoáng keâ soá lieäu ñieàu tra, toâi ñöôïc keát quaû nhö sau:
STT
NOÄI DUNG ÑIEÀU TRA
SOÁ GIAÙO VIEÂN
GHI
CHUÙ
ÑAÏT
CHÖA ÑAÏT
1
Xaùc ñònh ñuùng muïc tieâu baøi daïy cuûa tieát Luyeän töø vaø caâu
3
0
2
Tìm hieåu vaø nghieân cöùu kyõ noäi dung baøi hoïc tieát Luyeän töø vaø caâu
3
0
3
Hieåu heát yù ñoà caùc maïch kieán thöùc ôû SGK ôû caùc tieát luyeän töø vaø caâu
2
1
4
Bieát vaän duïng caùc phöông phaùp vaø hình thöùc daïy hoïc trong tieát luyeän töø vaø caâu hôïp lyù
1
2
5
Coù ñònh höôùng tieán trình cuûa tieát luyeän töø vaø caâu cuï theå vaø phuø hôïp
1
2
6
Ñaõ giuùp hoïc sinh chuû ñoäng, tìm toøi kieán thöùc, tích cöïc trong tieát Luyeän töø vaø caâu
1
2
7
Boá trí thôøi gian hôïp lyù cho töøng hoaït ñoäng daïy hoïc – tieát daïy trong tieát Luyeän töø vaø caâu
1
2
8
Coù heä thoáng baøi taäp, caâu hoûi ñeå reøn luyeän kyõ naêng caùc ñoái töôïng hoïc sinh
2
1
Hoïc sinh:
 Nhìn chung ña soá hoïc sinh luoân coá gaéng hoïc taäp ñoái vôùi phaân moân naøy. Voán töø cuûa caùc em ñöôïc hình thaønh töï nhieân vaø töø nhaän thöùc qua giao tieáp haøng ngaøy ôû tröôøng vaø ngoaøi xaõ hoäi. Tuy nhieân, do coâng taùc giaûng daïy cuûa moät soá giaùo vieân coøn haïn cheá vaø caùc em laø ñoái töôïng hoïc sinh lôùp 3 vuøng noâng thoân, ít ñöôïc gia ñình quan taâm neân vaãn toàn taïi moät soá khuyeát ñieåm sau:
Ñieàu tra thöïc teá khi troø chuyeän vôùi caùc em, chuùng toâi nhaän thaáy voán töø cuûa caùc em quaù ngheøo naøn ( nhaát laø caùc em ôû noâng thoân heûo laùnh ít daân cö ), caùc em noùi chuyeän vôùi nhau vaø traû lôøi vôùi chuùng toâi khoâng thaønh caâu, nhieàu khi duøng töø thieáu chính xaùc. Beân caïnh ñoù, trong tieát daïy giaùo vieân ít chuù troïng ñeán phaàn luyeän noùi ñaëc bieät laø ñoái töôïng hoïc sinh hoïc yeáu, giaùo vieân ít söû duïng hình thöùc chuû ñoäng tích cöïc hoïc taäp cho hoïc sinh neân caùc em ñaõ ít coù cô hoäi thöïc haønh giao tieáp Tieáng Vieät ngoaøi xaõ hoäi, laïi caøng ít ñöôïc trau chuoát boài döôõng khaû naêng söû duïng Tieáng Vieät trong tröôøng hoïc.
Hôn theá nöõa, khi chuùng toâi kieåm tra vôû Baøi taäp Tieáng Vieät cuûa 40 hoïc sinh lôùp 3, thaáy roõ kyõ naêng vieát cuûa caùc em vaãn coù nhieàu toàn taïi nhö vieát chöa thaønh caâu, duøng töø coøn laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn, chöa hay, ñoâi luùc chöa chính xaùc; kyõ naêng laøm baøi taäp chöa ñuùng do xaùc ñònh sai yeâu caàu baøi taäp, hoaëc do khaû naêng vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo laøm baøi coøn haïn cheá, söû duïng daáu caâu khoâng ñuùng choã trong caâu hay ñoaïn vaên, ñaët caâu vaø tìm caâu hoûi - caâu traû lôøi theo maãu chöa thích hôïp. 
* Thoâng qua thaêm lôùp vaø trao ñoåi tröïc tieáp vôùi theo caùc caâu hoûi sau thì thoáng keâ ñöôïc soá lieäu nhö sau:
STT
NOÄI DUNG ÑIEÀU TRA
SOÁ HOÏC SINH
GHI
CHUÙ
ÑAÏT
CHÖA ÑAÏT
1
Khaû naêng duøng töø, ñaët caâu khi troø chuyeän vôùi baïn beø, coâ giaùo vaø moïi ngöôøi
17
23
2
Kyõ naêng vieát cuûa hoïc sinh veà: duøng töø, ñaët caâu, söû duïng daáu caâu, vieát ñoaïn vaên
12
28
3
Bieát xaùc ñònh yeâu caàu cuûa baøi taäp ñeå laøm baøi ñuùng theo noäi dung yeâu caàu 
26
14
4
Coù khaû naêng tìm caâu hoûi theo maãu ñeå laøm baøi taäp luyeän vieát thaønh caâu
18
22
5
Vaân duïng voán töø cuûa baûn thaân ñeå laøm phong phuù theâm trong luyeän noùi vaø luyeän vieát
11
29
6
Bieát söû duïng caùc daáu caâu ñaõ hoïc khi laøm baøi taäp ñuùng ngöõ phaùp
13
27
7
Naém vöõng nghóa cuûa töø vaø bieát caùch vaân duïng ñeå laøm baøi taäp
19
21
8
Bieát tìm vaø vaän duïng caùc bieän phaùp tu töø ( so saùnh, nhaân hoùa) khi laøm baøi taäp
10
30
D/ CAÙC GIAÛI PHAÙP: 
 Ñeå khaéc phuïc tình traïng treân, chuùng toâi xin ñöa ra moät soá bieän phaùp trôï giuùp giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh lónh hoäi kieán thöùc trong tieát daïy, ñònh höôùng chung vaø cô baûn nhaát cuûa “ tieán trình tieát daïy phaân moân Luyeän töø vaø caâu ôû lôùp 3” nhö sau:
 I/ Moät soá bieän phaùp trôï giuùp giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh lónh hoäi kieán thöùc trong tieát daïy:
 Ñeå giuùp hoïc sinh lôùp 3 hoïc toát phaân moân Luyeän töø vaø caâu, giaùo vieân phaûi xem xeùt heä thoáng baøi taäp, caáu truùc tri thöùc Tieáng Vieät caàn hình thaønh cho hoïc sinh. Nguyeân taéc phaùt trieån tri thöùc - voán töø Tieáng Vieät vaø kieán thöùc – nguyeân taéc ngöõ phaùp ñeå laøm cô sôû ñònh höôùng choïn loïc nhöõng phöông phaùp – phöông tieän daïy hoïc thích hôïp thöïc hieän moät caùch coù heä thoáng, ñaït hieäu quaû baøi daïy.
1/ Caùc baøi taäp veà töø:
 1.1 Loaïi baøi taäp giuùp hoïc sinh môû roäng voán töø theo chuû ñieåm: 
Loaïi baøi taäp naøy ngoaøi taùc duïng giuùp hoïc sinh môû roäng voán töø coøn coù taùc duïng hình thaønh vaø phaùt trieån cho caùc em khaû naêng tö duy coù heä thoáng veà moái quan heä phöông ngöõ. Veà caùch daïy loaïi baøi taäp tìm töø cuøng chuû ñieåm, giaùo vieân caàn chuù yù ñeán töø maãu, ñoù laø ñieåm töïa coù taùc duïng gôïi yù ñònh höôùng cho hoïc sinh trong quaù trình tìm töø. Ñoàng thôøi giaùo vieân höôùng daãn cho caùc em xaùc ñònh ñuùng yeâu caâu cuûa baøi taäp.
 Ví duï: Tìm nhöõng töø ngöõ chæ goäp nhöõng ngöôøi trong gia ñình ( chuû ñieåm: Maùi aám )
 M: OÂng baø, chuù chaùu. 
 Hoïc sinh tìm: Boá meï, anh chò. ( cuøng chuû ñieåm: Maùi aám)
 1.2 Loaïi baøi taäp giuùp hoïc sinh naém nghóa cuûa töø, môû roäng voán töø theo quan heä ngöõ nghóa:
Ñoái vôùi baøi taäp naøy, giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh naém vöõng yeâu caàu cuûa baøi taäp laø hieåu nghóa cuûa töø. Do ñoù, giaùo vieân caàn döïa vaøo heä thoáng caâu hoûi ñeå hoïc sinh thöïc hieän tìm nhöõng töø coù nghóa aáy hoaëc nhöõng töø ñoù coù nghóa nhö theá naøo. Sau ñoù giaùo vieân chöõa moät phaàn nhoû cuûa baøi taäp laøm maãu baèng caùch goïi 1 hoïc sinh laøm cho caû lôùp theo doõi goùp yù. Giaùo vieân tieán haønh toå chöùc cho hoïc sinh caû lôùp laøm baøi taäp. Cuoái cuøng giaùo vieân toå chöùc cho hoïc sinh trong lôùp trao ñoåi, nhaän xeùt veà keát quaû, ruùt ra nhöõng ñieåm ghi nhôù veà kyõ naêng vaø kieán thöùc: hoïc sinh naém nghóa cuûa töø vaø bieát caùch vaän duïng laøm baøi taäp.
Ví duï: Tìm caùc töø:
a) Chæ treû em. 	Maãu : thieáu nieân.
b) Chæ tính neát cuûa treû em. 	Maãu : ngoan ngoaõn.
c) Chæ tình caûm cuûa ngöôøi lôùn ñoái vôi treû em.	Maãu : thöông yeâu.
Loaïi baøi taäp naøy, döïa treân moái quan heä ngöõ nghóa caùc töø. Noùi caùch khaùc laø giöõa caùc töø coù moái quan heä vôùi nhau veà nghóa nhö: quan heä ñoàng nghóa, gaàn nghóa, traùi nghóa. Ñeå tieán haønh tìm caùc töø ngöõ coù quan heä vôùi nhau veà nghóa nhaèm môû roäng vaø phaùt trieån voán töø cho caùc em, laøm phong phuù voán töø. Nhö vaäy, giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh naém nghóa cuûa töø cho saün, ñeå ñònh höôùng tìm ñuùng töø caàn tìm theo nhöõng töø maø baøi taäp ñaõ cho. Ngoaøi ra, giaùo vieân caàn höôùng daãn cho caùc em naém ñöôïc quan heä cuûa töø nhö quan heä ñoàng nghóa laø gì? ; Gaàn nghóa laø gì?; Traùi nghóa laø gì? . Töø ñoù vieäc lieân heä tìm töø cuûa hoïc sinh seõ deã daøng hôn.
 Ví duï: Tìm töø traùi nghóa vôùi töø: toát, löôøi bieáng, nhanh
 Tìm töø ñoàng nghóa vôùi töø: chaêm chæ, sieâng naêng
 Tìm töø gaàn nghóa vôùi töø: vui veû, lo laéng
Caùc loaïi baøi taäp kieåu naøy thöôøng coù töø cho saün goïi laø töø maãu , töø ñieåm töïa laøm cô sôû. Töø ñoù, hoïc sinh töï lieân heä tìm hieåu moái quan heä cuûa chuùng. Ñoái vôùi tröôøng hôïp töø cho saün coù nghóa tröøu töôïng, khoù nhaän bieát, ñeå trôï giuùp hoaït ñoäng tìm töø cho hoïc sinh, giaùo vieân coù theå giaûi thích nghóa cuûa töø cho saün vaø neâu moät soá ngöõ caûnh ñieån hình trong ñoù coù söû duïng töø cho saün aáy ñeå hoïc sinh phaùt hieän töø. Khi ñoù vieäc tìm töø cuûa caùc em seõ ñuùng höôùng, ñuùng yeâu caàu cuûa baøi taäp vaø ñôn giaûn hôn nhieàu. 
Ví duï: Tìm moät soá töø coù tieáng boùng hoaëc coù tieáng chaïy.
 1.3/ Môû roäng voán töø theo quan heä caáu taïo töø:
Daïng baøi taäp naøy döïa treân quan heä lieân töôûng coù taùc duïng raát lôùn trong vieäc giuùp hoïc sinh môû roäng vaø phaùt trieån voán töø. Veà caùch daïy caùc daïng baøi taäp naøy, giaùo vieân höôùng daãn caùc em laàn löôït töï choïn vaø gheùp vôùi caùc tieáng coøn laïi. Neáu taïo ra töø gheùp quen thuoäc hoaëc quen duøng thì caùc em töï gheùp ñöôïc.
Ví duï: Haõy keå caùc moân theå thao baét ñaàu baèng tieáng:
 a) Boùng Maãu: boùng ñaù, boùng baøn, boùng chuyeàn.
 b) Chaïy
 c) Ñua
 d) Nhaûy
 1.4/ Loaïi baøi taäp tìm töø ngöõ cuøng chuû ñieåm:
Loaïi baøi taäp naøy, ngoaøi taùc duïng giuùp hoïc sinh môû roäng voán töø, coøn coù taùc duïng hình thaønh vaø phaùt trieån cho caùc em khaû naêng tö duy coù heä thoáng veà moái quan heä phöông ngöõ. Veà caùch daïy loaïi baøi taäp tìm töø cuøng chuû ñieåm, giaùo vieân caàn chuù yù ñeán töø maãu, ñoù laø ñieåm töïa coù taùc duïng gôïi yù ñònh höôùng cho hoïc sinh trong quaù trình tìm töø. Ñoàng thôøi giaùo vieân höôùng daãn cho caùc em xaùc ñònh ñuùng yeâu caâu cuûa baøi taäp.
Ví duï: Tìm nhöõng töø ngöõ chæ goäp nhöõng ngöôøi trong gia ñình ( chuû ñieåm: Maùi aám )
 M: OÂng baø, chuù chaùu. 
 Tìm nhöõng töø noùi veà tình caûm yeâu thöông giöõa anh chò em (chuû ñieåm: Anh em) 
 M: ñuøm boïc, khuyeân baûo, chaêm soùc
 1.5/ Loaïi baøi taäp cung caáp veà töø loaïi: 
Ñoái vôùi loaïi baøi taäp naøy, ôû lôùp 3 thöôøng taäp trung phaùt trieån voán töø cho hoïc sinh vaø loàng gheùp trong nhieàu daïng baøi khaùc nhau. Nhöõng töø loaïi ôû ñaây chæ laø nhöõng kieán thöùc sô giaûn veà danh töø, ñoäng töø, tính töø nhö cung caáp cho caùc em naém ñöôïc nhöõng töø chæ ngöôøi, con vaät, ñoà vaät; töø chæ hoaït ñoäng, traïng thaùi; töø chæ ñaëc ñieåm, tính chaát. Vieäc höôùng daãn laøm caùc baøi taäp naøy, giaùo vieân caàn chuù yù daãn daét caùc em döïa vaøo kinh nghieäm soáng cuûa baûn thaân laø chuû yeáu ñeå vaän duïng vaøo laøm baøi, giaùo vieân traùnh giaûi thích daøi doøng hoaëc sa vaøo lyù thuyeát. Qua vieäc cung caáp caùc töø loaïi, giaùo vieân caàn giuùp caùc em bieát duøng caùc töø loaïi ñoù ñaët caâu cho phuø hôïp.
Ví duï: Ñoïc khoå thô döôùi ñaây vaø traû lôøi caâu hoûi:
Con meï ñeïp sao
Nhöõng hoøn tô nhoû
Chaïy nhö laên troøn
Treân saân, treân coû.
Tìm caùc töø chæ hoaït ñoäng trong khoå thô treân?
Hoaït ñoäng chaïy cuûa nhöõng chuù gaø con ñöôïc mieâu taû baèng caùch?
2/ Reøn luyeän cho hoïc sinh caùc kyõ naêng duøng töø ñaët caâu vaø söû duïng daáu caâu:
 2.1/ Loaïi baøi taäp duøng töø ñaët caâu:
Loaïi baøi söû duïng töø naøy chuû yeáu luyeän cho hoïc sinh bieát keát hôïp caùc töø ngöõ trong caâu coù taùc duïng reøn luyeän tö duy heä thoáng caùc töø cho caùc em. Nhö vaäy khi caùc töø keát hôïp vôùi nhau ñeå taïo neân caâu thì ôû chuùng hình thaønh moái quan heä veà yù nghóa vaø quan heä veà ngöõ phaùp. Do ñoù muoán “duøng töø ñaët caâu” ñuùng thì caùc em phaûi thieát laäp ñöôïc moái quan heä veà yù nghóa vaø quan heä ngöõ phaùp giöõa caùc töø phaûi hôïp lyù. Ñoái vôùi kieåu baøi taäp naøy khoâng chæ lieân quan ñeán vaán ñeà ngöõ phaùp neân yeâu caàu giaùo vieân reøn cho hoïc sinh kyõ naêng “löïa choïn töø, keát hôïp töø” ñeå taïo thaønh caâu. Giaùo vieân löu yù ñeán vieäc höôõng daãn cho caùc em bieát döïa vaøo ñaëc ñieåm cuûa söï vaät vaø hieän töôïng ñeå phaân loaïi, phaân nhoùm töø; moãi loaïi vaø moãi nhoùm töø naøy laø moät heä thoáng ngöõ nghóa cho vieäc duøng töø ñaët caâu chính xaùc hôn.
Ví duï: Duøng moãi töø ngöõ sau ñeå ñaët caâu theo maãu Ai laø gì?: baùc noâng daân, em trai toâi, nhöõng chuù gaø con, ñaøn caù.
 2.2/ Loaïi baøi taäp “ ñaët caâu theo caùc kieåu caâu Ai ( caùi gì, con gì)? Laø gì?( ôû ñaâu, laøm gì, baèng gì). Ai theá naøo? vaø nhöõng boä phaän chính cuûa caùc kieåu caâu aáy”:
Giuùp hoïc sinh bieát nhaän ra vaø bieát ñaët caâu theo caùc kieåu caâu ñôn, ngay nhöõng baøi taäp ñaàu tieân ôû daïng naøy, giaùo vieân caàn cho caùc em naém roõ yeâu caàu cuûa ñeà baøi vaø baùm theo maãu cho saün, taäp trung uoán naén trong quaù trình luyeän noùi cho hoïc sinh ñeå giuùp caùc em bieát vaän duïng toát khi laøm baøi taäp
Ví duï: Ñaët caâu theo maãu Ai theá naøo? ñeå mieâu taû:
Moät baùc noâng daân.
Moät boâng hoa trong vöôøn.
Moät buoåi sôùm muøa ñoâng.
Maãu: Buoåi sôùm hoâm nay laïnh coùng tay.
 2.3/ Loaïi baøi taäp söû duïng daáu caâu: 
Loaïi baøi taäp naøy giuùp caùc em böôùc ñaàu coù yù thöùc vaø bieát ñaêt daáu chaám, daáu chaám hoûi, daáu chaám than, daáu phaåy vaøo ñuùng choã. Trong quaù trình höôùng daãn hoïc sinh laøm baøi taäp, giaùo vieân caàn ñaûm baûo quy trình sau: Cho caùc em ñoïc vaø xaùc ñònh ñuùng yeâu caàu cuûa baøi taäp, hoïc sinh ñöôïc tham gia giaûi moät phaàn baøi taäp yeâu caàu caùc em naém ñöôïc ñaëc ñieåm cuûa caâu thoâng qua ñoïc nhaåm ñeå tö duy tìm vaø ñieàn daáu caâu cho thích hôïp ( döïa vaøo voán soáng cuûa caùc em, ôû möùc ñoä kieán thöùc lôùp 2 khoâng coù phaàn baøi hoïc).
Ví duï: Em haõy choïn daáu chaám hay daáu phaåy ñeå ñieàn vaøo choã troáng ( )?
TRAÙI ÑAÁT VAØ MAËT TRÔØI
Tuaán leân baûy tuoåi ( ) em raát hay hoûi ( ) moät laàn ( ) em hoûi boá:
Boá ôi, con nghe noùi traùi ñaát quay xung quanh maët trôøi. Coù ñuùng theá khoâng boá?
Ñuùng ñaáy ( ) con aï! – Boá Tuaán ñaùp.
Theá ban ñeâm khoâng coù maët trôøi thì sao?
2.4/ Loaïi baøi taäp ñaët caâu theo maãu hoaëc tìm boä phaän cuûa caâu thoâng qua ñaêt caâu hoûi:
Vôùi loaïi baøi taäp treân giuùp hoïc sinh bieát tö duy coù heä thoáng veà ngöõ nghóa vaø naém vöõng hôn veà caáu taïo caâu ñeå thöïc haønh khi noùi vaø vieát. Giaùo vieân caàn löu yù ñeán ñoái töôïng hoïc sinh hoïc yeáu vaø giuùp caùc em baèng caùch gôïi yù, daãn daét höôùng laøm baøi thaät deã hieåu, coù nhö vaäy caùc em môùi laøm ñöôïc. 
 Ví duï: Döïa theo noäi dung caùc baøi taäp ñoïc ñaõ hoïc ôû tuaàn 3, tuaàn 4, haõy ñaët caâu theo maãu Ai laø gì? ñeå noùi veà:
Baïn Tuaán trong truyeän Chieác aùo len.
Baïn nhoû trong baøi thô Quaït cho em nguû.
Baø meï trong truyeän Ngöôøi meï.
Chuù chim seû trong truyeän Chuù seû vaø boâng hoa baèng laêng.
 Ví duï: Tìm caùc boä phaän cuûa caâu:
Traû lôøi caâu hoûi “ Ai ( con gì, caùi gì)?”.
Traû lôøi caâu hoûi “ Laøm gì?”.
Ñaøn seáu ñang saûi caùch treân cao.
Sau moät cuoäc daïo chôi, ñaùm treû ra veà.
Caùc em tôùi choã oâng cuï, leã pheùp hoûi.
Ví duï: Ñaët caâu hoûi cho caùc boä phaän caâu ñöôïc in ñaäm:
Maáy baïn hoïc troø bôõ ngôõ ñöùng neùp beân ngöôøi thaân.
 OÂng ngoaïi daãn toâi ñi mua vôû, choïn buùt.
Meï toâi aâu yeám naém tay toâi daãn ñi treân con ñöôøng laøng.
3/ Caùc baøi taäp veà bieän phaùp tu töø: so saùnh vaø nhaân hoùa:
Thoâng qua caùc baøi taäp veà bieän phaùp tu töø nhaèm giuùp caùc em coù nhaän bieát veà caùc bieän phaùp tu töø nhö: bieát pheùp so saùnh, pheùp nhaân hoùa. Qua ñoù, laøm cô sôû ñeå caùc em böôùc ñaàu söû duïng bieän phaùp tu töø vaøo vieäc duøng töø, ñaët caâu. Loaïi baøi taäp naøy, ñoøi hoûi möùc ñoâï phaùt trieån tö duy veà ngoân ngöõ cuûa caùc em cao hôn nhieàu so vôùi caùc daïng baøi taäp ñaõ neâu ôû treân. Do ñoù. giaùo vieân phaûi coù voán kieán thöùc vöõng vaøng, bieát söû duïng thuû phaùp vaø hình thöùc daïy hoïc saùng taïo ñeå taïo cho caùc em höùng thuù tìm toøi kieán thöùc nhôø chuû ñoäng laøm caùc baøi taäp. Yeâu caàu ñaët ra laø phaûi cho hoïc sinh xaùc ñinh ñuùng troïng taâm yeâu caàu cuûa baøi taäp, phaûi höôùng cho hoïc sinh laøm baøi taäp töø böôùc deã laøm ñeán böôùc phöùc taïp hôn. Giaùo vieân coù theå giuùp vaø cuøng hoïc sinh laøm moät phaàn baøi taäp, sau ñoù höôùng daãn cho caû lôùp laøm baøi taäp, trao ñoåi nhaän xeùt vaø giaùo vieân choát laïi kieán thöùc caàn cung caáp ( kieán thöùc hoïc sinh caàn naém).
	Ví duï: Tìm nhöõng söï vaät ñöôïc so saùnh vôùi nhau trong caùc caâu thô döoùi ñaây:
	 Thaân döøa baïc pheách thaùng naêm
	 Quaû döøa – ñaøn lôïn con naèm treân cao.
	 Ñeâm heø, hoa nôû cuøng sao
	 Taøu döøa – chieác löôïc chaûi vaøo maây xanh.
* Söï vaät ñöôïc so saùnh: quaû döøa ñöôïc so saùnh vôùi ñaøn lôïn con
	 taøu döøa ñöôïc so saùnh vôùi chieác löôïc
	Ví duï: Ñoïc vaø traû lôøi caâu hoûi:
	Ñoàng laøng vöông phuùt heo may
	 Maàm caây tænh giaác, vöôøn ñaày tieáng chim.
	Haït möa maûi mieát troán tìm
	 Caây ñaøo tröôùc cöûa lim dim maét cöôøi.
* Söï vaät ñöôïc nhaân hoùa: 
Maàm caây ( tænh giaác ), haït möa ( maûi mieát treân caây ), caây ñaøo ( lim dim maét )
II/ Tieán trình tieát daïy phaân moân Luyeän töø vaø caâu ôû lôùp 3:
TIEÁN TRÌNH TIEÁT DAÏY PHAÂN MOÂN LUYEÄN TÖØ VAØ CAÂU
I)Muïc tieâu :
Kieán thöùc : Giuùp hoïc sinh böôùc ñaàu laøm quen : môû roäng voán töø theo chuû ñieåm, cuûng coá kieán thöùc veà caùc kieåu caâu ( thoâng qua caùc moâ hình) vaø thaønh phaàn caâu ( thoâng qua caùc caâu hoûi) ñaõ hoïc ôû lôùp 2, Cung caáp cho hoïc sinh coù hieåu bieát sô giaûn veà caùc pheùp tu töø so saùnh vaø nhaân hoùa ( thoâng qua caùc baøi taäp). ( döïa vaøo muïc tieâu töøng baøi ôû SGV )
Kyõ naên