Tài liệu Bồi dưỡng Cảm thụ văn học Lớp 5

DAÛY CAÍM THUÛ VÀN HOÜC CHO HOÜC SINH TIÃØU HOÜC
I. Thãú naìo laì caím thuû vàn hoüc?
 Caím thuû vàn hoüc laì sæû caím nháûn nhæîng giaï trë näøi báût, nhæîng âiãöu sáu sàõc, tãú nhë vaì âeûp âeî cuía vàn hoüc thãø hiãûn trong taïc pháøm (cuäún truyãûn, baìi vàn, baìi thå...) hay mäüt bäü pháûn cuía taïc pháøm (âoaûn vàn , âoaûn thå...tháûm chê mäüt tæì ngæî coï giaï trë trong cáu vàn, cáu thå)
Nhæ váûy, caím thuû vàn hoüc coï nghéa laì khi âoüc (nghe) mäüt cáu chuyãûn, mäüt baìi thå...ta khäng nhæîng hiãøu maì coìn phaíi xuïc caím, tæåíng tæåüng vaì tháût sæû gáön guîi, “nháûp thán” våïi nhæîng gç âaî âoüc...
 Âãø coï âæåüc nàng læûc caím thuû vàn hoüc sáu sàõc vaì tinh tãú, cáön coï sæ say mã, hæïng thuï khi tiãúp xuïc våïi thå vàn; chëu khoï têch luîy väún hiãøu biãút vãö thæûc tãú cuäüc säúng vaì vàn hoüc; nàõm væîng kiãún thæïc cå baín vãö tiãúng Viãût phuûc vuû cho caím thuû vàn hoüc.
II. Caïch viãút mäüt âoaûn baìi caím thuû vàn hoüc:
Âoüc kyî âãö baìi, nàõm chàõc yãu cáöu cuía baìi táûp (phaíi traí låìi âæåüc âiãöu gç? Cáön nãu báût âæåüc yï gç?...)
Âoüc vaì tçm hiãøu vãö cáu thå (cáu vàn ) hay âoaûn trêch âæåüc nãu trong baìi (Dæûa vaìo yãu cáöu cuû thã øcuía baìi táûp âãø tçm hiãøu, vê duû: caïch duìng tæì âàût cáu; caïch duìng hçnh aính, chi tiãút; caïch sæí duûng biãûn phaïp nghãû thuáût quen thuäüc nhæ so saïnh, nhán hoïa, âiãûp ngæî...âaî giuïp em caím nháûn âæåüc näüi dung, yï nghéa gç âeûp âeî, sáu sàõc).
Viãút âoaûn vàn vãö caím thuû vàn hoüc (khoaíng 5-7 doìng) hæåïng vaìo yãu cáöu cuía âãö baìi. (Âoaûn vàn coï thãø bàõt âáöu bàòng mäüt cáu “måí âoaûn” âãø dáùn dàõt ngæåìi âoüc hoàûc traí låìi thàóng vaìo cáu hoíi chênh; tiãúp âoï, cáönnãu roî caïc yï theo yãu cáöu cuía âãö baìi; cuäúi cuìng, coï htãø “kãút âoaûn” bàòng mäüt cáu ngàõn goün âãø “goïi” laûi näüi dung caím thu) 
 Nàõm væîng yãu cáöu vãö caím thuû vàn hoüc åí tieíu hoüc, kiãn trç táûp luyãûn tæìng bæåïc (tæì dãù âãún khoï), nháút âënh hoüc sinh seî viãút âæåüc nhæîng âoaûn vàn hay vãö caím thuû vàn hoüc, seî coï âæåüc nàng læûc caím thuû vàn hoüc täútâãø phaït hiãûn biãút bao âiãöu âaïng quyï trong vàn hoüc vaì cuäüc säúng cuía chuïng ta.
III. Mäüt säú baìi táûo tham khaío:
Âãö 1: Trong baìi Dæìa åi! (Tiãúng Viãût5 , táûp mäüt), nhaì thå Lã Anh Xuán coï viãút:
	“Dæìa váùn âæïng hiãn ngang cao vuït
	Laï váùn xanh ráút mæûc dëu daìng
	 Rãù dæìa càõm sáu vaìo loìng âát,
 	 Nhæ dán laìng baïm chàût quã hæång.”
 Em haîy cho biãút: hçnh aính cáy dæìa trong âoaûn thå trãnnoïi lãn nhæîng âiãöu gç âeûp âeî vãö ngæåìi dán miãön Nam trong khaïng chiãún chäúng Myî?
BAÌI LAÌM:
 Trong khäø thå trãn (trêch trong baìi Dæìa åi) cuía nhaì thå Lã Anh Xuán, ta tháúy taïc giaí nhæ muäún thäng qua hçnh tæåüng cáy dæìa âãø ca ngåüi pháøm cháút kiãn cæåìng, anh duîng, hiãn ngang, tæû haìo trong chiãún âáúu cuía ngæåìi dán miãön Nam. Âäöng thåìi taïc giaí cuîng muäún noïi lãn pháøm cháút trong saïng, thuíy chung, dëu daìng, âeûp âeî trong cuäüc säúng vaì yï chê kiãn cæåìng baïm truû, gàõn boï chàût cheî våïi maính âáút quã hæång mçnh cuía ngæåìi dán miãön Nam trong cuäüc khaïng chiãún chäúng Myî cæïu næåïc.
 Âãö 2: Taí caính âeûp Sa Pa, nhaì vàn Nguyãùn Phan Haïch âaî viãút:
 “Thoàõt caïi, laïc âaïc laï vaìng råi trong khoaính khàõc muìa thu. Thoàõt caïi, tràõng long lanh mäüt cån mæa tuyãút trãn nhæîng caình âaìo, lã, máûn. Thoàõt caïi, gioï xuán háy háøy näöng naìn våïi nhæîng bäng hoa lay ån maìu âen nhung hiãúm quyï.”
	 (Âæåìng âi Sa Pa- Tiãúng Viãût 4, táûp mäüt, 1995)
 Em coï nháûn xeït gç vãö caïch duìng tæì, âàût cáu åí âoaûn vàn trãn? Nãu taïc duûng cuía caïch duìng tæì, âàût cáu âoï.
BAÌI LAÌM:
 Coï leî chæa coï taïc giaí naìo taí caính Sa Pa laûi âeûp âeî, tinh tãú vaì säúng âäüng nhæ nhaì vàn Nguyãùn Phan Haïch. Taïc giaí âaî kheïo leïo sæí duûng biãûn phaïp nghãû thuáût âaío ngæî âãø nháún maûnh, âãø laìm näøi báût veí âeûp nãn thå cuía caính sàõc thiãn nhiãn vaì thåìi tiãút åí Sa Pa. Âäöng thåìi âiãûp tæì “thoàõt caïi” taûo cho chuïng ta caïi caím xuïc âäüt ngäüt, ngåî ngaìng træåïc sæû thay âäøi nhanh choïng cuía thåìi tiãút åí Sa Pa. Sæû thay âäøi nhanh choïng âãún mæïc báút ngåì áúy khiãún ngæåìi âoüc nhæ laûc vaìc mäüt tiãn caính váûy.
Âãö 3: Trong baìi Boïc lëch (Tiãúng Viãût 2, táûp hai., 1995) nhaì thå Bãú Kiãún Quäúc coï viãút:
	 “Ngaìy häm qua åí laûi
 	 Trong våí häöng cuía con
	 Con hoüc haình chàm chè
	 Laì ngaìy qua váùn coìn...”
 Nhaì thå muäún noïi våïi em âiãöu gç qua âoaûn thå trãn?
BAÌI LAÌM:
 Trong âoaûn thå trãn, nhaì thå Bãú Kiãún Quäúc nhæ muäún noïi våïi chuïng ta ràòng: Ta hoüc haình chàm chè thç trong cuäún våí häöng âeûp âeî cuía chuïng ta seî âæåüc ghi laûi nhæîng âiãøm mæåìi do chênh nhæîng kiãún thæïc maì ngaìy âãm ta miãût maìi hoüc táûp. Båíi váûy coï thãø noïi: Ngaìy häm qua tuy âaî qua âi nhæng seî âæåüc nhàõc âãún khi ta coï nhæîng kiãún thæïc, coï nhæîng thaình quaí maì “ngaìy häm qua” ta âaî têch luîy âæåüc.
 Âãö 4:	 BOÏNG MÁY
Häm nay tråìi nàõng nhæ nung
Meû em âi cáúy phåi læng caí ngaìy
Æåïc gç em hoïa âaïm máy
Em che cho meû suäút ngaìy boïng rám
	(Thanh Haìo)
 Âoüc baìi thå trãn, em tháúy coï nhæîng neït gç âeûp vãö tçnh caím cuía ngæåìi con âäúi våïi meû?
BAÌI LAÌM:
 Âoüc baìi thå trãn, ta tháúy tçnh caím cuía ngæåìi con âäúi våïi meû mçnh tháût âeûp âeî vaì tháût âaïng quyï troüng.Tçnh caím âoï âæåüc thãø hiãûn qua sæû caím thäng våïi nhæîng viãûc laìm váút vaí cuía meû nhæ phåi læng âi cáúy dæåïi caïi noïng nhæ nung vaì sæû æåïc mong âæåüc goïp pháön laìm cho meû âåî váút vaí trong cäng viãûc: Hoïa thaình âaïm máy âãø che cho meû suäút ngaìy boïng rám, giuïp meû laìm viãûc trãn âäöng maït meí, khoíi bë nàõng noïng. Âoï laì mäüt tçnh thæång væìa sáu sàõc, væìa cuû thãø vaì thiãút thæûc cuía ngæåìi con âäúi våïi meû. 
 Âãö 5: Trong baìi Vaìm Coí Âäng (Tiãúng Viãût 3, táûp mäüt), nhaì thå Hoaìi Vuî coï viãút:
	“Âáy con säng nhæ doìng sæîa meû
	 Næåïc vãö xanh ruäüng luïa, væåìn cáy
	 Vaì àm àõp nhæ loìng ngæåìi meû 
	 Chåí tçnh thæång trang traíi âãm ngaìy.”
 Âoüc âoaûn thå trãn, em caím nháûn âæåüc veí âeûp âaïng quyï cuía doìng säng quã hæång nhæ thãú naìo? 
BAÌI LAÌM:
 Nãúu nhæ ai cuîng coï mäüt doìng säng thç chàõc seî chaûnh loìng thæång nhåï khi âoüc baìi thå “Vaìm Coí Âäng” cuía nhaì thå Hoaìi Vuî. Båíi doìng säng quã hæång khäng nhæîng laì nåi nä âuìa, nguûp làûn cuía con treí maì coìn âæa næåïc vãö tàõm maït cho ruäüng luïa, næång khoai, cho nhæîng khu væåìn baût ngaìn cáy traïi nhæ chênh doìng sæîa ngoüt ngaìo cuía meû nuäi dæåîng caïc con tæì thæía loüt loìng. Khäng nhæîng thãú maì doìng næåïc àm àõp nhæ táúm loìng ngæåìi meû traìn âáöy yãu thæång, sàôn saìng chia seí táúm loìng mçnh cho nhæîng âæïa con vaì cho hãút thaíy moüi ngæåìi. 
Âãö 6: Trong baìi Cä giaïo låïp em ( Tiãúng Viãût 2, táûp mäüt), nhaì thå Nguyãùn Xuán Sanh coï viãút:
	“Cä daûy em táûp viãút 
	 Gioï âæa thoaíng hæång nhaìi
	 Nàõng gheï vaìo cæía låïp
	 Xem chuïng em hoüc baìi”
 Em haîy cho biãút: khäø thå trãn âaî sæí duûng biãûn phaïp nghãû thuáût gç näøi báût? Biãûn phaïp nghãû thuáût âoï giuïp em tháúy âæåüc âiãöu gç âeûp âeî åí caïc baûn hoüc sinh?
BAÌI LAÌM:
 Trong khäø thå trãn, taïc giaí âaî duìng biãûn phaïp nghãû thuáût nhán hoïa âãø cho ta tháúy âæåüc tinh tháön hoüc táûp ráút chàm chè cuía caïc baûn hoüc sinh. Sæû chàm chè, miãût maìi hoüc táûp cuía caïc baûn khäng nhæîng laìm vui loìng äng baì, cha meû maì coìn laìm cho caính váût xung quanh (nàõng) cuîng muäún ngæìng âuìa nghëch âãø gheï vaìo cæía låïp xem caïc baûn hoüc baìi.
 Âãö 7: Trong baìi Viãût Nam thán yãu (Tiãúng Viãût 4, táûp mäüt), nhaì thå Nguyãùn Âçnh Thi coï viãút:
 “Viãût Nam âáút næåïc ta åi!
Mãnh mäng biãøn luïa âáu tråìi âeûp hån
Caïnh coì bay laí ráûp råìn,
	Máy måì che âènh Træåìng Sån såïm chiãöu”
 Âoüc âoaûn thå trãn, em caím nháûn âæåüc nhæîng âiãöu gç vãö âáút næåïc Viãût Nam?
BAÌI LAÌM:
 Âáút næåïc Viãût Nam ta hiãûn ra trong khäø thå trãn cuía nhaì thå Nguyãùn Âçnh Thi tháût giaìu âeûp vaì âaïng yãu, tháût nãn thå vaì huìng vé. Sæû giaìu âeûp vaì âaïng yãu âoï âæûoc thãø hiãûn qua nhæîng hçnh aính: Biãøn kuïa mãnh mäng hæïa heûn mäüt sæû no âuí, caïnh coì bay laí ráûp råìn tháût thanh bçnh, giaín dë vaì âaïng yãu. Sæû huìng vé vaì nãn thå âæåüc thãø hiãûn qua hçnh aính âènh Træåìng Sån cao våìi våüi såïm chiãöu máy phuí. Âáút næåïc Viãût Nam ta tæåi âeûp biãút nhæåìng naìo!
 Âãö 8: Kãút thuïc baìi Tre Viãût Nam (Tiãúng Viãût 5, táûp mäüt ), mhaì thå Nguyãùn Duy viãút:
	“Mai sau,
	 Mai sau,
	 Mai sau,
	 Âáút xanh tre maîi xanh maìu tre xanh.”
 Em haîy cho biãút nhæîng cáu thå trãn nhàòm khàóng âënh âiãöu gç? Caïch diãùn âaût cuía nhaì thå coï gç âäüc âaïo, goïp pháön khàóng âënh âiãöu âoï?
BAÌI LAÌM:
 Nhæîng cáu thå kãút thuïc baìi “Tre Viãût Nam” cuía nhaì thå Nguyãùn Duy nhàòm khàóng âënh mäüt maìu xanh vénh cæíu cuía tre Viãût Nam, sæïc säúng báút diãût cuía con ngæåìi Viãût Nam, truyãön thäúng cao âeûp cuía con ngæåìi Viãût Nam. Nhaì thå âaî kheïo leïo thay âäøi caïch ngàõt nhëp, ngàõt doìng vaì âiãûp ngæî ‘’ mai sau” goïp pháön gåüi caím xuïc vãö thåìi gian vaì khäng gian nhæ måí ra vä táûn taûo bao yï thå ám vang, bay bäøng vaì âem âãún cho ngæåìi âoüc nhæîng liãn tæåíng tháût phong phuï. Tæì “xanh” âæåüc nhàõc laûi 3 láön trong doìng thå våïi sæû kãút håüp khaïc nhau ( xanh tre/ xanh maìu / tre xanh) taûo nhæîng neït nghéa âa daûng, phong phuï vaì khàóng âënh sæû træåìng täön cuía maìu sàõc, cuía sæïc säúng dán täüc.
 Âãö 9: Trong baìi Vãö thàm nhaì Baïc (Tiãúng Viãût 5, táûp mäüt ), nhaì thå Nguyãùn Âæïc Máûu viãút:
“Ngäi nhaì thuåí Baïc thiãúu thåìi
nghiãng nghiãng maïi låüp bao âåìi nàõng mæa
Chiãúc giæåìng tre quaï âån så
Voîng gai ru maït nhæîng træa nàõng heì.”
 Em haîy cho biãút: Âoaûn thå giuïp ta caím nháûn âæåüc âiãöu gç âeûp âeî, thán thæång?
BAÌI LAÌM:
 Âoüc âoaûn thå trãn, nhaì thå Nguyãùn Âæïc Máûu âaî cho chuïng ta tháúy hçnh aính ngäi nhaì cuía Baïc- nåi Baïc âæåüc sinh ra vaì âaî traíi qua nhæîng ngaìy thå áúu åí quã Baïc tháût âån så vaì giaín dë nhæ bao nhiãu ngäi nhaì khaïc åí laìng quã Viãût Nam. Maïi tranh nghiãng nghiãng traíi bao muìa mæa nàõng, chiãúc giæåìng tre, chiãúc voîng gai tháût mäüc maûc âån så. Säúng trongngäi nhaì bçnh dë âoï, Baïc âaî âæåüc áúp uí, che chåí, väù vãö båíi tçnh caím yãu thæång cuía gia âçnh (voîng gai ru maït nhæîng træa nàõng heì) vaì coï leî cuîng chênh nåi âoï âaî khåíi nguäön cho nhæîng chê hæåïng låïn lao, vé âaûi sau naìy cuía Baïc
 Âãö 10: Trong baìi thå Con coì, nhaì thå Chãú Lan Viãn coï viãút:
“Con duì låïn váùn laì con cuía meû
Âi hãút âåìi, loìng meû váùn theo con”
 Hai doìng thå trãn âaî giuïp em caím nháûn âæåüc yï nghéa gç âeûp âeî?
BAÌI LAÌM:
 Âoüc hai cáu thå trãn, nhaì thå Chãú Lan Viãn cho chuïng ta tháúy tçnh yãu thæång cuía meû daình cho con tháût vé âaûi, thiãng liãng nhæ maûch næåïc nguäön khäng bao giåì våi caûn. Duì con âaî låïn khän, duì âaî âi hãút cuäüc âåìi, säúng troün caí cuäüc âåìi thç tçnh thæång cuía meû âäúi våïi con váùn coìn säúng maîi, váùn doîi theo bãn con âãø lo làõng, âãø quan tám, âãø giuïp âåî, tiãúp sæïc maûnh cho con væån lãn trong cuäüc säúng. Coï thãø noïi: tçnh thæång cuía meû daình cho con laì mäüt tçnh thæång báút tæí.